Celem badania jest wykrycie przyczyny wirusowego zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych lub mózgu, które występuje w sezonie letnim; aby wykryć obecność wirusa Zachodniego Nilu (WNV) i śledzić rozprzestrzenianie się jego w populacji w kraju; w celu wykrycia wirusa Zachodniego Nilu u dawców krwi, tkanek i narządów.

Bada się chorego, u którego występują objawy sugerujące gorączkę WNV, jak ból głowy, gorączkę, sztywność karku, zwiotczenie mięśni oraz zdiagnozowane zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych i/lub mózgu. Prowadzi się również badania populacji ludzi zdrowych (badania przesiewowe) w stacjach krwiodawstwa.

Bada się płyn mózgowo-rdzeniowy pobrany z rdzenia kręgowego i/lub próbkę krwi, uzyskaną z żyły łokciowej.

Do badania nie jest wymagane żadne przygotowanie.

WNV wywołuje gorączkę Zachodniego Nilu, która przenoszona jest przede wszystkim przez komary, które uprzednio ugryzły zakażone ptaki. Zwykle nie przenosi się bezpośrednio z człowieka na człowieka, ale opisywano przypadki gorączki Zachodniego Nilu przeniesionej podczas transfuzji krwi, przeszczepienia narządów i czasami z mlekiem matki na dziecko.

Badania w kierunku WNV są wykonywane u osób, które jednocześnie manifestują objawy choroby i miały kontakt z osobami, u których wykryto i/lub potwierdzono ostrą postać zakażenia WNV. Badania polegają na ocenie syntezy przeciwciał w odpowiedzi na zakażenie WNV lub na stwierdzeniu obecności materiału genetycznego wirusa we krwi lub płynie mózgowo-rdzeniowym.

U około 80% osób zakażenie przebiega bezobjawowo. U pozostałych 20% wywołuje stosunkowo łagodne objawy grypo podobne, jak gorączka, ból głowy, nudności, zwiotczenie mięśni i/lub wysypka skórna na plecach lub klatce piersiowej, które nie leczone ustępują po kilku dniach lub tygodniach. Tylko jedna osoba na 150 zakażonych WNV jest ciężko chora z zajęciem ośrodkowego układu nerwowego. U tych osób mogą wystąpić ciężkie objawy zakażenia, takie jak splątanie, drgawki, wysoka gorączka, sztywność karku, bóle głowy lub śpiączka. Pacjenci ci mogą mieć zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych i/lub mózgu oraz /lub może wystąpić porażenie mięśni. Ta ciężka postać gorączki Zachodniego Nilu najczęściej dotyczy ludzi starszych i z obniżoną odpornością (w immunosupresji). Nawet jeżeli stan zapalny ustąpi to uszkodzenie niektórych nerwów i porażenie mogą trwać dłużej lub pozostać na stałe.

Badanie wykonuje się, aby stwierdzić czy pacjent z objawami choroby i historią niedawnej ekspozycji na wirusa jest zakażony wirusem Zachodniego Nilu. Przeprowadzenie badań u chorego z ostrą postacią zakażenia może pomóc w rozróżnieniu pomiędzy gorączką Zachodniego Nilu a bakteryjnym zapaleniem opon mózgowo-rdzeniowych, wywołującym podobne objawy i ustalić schemat leczenia.

Testy nie ma zastosowania jako testy przesiewowo u osób nie manifestujących objawów zakażenia, gdyż u większości osób zakażenie przebiega bezobjawowo i nie stanowi problemu zdrowotnego.

Bada się także krwiodawców, dawców tkanek i organów na obecność wirusa, aby kontrolować pojawienie się WNV w populacji i na obszarze kraju. Wykrycie wirusa w badanej populacji pozwoli na ostrzeżenie i zaalarmowanie odpowiednich służb sanitarnych i przeciw-epidemicznych oraz wdrożenie właściwych działań profilaktycznych.

Bada się albo obecność przeciwciał dla WNV albo kwasy nukleinowe WNV (materiał genetyczny wirusa).

