Co to jest za badanie?
Badanie przeciwciał wykonuje się zwykle w próbce krwi pacjenta w celu stwierdzenia ich obecności lub braku (badanie jakościowe) lub stężenia przeciwciał (badanie ilościowe).
Przeciwciała są częścią układu immunologicznego (układu odpornościowego) organizmu. Są to białka, nazywane immunoglobulinami, które pomagają w ochronie nas przed mikroskopijnymi "najeźdźcami", wirusami, bakteriami, substancjami chemicznymi lub toksynami. Wyróżnia się pięć odrębnych klas immunoglobulin (IgM, IgG, IgA,IgE i IgD). Trzy najczęściej oznaczane to przeciwciała IgM wytwarzane na początku zakażenia, przeciwciała IgG, które produkowane są później i mogą utrzymywać się we krwi przez lata i przeciwciała IgE głównie związane z występowaniem alergii.
Każde wyprodukowane przeciwciało jest unikalne, jedyne w swoim rodzaju. Wytwarzane jest, aby rozpoznać określoną strukturę chemiczną występującą na powierzchni komórki lub cząstki, która wtargnęła do organizmu.Struktura ta nazywana jest antygenem. Przeciwciało, które połączy się z powierzchnią antygenu tworząc kompleks antygen-przeciwciało jest jak flaga dla układu immunologicznego, wskazująca cel, miejsce destrukcji „najeźdźcy”.
Jeżeli zetknięcie się z antygenem nastąpiło pierwszy raz,odpowiedź układu immunologicznego tj. skopiowanie i wytworzenie wystarczającej do zwalczenia infekcji, ilości swoistych przeciwciał wymaga około 2 tygodni. W tym czasie są to zwykle przeciwciała IgM. Po kilku tygodniach organizm wytwarza przeciwciała klasy IgG. Po przejściu pierwszego incydentu, organizm zachowuje wytworzoną kopię i małą ilość przeciwciał (mieszanina IgM i IgG) jako zapas.Zapas ten pozwala układowi odpornościowemu"pamiętać"i można go zmierzyć we krwi lub czasami w płynie mózgowo-rdzeniowym, jako miano przeciwciał IgG. Przy następnym kontakcie organizmu z tym samym antygenem, odpowie on znacznie szybciej i silniej, wytwarzając głównie ochronne przeciwciała klasy IgG.
W ochronie przed zakażeniem użyteczne są szczepionki, które wspomagają wytwarzanie przeciwciał jeszcze przed potencjalnym zakażeniem organizmu. W szczepionce stosuje się albo osłabiony drobnoustrój, albo białko, które organizm rozpoznaje jako antygen, co stanowi bezpieczny, pierwszy kontakt z mikroorganizmem odpowiedzialnym za powszechnie występujące zakażenia u ludzi. Szczepionki pobudzają odpowiedź immunologiczną do tworzenia początkowo przeciwciał klasy IgM a następnie odpowiedź wtórną – tworzenie przeciwciał IgG - przeciw wybranym chorobom i wytwarzają ich tyle aby zapewnić długotrwałą ochronę (odporność immunologiczną).Czasami stosuje się dodatkowe wstrzyknięcie szczepionki (doszczepianie dawką przypominającą), aby wzrosło stężenie przeciwciał we krwi tak, aby zapewniło odpowiednią ochronę. Ponieważ przeciwciała z czasem stopniowo zanikają,zastosowane po kilku, kilkunastu latach doszczepienie (podanie dawki przypominającej) pomaga utrzymać odporność. W niektórych zakażeniach przeciwciała nie niszczą infekcji, jak ma to miejsce w przypadku HIV i zapalenia wątroby typu C.
Prawidłowe wytwarzanie swoistych przeciwciał (skierowanie przeciw właściwym antygenom) zależne jest od zdolności organizmu do rozróżnienia "własny" i "obcy", aby prawidłowo rozpoznać zagrożenie. Czasami układ immunologiczny może wytwarzać przeciwciała IgE przeciw obcym substancjom, które zwykle u większości ludzi nie powodują reakcji, prowadząc do alergii na żywność, zwierzęta lub alergię oddechową. Ponadto, układ odpornościowy tych ludzi może reagować na antygeny przetaczanej im podczas transfuzji krwi lub na antygeny przeszczepianych narządów prowadząc do ich odrzucenia.
