W celu rozpoznawania i monitorowania przebiegu zakażenia wirusem zapalenia wątroby typu B (hepatitis B virus, HBV), a także aby sprawdzić, czy szczepienie przeciw wirusowemu zapaleniu wątroby typu B (WZW typu B) zapewniło odporność pożądanego stopnia.

Badanie wykonuje się:

• w przypadku wystąpienia objawów WZW typu B
• u osób, które mogły być narażone na kontakt z wirusem typu B
• u osób z przewlekłą chorobą wątroby o innej przyczynie
• po szczepieniu przeciw WZW typu B lub po terapii przeciwwirusowe

Próbka krwi pobierana jest z żyły łokj.

Nie.

Zapalenie wątroby typu B spowodowane jest zakażeniem wirusem zapalenia wątroby typu B (HBV). Jest to jeden z wirusów powodujących zapalenie wątroby charakteryzujące się zapaleniem i powiększeniem wątroby. Inne przyczyny zapalenia wątroby to zatrucie lekami, zaburzenia wrodzone, choroby autoimmunizacyjne. HBV to jeden z pięciu, dotychczas zidentyfikowanych, wirusów hepatotropowych. Pozostałe 4 to: A, C, D i E.

Zakażenie HBV jest najczęstszą przyczyną ostrego zapalenia wątroby i najbardziej rozpowszechnioną przyczyną przewlekłych infekcji wirusowych na świecie (chociaż w europie i Ameryce Płn. To wzw typu C występuje częściej). Wg danych amerykańskiego Centrum Kontroli Zachorowań w roku 2007 w USA stwierdzono około 43 tysiące nowych zachorowań na wzw typu B. Są to tylko dane szacunkowe i prawdopodobnie zaniżone gdyż wiele osób ma objawy łagodne i nie wie, że są zakażone. Przewlekła postać wzw typu B stanowi duży problem i dotyczy około 800 tys do 1 mln osób w USA. Szacuje się, że na świecie około 350 mln osób jest zakażonych i każdego roku wzw jest jednym z czynników przyczynowych zgonów u około 620 tys. osób.

HBV przenosi się poprzez kontakt z krwią lub innymi płynami z jam ciała od osób zakażonych. Ekspozycja może nastąpić np. w wyniku używania tych samych igieł do przetoczeń dożylnych leków lub poprzez kontakty seksualne bez zabezpieczeń. Osoby, które żyją lub podróżują w rejony gdzie wirus typu B występuje często są narażone na większe ryzyko zakażenia. Matki mogą przekazać wirusa swoim dzieciom zwykle podczas porodu lub po porodzie. Wirus jednak nie przenosi się poprzez żywność lub wodę, przypadkowe dotknięcia rąk, kaszel czy kichanie.

Przebieg zakażenia HBV może być różny, od postaci łagodnej trwającej tylko kilka tygodni do postaci przewlekłych i ciężkich trwających lata. Czasem przewlekłe zakażenie HBV prowadzi do poważnych powikłań jak marskość wątroby lub rak wątroby.

Niektóre stadia i postaci wzw typu B obejmują:

• Ostrą infekcję - obecność typowych objawów przy dodatnim wyniku badania przesiewowego
• Przewlekłą infekcję – z obecnością wirusa potwierdzona wynikiem badań laboratoryjnych i zapaleniem wątroby
• Nosicielstwo (postać nieaktywna) — przetrwałe zakażenie bez objawów zapalenia wątroby (nosiciel- osobnik w dobrym stanie zdrowia lecz z obecnością wirusa w organizmie, który może potencjalnie zakażać innych)
• „Zakażenie wyleczone” — bez objawów zakażenia; brak obecności DNA wirusa, brak objawów zapalenia wątroby (chociaż w wielu przypadkach wirus jest obecny w formie nieaktywnej w wątrobie)