Oznaczenie przeciwciał

Badanie poziomu przeciwciał jest wykorzystywane w diagnostyce obecnego lub niedawnego zakażenia. Występują dwa rodzaje przeciwciał syntetyzowanych w odpowiedzi na zakażenie WNV: IgM i IgG. W odpowiedzi na zakażenie jako pierwsze produkowane są przeciwciała IgM. U większości zakażonych pojawiają się w ciągu 8 dni od kontaktu z wirusem. Przez krótki czas poziom ich rośnie, a następnie stopniowo zanikają. Po kilku miesiącach ich miano jest poniżej wykrywalnego poziomu.

Badanie miana przeciwciał klasy IgM we krwi lub w płynie mózgowo-rdzeniowym jest podstawowym testem wykonywanym u osób z objawami zakażenia. Wynik testu potwierdzający obecność wirusa WNV może być dodatni również w przypadku zakażenia innymi wirusami z rodziny Flaviwirus (wirus zapalenia mózgu St Louis lub japoński wirus zapalenia mózgu). Z tego powodu przed postawieniem diagnozy, większość dodatnich wyników przeciwciał IgM przeciwko WNV musi zostać potwierdzone inną metodą i zgłoszonych do CDC.

Jeżeli wynik badania w kierunku przeciwciał IgM jest ujemny, a jednocześnie objawy kliniczne sugerują gorączkę zachodniego Nilu, badanie powinno być powtórzone na nowej próbce materiału, pobranej kilka dni później.

Przeciwciała IgG dla WNV mogą być badane razem z przeciwciałami IgM aby umożliwić rozpoznanie obecnej lub przeszłej infekcji. Określenie miana przeciwciał IgG może zostać zlecone jednokrotnie łącznie z oznaczeniem IgM albo wykonane na początku diagnozowania choroby i 2-4 tygodnie później w celu określenia dynamiki poziomu przeciwciał.

Jeżeli osoba, która otrzymała transfuzję krwi albo przeszczep narządu w ciągu ostatniego miesiąca, zachoruje i testy w kierunku przeciwciał IgM i IgG są dodatnie, należy sprawdzić również dawców i oznaczyć u nich przeciwciała IgM i IgG dla WNV, aby ustalić czy byli oni źródłem zakażenia WNV. Jeżeli dziecko karmione piersią ulegnie zakażeniu, matka musi być zbadana, aby ustalić czy zakażenie przeniesione zostało z mlekiem matki.


Badanie kwasów nukleinowych

Badanie kwasów nukleinowych obejmuje amplifikację (powielenie) i pomiar materiału genetycznego wirusa Zachodniego Nilu w celu wykrycia obecności wirusa we krwi lub tkankach. Za pomocą tej metody można wykryć obecne zakażenie WNV jeszcze zanim zostaną wytworzone przeciwciała, które można wykryć standardowymi metodami. Jest to bardzo swoista metoda identyfikacji WNV, ale w materiale musi być odpowiednia jego ilość (liczba kopii).

Ponieważ człowiek jest przypadkowym gospodarzem WNV (podstawowym są ptaki) ilość obecnego w nim wirusa zwykle jest niewielka i utrzymuje się niedługo. Wykrywanie kwasów nukleinowych jest najlepszą metodą badania przesiewowego w kierunku WNV u dawców krwi, tkanek i organów oraz w poszukiwaniu jego obecności u ptaków i komarów pozwalającym wykryć obecność i rozprzestrzenienie się wirusa w środowisku. Można w ten sposób określić czy wirus Zachodniego Nilu pojawił się na określonym terenie i występuje u ptaków i komarów zanim wystąpi pierwszy przypadek u ludzi.

Daje to służbom sanitarnym możliwość ostrzeżenia ludzi i wprowadzenia działań profilaktycznych, takich jak repelentów odstraszających komary i ograniczających w ten sposób ekspozycję na te owady i ich rozprzestrzenianie się w środowisku.

Jest to również metoda przydatna w badaniach pośmiertnych, kiedy pobiera się krew i tkanki, aby stwierdzić przyczynę zgonu.  