Zwykle, układ immunologiczny uczy się rozpoznawać i ignorować antygeny własnych narządów, tkanek i komórek, ale czasami może błędnie rozpoznać część swojego organizmu jako obcą i wytworzyć autoprzeciwciała. Odpowiedź autoimmunologiczna może zaatakować jeden narząd (np. tarczycę) albo układ i może wtedy dojść do choroby autoimmunologicznej.
Przeciwciała mogą także stanowić odpowiedź immunologiczną na przetoczenie krwi lub przeszczepienie narządów. Mimo,iż przetaczana krew lub przeszczepiany narząd są jak najlepiej dobrane dla danego pacjenta aby zminimalizować jego odpowiedź immunologiczną dobór nie zawsze jest doskonały. Antygeny obecne w przetaczanej krwi mogą stymulować odpowiedź immunologiczną określoną jako reakcja poprzetoczeniowa. Wszyscy pacjenci, którym przetacza się krew muszą być pod troskliwą opieką aby uniknąć powikłań po przetoczeniu krwi. W przypadku przeszczepiania narządu odpowiedź immunologiczna może doprowadzić do odrzucenia przeszczepu. Pacjentom po przeszczepie podaje się leki o działaniu immunosupresyjnym w celu zapobiegania odrzuceniu przeszczepu.
W jakim celu bada się przeciwciała?
Główną przyczyną oznaczenia stężenia przeciwciał jest:
- wykazanie kontaktu z czynnikiem zakaźnym lub ciałem obcym
- oznaczenie stanu odporności na dany drobnoustrój
- diagnozowanie reakcji autoimmunologicznych
- rozpoznanie przyczyn reakcji poprzetoczeniowej (po transfuzji krwi) lub odrzucenia przeszczepu
- diagnostyka alergii
- kontrola przebiegu zakażenia lub procesu autoimmunologicznego
Nie istnieje jeden uniwersalny test określający stężenie różnych przeciwciał; przeciwciała są swoiste, skierowane przeciw określonej chorobie. Zleca się badanie stężenia poszczególnych przeciwciał lub kilku w zależności od objawów i potrzebnych lekarzowi informacji. Jeżeli podejrzewa się trwające w danej chwili zakażenie pobiera się dwie próbki w odstępie około dwóch tygodni (próbka z ostrej fazy i ozdrowieńczej), aby móc zaobserwować wzrost stężenia przeciwciał.
Badanie może dotyczyć pomiaru stężenia przeciwciał IgM i/lub IgG, które wykonuje się przede wszystkim w celu rozpoznania i monitorowania chorób zakaźnych lub oceny stanu odporności. W przypadku alergii oznacza się stężenie przeciwciał IgE wobec określonych substancji, jak np. przeciwciała IgE przeciw różnym gatunkom traw. Przeciwciała IgA wykorzystuje się w diagnostyce alergii i choroby trzewnej (celiakii).
Co oznacza wynik badania?
Zwykle badanie przeciwciał polega na zmieszaniu próbki surowicy pacjenta ze znanym antygenem przeciwko, któremu skierowane są potencjalnie obecne w surowicy przeciwciała oraz pomiarze powstałego kompleksu immunologicznego antygen-przeciwciało.
Nie ma "normalnego" stężenia przeciwciał.Człowiek, w odpowiedzi na kontakt z antygenem, wytwarza przeciwciała, które mogą utrzymywać się we krwi na różnym poziomie przez lata. Wynik badania i jego interpretacja zależy od rodzaju badanych przeciwciał i okoliczności, z powodu których badanie było wykonywane.
Wynik można przedstawiać następująco: "wykryto"lub "nie wykryto" w przypadku przeciwciał występujących w przewlekłych zakażeniach (np. HIV),w których każde stężenie przeciwciał jest znamienne; "większe niż" określona wartość graniczna jeżeli jest badana odpowiedź immunologiczna (powyżej określonego stężenia, który zależy od gatunku drobnoustroju, i oznacza że dana osoba została uodporniona), albo "odporny", "nieodporny"; ponadto mogą być przedstawione w formie liczbowej wskazującej na obecnie trwające lub przebyte zakażenie. Wysokie stężenie IgM i niskie IgG świadczy o trwającym obecnie zakażeniu, niskie stężenie IgM i wysokie IgG wskazuje na niedawny kontakt z czynnikiem zakaźnym.