Objawy ostrego zapalenia wątroby typu B mogą być bardzo podobne do objawów w przebiegu innego rodzaju ostrego zapalenia wątroby. Niektóre obejmują: gorączkę, zmęczenie, wymioty, nudności, żółtaczkę. Zapalenie wątroby powoduje jej uszkodzenie i niemożliwość prawidłowego funkcjonowania. Wątroba nie może metabolizować toksyn lub produktów ubocznych przemiany materii jak np. bilirubiny i usuwać ich z organizmu. W przebiegu choroby stężenie bilirubiny i aktywność enzymów wątrobowych wzrastają. Badanie stężenia bilirubiny lub enzymów wątrobowych może wskazywać na zapalenie wątroby nie wskazuje jednak jego przyczyny. Należy wykonać badania potwierdzające obecność zakażenia wirusem hepatotropowym.

Wiele różnego rodzaju badań można zastosować w celu wykrycia świeżego lub wcześniejszego zakażenia wątroby HBV. W odpowiedzi na zakażenie wirusem zapalenia wątroby typu B (HBV) wytwarzane są przeciwciała anty-HBV, które można oznaczyć; aby wykryć antygen wirusa lub wirusowe DNA wykonuje się inne badania. Badania te można stosować w celu wykrycia zakażenia w nieobecności objawów, określenia czy jest to zakażenie ostre czy przewlekłe oraz do monitorowania przewlekłego zakażenia.

Mimo, iż zakażenie HBV jest poważną chorobą u większości osób dorosłych przemija samoistnie. U niemowląt i dzieci na ogół rozwija się przewlekłe zakażenie. Dostępna jest szczepionka zapobiegająca zakażeniu wirusem typu B. W roku 1990 wdrożono rutynowe szczepienie dzieci przeciwko wzw typu B co spowodowało spadek zakażeń ostrych o 82%.

‍

Istnieje kilka badań laboratoryjnych służących do wykrywania przeciwciał przeciw HBV. Przeciwciała są to białka wytwarzane przez organizm w celu obrony przed antygenami (obcymi białkami). Są też w użyciu badania, które wykrywają obecność antygenów wirusa, inne pozwalają na wykrycie wirusowego DNA.

Zwykle jeden zestaw badań stosuje się do określenia przyczyny ostrego zakażenia, inny po postawieniu rozpoznania w celu monitorowania progresji choroby, wykrycia zakażenia przewlekłego i/ lub nosicielstwa.

Poniższa lista wskazuje na główne zastosowania badań w zakażeniu wątroby wirusem typu B:

• w celu wykrycia ostrej fazy zakażenia wirusem zapalenia wątroby typu B: HBsAg (antygen powierzchniowy wzw B), hepatitis B core antibody anty-HBc (przeciwciała anty-antygenowi rdzeniowemu B) w klasie IgM i czasem HBeAg – antygen HBe
• w celu wykrycia przewlekłej fazy zakażenia wirusem zapalenia wątroby typu B: HBsAg, DNA wirusa typu B (HBV DNA), czasem HBeAg
• w celu monitorowania przewlekłej fazy zakażenia HBV i efektów leczenia: HBsAg, HBeAg), przeciwciała anty-antygenowi powierzchniowemu B (anti-HBs), IgG, anty-HBe IgG i HBV DNA
• w celu wykrycia wcześniejszej ekspozycji na HBV u osoby z obniżoną odpornością (kiedy wirus może ulec reaktywacji): anty-HBc) całkowite i anty-HBs

Niektóre powody dla których przeprowadza się takie badania to: badanie przesiewowe w kierunku wykrycia zakażenia HBV w grupach ryzyka lub u dawców krwi, w celu stwierdzenia nosicielstwa, w celu wykrycia wcześniejszego zakażenia z późniejszym nabyciem odporności, w celu wykazania czy szczepienie spowodowało odporność na zakażenie HBV.

Niektóre badania wykonuje się w celach przesiewowych wraz z testami na obecność innych wirusów hepatotropowych (HAV, HCV).