‍

Określenie poziomu przeciwciał jest podstawowym badaniem wykonywanym u osób z objawami sugerującymi toczące się zakażenie WNV, szczególnie jeśli dana osoba mieszka lub podróżowała do miejsc, gdzie WNV występuje endemicznie. Zakażenia można oczekiwać również wówczas, gdy objawy występują w sezonie charakterystycznym dla WNV czyli w szczycie występowania komarów, tj. od lipca do października.

W niektórych regionach mogą one występować okrągły rok.

Do objawów zakażenia WNV należą:

• Bóle głowy
• Gorączka, dreszcze,
• Nudności, wymioty
• Osłabienie siły mięśni
• Wysypka skórna na plecach lub klatce piersiowej

Oznaczenie przeciwciał IgM zlecane jest jeżeli u pacjenta występują świeże objawy wskazujące na trwające zakażenie. Jeżeli test jest dodatni, dwa do czterech tygodni później powinno być wykonane badanie przeciwciał IgM i IgG w celu oznaczenia czy pacjent zaczął wytwarzać przeciwciała IgG oraz określenia ich dynamiki (czy poziom ich wzrasta, spada albo czy jest stabilny). Jeżeli w pierwszym badaniu nie wykryto przeciwciał IgM, a objawy utrzymują się i inne przyczyny tego stanu zostały wykluczone, powtórne badanie przeciwciał IgM może być zlecone kilka dni później, aby sprawdzić czy nie są już produkowane.

Zwykle nie zleca się tych badań u ludzi, u których nie występują żadne objawy. Jeżeli jednak u biorcy krwi lub narządu wystąpi zakażenie WNV wtedy w poszukiwaniu źródła zakażenia bada się także dawcę, który może być bezobjawowy.

Badanie kwasów nukleinowych potwierdzających obecność WNV jest obecnie rutynowo stosowane w Stanach Zjednoczonych jako badanie przesiewowe u dawców krwi i może być zlecone u dawców tkanek i organów przed transplantacją.

Oznaczenie przeciwciał

Jeżeli obecne są przeciwciała IgM dla wirusa Zachodniego Nilu we krwi lub płynie mózgowo-rdzeniowym i zostało to potwierdzone inną metodą, świadczy to, że chory ma obecnie gorączkę Zachodniego Nilu lub świeżo przebył chorobę. Jeżeli przeciwciała IgM wykryte są w płynie mózgowo-rdzeniowym wskazuje to na neuroinwazyjne (związane z ośrodkowym układem nerwowym) zakażenie.

Jeżeli wykrywa się również przeciwciała IgG oznacza to, że pacjent uległ zakażeniu przynajmniej trzy tygodnie przed wykonaniem badania. Jeżeli obecne są przeciwciała IgG, natomiast IgM są na bardzo niskim poziomie lub niewykrywalne znaczy to, że chory miał wcześniej kontakt z WNV i obecnie nie ma zakażenia. Wzrastające miano przeciwciał IgG przeciwko WN w próbkach krwi pobranych od ozdrowieńców wskazuje na prawdopodobne obecne zakażenie. Jeżeli natomiast miano IgG nie zmienia się w czasie lub spada, oznacza to, że zakażenie miało miejsce w przeszłości.

Obecność przeciwciał dla wirusa Zachodniego Nilu może wskazywać na zakażenie, ale nie mogą być wskaźnikiem ostrości objawów choroby i rokowania.

Oznaczenie kwasów nukleinowych

Jeżeli wynik testu na obecność kwasów nukleinowych WNV jest dodatni oznacza to, że wirus Zachodniego Nilu jest obecny w badanej próbce (krew krwiodawcy, płyn mózgowo-rdzeniowy, tkanki człowieka, ptaka lub innego zwierzęcia, albo komary) i w środowisku, w rejonie gdzie próbki zostały pobrane.

Test może być ujemny jeżeli nie ma w nim WNV albo jest w zbyt małej (niewykrywalnej) liczbie. Ujemny wynik testu nie może być podstawą wykluczenia obecności WNV. Za pomocą metod genetycznych można wykryć WNV jedynie do momentu, w którym wirus jeszcze aktywnie replikuje w organizmie zakażonej osoby.