Czasami stosuje się oznaczenie miana przeciwciał,aby określić jak znamienne są wysokie stężenia przeciwciał. Miana oznacza się na podstawie badania rosnących rozcieńczeń badanej próbki. Najwyższe rozcieńczenie, które nadal daje wynik dodatni podawane jest jako"miano przeciwciał" (np. jest to rozcieńczenie 1: 40 lub 1: 320, itd.). Ta forma jest nadal stosowana dla wyrażenia określonego poziomu przeciwciał w przypadku reakcji autoimmunologicznych."Miano przeciwciał" jest terminem odnoszącym się do stężenia przeciwciał.
Wykrycie wysokich stężeń przeciwciał IgE może pomóc w rozpoznaniu alergii, ale nie ma zależności pomiędzy nimi i ciężkością objawów występujących u chorego.
Testy na obecność przeciwciał
Przedstawione na tej stronie testy na obecność przeciwciał:
Choroby, w których stosowane są testy na obecność przeciwciał
Przedstawione na tej stronie choroby, w których stosowane są testy serologiczne:
Materiały źródłowe
UWAGA: Ten artykuł jest oparty na źródłach wymienionych poniżej oraz na doświadczeniu ekspertów Lab Tests Online. Komitet redakcyjny Lab Tests Online okresowo przegląda i w razie potrzeby może aktualizować informacje zawarte w tym artykule. Nowe źródła informacji zostaną dodane do listy materiałów źródłowych i będą odróżnione od dotychczas zamieszczonych.
MEDLINEplus Medical Encyclopedia: Immune Response
Thomas, Clayton L., Editor (1997). Taber’s Cyclopedic Medical Dictionary. F.A.Davis Company, Philadelphia, PA [18th Edition].
Pagana, Kathleen D. & Pagana, Timothy J. (2001). Mosby’s Diagnostic andLaboratory Test Reference 5th Edition: Mosby, Inc., Saint Louis, MO.
Antibody titer. AccessAtlanta.com, Illustrated Health Encyclopedia [On-lineinformation]. Available online athttp://www.accessatlanta.com/shared/health/adam/ency/article/003333.htmlthrough http://www.accessatlanta.com.
Magee, K. (1999 December 29). Antibodies. Laurus Health, Health Library,Illnesses and Conditions [On-line information]. Available online through http://www.laurushealth.com.
Spengler, R. Antibody Screening Tests. WebMDHealth, Health Guide A-Z [On-lineinformation]. Available online through http://my.webmd.com.
Moran, D. (2001 September 19, Updated). Antibody Titer. Healthdiscovery.com,Diseases and Conditions, Encyclopedia, Medical Tests [On-line information].Available online athttp://health.discovery.com/diseasesandcond/encyclopedia/1039.htmlthrough http://health.discovery.com.
Milone, M. Updated (2001 November 19, Updated). Antibody Titer. MEDLINEplusHealth Information [On-line information]. Available online at http://www.nlm.nih.gov/medlineplus/ency/article/003333.htm.
Michel, J. & Proust, J. Chapter 131. Aging and the Immune System. The MerckManual of Geriatrics [On-line information]. Available online athttp://www.merck.com/pubs/mm_geriatrics/sec16/ch131.htm through http://www.merck.com.
Section 12. Immunology; Allergic Disorders, Chapter 146. Biology Of The ImmuneSystem, [General]. The Merck Manual of Diagnosis and Therapy [On-lineinformation]. Available online at http://www.merck.com/pubs/mmanual/section12/chapter146/146a.htmthrough http://www.merck.com.
Section 16. Immune Disorders, Chapter 167 Biology of the Immune System. TheMerck Manual of Medical Information--Home Edition [On-line information].Available online at http://www.merck.com/mrkshared/mmanual_home/sec16/167.jspthrough http://www.merck.com.
Yahoo (2001 November 19). Antibody Titer. Yahoo Health Encyclopedia [On-lineinformation]. Available online athttp://health.yahoo.com/health/encyclopedia/003333/0.html through http://health.yahoo.com.
Little, F. Updated (2001 December 1, Updated). Immune Response. MEDLINEplusMedical Encyclopedia [On-line information]. Available online at http://www.nlm.nih.gov/medlineplus/ency/article/000821.htm.
Pagana, Kathleen D. & Pagana, Timothy J. (© 2007). Mosby’s Diagnostic andLaboratory Test Reference 8th Edition: Mosby, Inc., Saint Louis, MO.
(2003 September). Understanding the Immune System, How it Works. NationalInstitute of Allergy and Infectious Diseases and the National Cancer Institute[On-line information]. PDF available for download athttp://www.niaid.nih.gov/publications/immune/the_immune_system.pdf through http://www.niaid.nih.gov. Accessed on 4/15/07.