W tabeli podano rodzaje badań w przypadku infekcji HBV i ich zastosowanie:

Inne badania jak AST, ALT, i GGT można stosować w celu monitorowania postępu choroby. W niektórych sytuacjach konieczna jest biopsja wątroby w celu potwierdzenia rozpoznania.

‍

Badania związane z wzw typu B mogą być zlecane u osób mających objawy ostrego zapalenia wątroby w celu określenia czy ich przyczyna jest zakażenie HBV. Niektóre z tych objawów obejmują: gorączkę, zmęczenie, utratę apetytu, nudności i wymioty, bóle brzucha, ciemny mocz, blade stolce, bóle stawów i żółtaczkę.

Badania związane z wzw typu B stanowią dalszy etap diagnozowania gdy wyniki rutynowych testów (enzymów wątrobowych ALT, AST) są nieprawidłowe (podwyższone). Czasem w ten sposób można wykryć ostre wzw B gdy objawy są łagodne i przypominają objawy grypy. Przewlekłe wzw B częściej nie daje objawów i dlatego można je wykryć przy pomocy badań rutynowych.

Badanie HbsAg może być stosowane w celach przesiewowych w grupach wysokiego ryzyka wystąpienia przewlekłej formy wzw B. W 2008 r Centrum Kontroli Zachorowań w USA zweryfikowało wytyczne i zaleca wykonywanie badań na obecność antygenu HBs w następujących grupach osób:

• mogących być potencjalnym źródłem zakażenia w wyniku przebytych przypadkowych ran, zakłucia igłami,; u pracowników służby zdrowia
• osób urodzonych w rejonach o najczęstszym występowaniu HBsAg (>20%), np. Azja i Afryka
• osób nieszczepionych, których rodzice pochodzą z rejonów o częstszym występowaniu HBsAg (>8%),
• mężczyzn mających kontakty seksualne z mężczyznami
• osób z podwyższonymi wartościami transaminaz (ALT, AST) bez oczywistych przyczyn
• osób, u których układ odpornościowy został stłumiony poprzez podawanie leków
• kobiet w ciąży
• osób mających kontakty z zakażonymi HBV
• osób zakażonych HIV

Gdy testy związane z wzw typu B są stosowane do monitorowania osób z przewlekłym zakażeniem można je wykonywać regularnie. HBsAg i HbeAg zwykle oznacza się co 6 miesięcy lub corocznie dopóki HbeAg nie zaniknie samoistnie. U osób leczonych z powodu przewlekłego zakażenia HBV, HBeAg i HBV DNA można wykonywać w celu określenia czy leczenie jest skuteczne. Stężenie HBV DNA spadnie zwykle do wartości niewykrywalnych gdy leczenie jest skuteczne. Jeśli wynik HBeAg był dodatni przed podjęciem leczenia i po leczeniu jest ujemny można po jakimś czasie zaprzestać leczenia wówczas gdy oba testy będą ujemne. Gdy HBeAg był ujemny przed leczeniem lub pozostaje dodatni leczenie należy kontynuować.

Krew pobrana od dawców jest zawsze badana na obecność HBsAg przed jej dystrybucją.

‍

Badania na obecność zakażenia wzw B mogą być zlecane jako pojedyncze testy lub w kombinacjach. Wyniki badań są oceniane łącznie. Nie wszystkie rodzaje testów wykonuje się u wszystkich badanych. Lekarz powinien wyjaśnić pacjentowi wyniki badań.

W Tabeli podsumowano możliwe interpretacje typowych wyników badań.

‍

*Uwaga: Pewne podtypy HBV, które nie mają  e-antygenu;  te podtypy są powszechne na Środkowym  Wschodzie i w Azji- w tych regionach wykonywanie tego badania nie ma większego sensu.  W tych przypadkach ujemny wynik HbeAg niekoniecznie oznacza, że antigen HBV nie jest obecny lub osoba nie zakaża; może być, że osobnik zakażony jest podtypem wirusa, który nie wytwarza e-antygenu.