‍

W niektórych ciepłych rejonach obecny jest przez cały rok. W większości, występuje sezonowo, a przypadki zakażeń notowane są w okresie aktywności komarów. Częstość ich występowania w pewnym stopniu zależy od liczby zakażonych ptaków i wielkości populacji komarów. Zapobieganie polega na ograniczeniu kontaktu z komarami oraz ich liczebności.

Więcej informacji na temat liczby zakażeń wywołanych przez WNV w Stanach Zjednoczonych i liczby zgodny będących konsekwencją zakażenia na stronie CDC poświęconej WNV.

Badania kwasów nukleinowych i hodowla wirusa stosowane są w badaniach naukowych mających na celu identyfikację szczepu wywołującego zakażenie i jego charakterystykę. Izolowano różne szczepy WNV, które były przyczyną różnych epidemii na świecie.

‍

1. Czy istnieje szczepionka przeciw gorączce Zachodniego Nilu?

Dotychczas szczepionka dla ludzi nie istnieje, ale można się jej spodziewać w ciągu najbliższych kilku lat. Wyprodukowano już szczepionkę przez zmieszanie wirusa Zachodniego Nilu ze szczepionką przeciw żółtej gorączce, która zmienia białka osłonowe już istniejącej szczepionki. Ta nowa szczepionka została z powodzeniem sprawdzona pod względem bezpieczeństwa i skuteczności na zwierzętach i obecnie rozpoczęto badania kliniczne, mające na celu wprowadzeniu jej w profilaktyce zakażeń u ludzi.

Inna szczepionka przeciwko zakażeniu WNV zawiera nieaktywne białka wirusa (zamiast żywego wirusa) również przechodzi badania wstępne. Jej zaletą jest możliwość zastosowania u każdego, potencjalnie nawet u dzieci, kobiet w ciąży i osób z obniżoną odpornością (w immunosupresji).

‍

2. Czy bezpieczne jest oddawanie krwi i jej otrzymywanie?

Tak. Dla dawcy nie ma żadnego ryzyka, a test wykrywający kwasy nukleinowe WNV w Stanach Zjednoczonych został dodany do listy badań obowiązujących w punktach krwiodawstwa, aby zwiększyć bezpieczeństwo biorców. Dodatkowo, aby zmniejszyć możliwość zakażenia WNV przez krew potencjalni dawcy podczas sezonu pytani są o takie objawy jak ból głowy i gorączkę, które są pierwszymi objawami zakażenia WNV i innymi wirusami.

‍

3. Co mogę zrobić, aby zapobiec zakażeniu Wirusem Zachodniego Nilu?

Zapobieganiu zakażeniu polega głównie na zmniejszeniu ryzyka ukąszenia przez komary poprzez stosowanie środków owadobójczych, zakładanie ubrań z długim rękawem i spodni z długą nogawką podczas pobytu na świeżym powietrzu, pozostawanie w pomieszczeniach zamkniętych o zmierzchu i o świcie, kiedy komary są najbardziej aktywne, jak również na eliminacji zbiorników ze stojącą wodą, które przyciągają komary. Można zastosować także szersze działania polegające na zastosowaniu oprysków zawierających środki owadobójcze.

‍

UWAGA: Wymienione poniżej adresy stron internetowych, są źródłami uzupełniającymi. W celu obejrzenia kompletnej listy źródeł wykorzystanych w tworzeniu tej strony, kliknij tu.

Na tej stronie

Choroby: Wirus Zachodniego Nilu, Zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych i/lub mózgu

Linki do stron polskojęzycznych                

Państwowa Inspekcja Sanitarna

‍

Linki do stron obcojęzycznych

CDC: West Nile virus
‍AABB: West Nile Virus
Health Canada: West Nile virus
MedlinePlus: West Nile Virus
National Institute of Allergy and Infectious Diseases: West Nile Virus
KidsHealth.org: West Nile Virus
World Health Organization: West Nile virus

‍