HBV DNA:oznacza się ilość wirusa obecnego we krwi wyrażaną w jednostkach międzynarodowych na 1 mililitr (IU/mL). Wysoki wynik oznacza, że wirus aktywnie się namnaża (replikuje) i, że zakażenie może być przeniesione na inne osoby. Oznacza to również, że pacjent zakażony ma wysokie ryzyko uszkodzenia wątroby. Niska wartość HBV DNA poniżej ustalonej wartości odcięcia np.:<100 IU/mL oznacza, że wirus nie jest obecny lub, że jego ilość nie jest wykrywalna. To zwykle oznacza, że zakażenie nie może się przenieść na inne osoby. Jeśli badanie jest stosowane do monitorowania efektywności  leczenia niska wartość świadczy o skuteczności leczenia.

‍

Nawet przy braku objawów zakażenie HBV może uszkadzać wątrobę i można zakażać innych. Dlatego należy wykonać badanie na obecność wirusa jeśli doszło do ekspozycji na HBV.

Wirus zapalenia wątroby typu D (HDV) jest innym typem wirusa mogącym powodować zakażenie wątroby lecz tylko wówczas gdy wzw typu B jest także obecny. Można być zakażonym oboma wirusami (koinfekcja) lub najpierw ulec zakażeniu wirusem typu B a później może się na to nałożyć zakażenie HDV. W USA częstość występowania HDV jest niska. Nie istnieje szczepionka przeciw HDV lecz skuteczna może być szczepionka przeciw HBV.

1. Czy u osoby, która może być zakażona HBV, konieczne jest wykonanie wszystkich opisanych badań?

Nie. Lekarz po rozmowie z pacjentem i zbadaniu go decyduje, które badania należy wykonać

‍

2. Czy warto się szczepić przeciw WZW typu B?

Tak. Jeżeli nie ma przeciwwskazań, szczepienie przeciw WZW typu B jest zdecydowanie zalecane. Noworodki są obecnie szczepione rutynowo. Szczepione powinny być też dzieci i młodzież. Szczepienia powinny być stosowane w grupach wysokiego ryzyka (patrz wcześniej), także u pacjentów poddawanych dializie, z przewlekłymi chorobami wątroby i nerek, z HIV, u osób leczonych z powodu chorób przenoszonych drogą płciową, u podróżujących do krajów gdzie HBV występuje często.

‍

3. Jak leczy się WZW typu B?

Nie istnieje specyficzne leczenie ostrego zakażenia wzw B. Zwykle leczy się objawy zalecając spokój i odpoczynek, przyjmowanie dużych ilości płynów i właściwe odżywianie w małych porcjach.

Przewlekłe zakażenie wzw b może być leczone podawaniem terapii przeciwwirusowej jak np. interferonu, entecaviru, tenofoviru, lamiwudyny, adefoviru. Niestety takie leczenie może dawać skutki uboczne i nie wszyscy pacjenci mogą je stosować. U chorych z zakażeniem przewlekłym należy monitorować ewentualne wystąpienie marskości wątroby lub raka wątroby. O zaletach i wadach leczenia należy rozmawiać z lekarzem prowadzącym.

‍

UWAGA: Wymienione poniżej adresy stron internetowych, są źródłami uzupełniającymi. W celu obejrzenia kompletnej listy źródeł wykorzystanych w tworzeniu tej strony, kliknij tu.

Na tej stronie

Choroby: Zapalenie wątroby, Choroby wątroby

‍

Linki do stron obcojęzycznych

Centers for Disease Control and Prevention: Hepatitis B

National Institute of Diabetes and Digestive and Kidney Diseases: Hepatitis B

US Department of Veterans Affairs: Hepatitis B

American Liver Foundation: Hepatitis B

Hepatitis B Foundation

‍