Badanie wykonuje się u pacjenta w celu:  

• ustalenia czy mamy do czynienia ze świeżym zakażeniem paciorkowcem z grupy A (Streptococcus pyogenes)
• rozpoznawania powikłań takich jak gorączka reumatyczna lub/i zapalenie kłębuszków nerkowych po przebytej infekcji paciorkowcem z grupy A (Streptococcus pyogenes).
 

Badanie jest wykonywane, gdy u chorego występuje gorączka, bóle w klatce piersiowej, odczucie zmęczenie, skrócenie oddechów, obrzęki albo inne objawy związane z gorączką reumatyczną czy zapaleniem kłębuszkowym nerek, a szczególnie wówczas, gdy u chorej osoby niedawno występował ból gardła a nie wykonano szybkich testów diagnostycznych lub nie wykonano posiewu w kierunku Streptococcus grupy A.

Próbka krwi pobrana z żyły łokciowej.

Do badania nie jest wymagane żadne przygotowanie.

W teście oceniana jest ilość antystreptolizyny O (ASO) we krwi. ASO jest przeciwciałem skierowanym przeciwko streptolizynie O, będącej toksyną wytwarzaną przez bakterie Streptococcus z grupy A (Streptococcus pyogenes). ASO i przeciwciała przeciwko DNAzie B są najczęstszymi przeciwciałami wytwarzanymi przez układ immunologiczny człowieka w odpowiedzi na obecność bakterii Streptococcus z grupy A.

Streptococcus z grupy A (Streptococcus pyogenes) jest bakterią odpowiedzialną za występowanie anginy ropnej. W większości przypadków angina ropna jest rozpoznawana i leczona za pomocą antybiotyków. Gdy angina ropna nie charakteryzuje się typowymi objawami, jest nie leczona albo jest leczona nieefektywnie, wówczas mogą rozwinąć się nieropne powikłania w postaci gorączki reumatycznej lub zapalenie kłębuszkowego nerek, szczególnie u małych dzieci. W Stanach Zjednoczonych, gdzie wprowadzono rutynową diagnostykę w kierunku streptokoków, znacznie ograniczono liczbę przypadków nieropnych powikłań, chociaż wciąż takie występują. Ich objawami są: gorączka, zmęczenie, skrócenie oddechów, kołatanie serca, zmniejszenie diurezy i obecność krwi w moczu. Może to prowadzić do uszkodzenia serca i/albo ostrej niewydolności nerek, obrzęku nóg i wzrostu ciśnienia krwi (hipertensja). W związku z tym, że opisane objawy nie są specyficzne, pomocne jest wykonanie testu ASO, w celu potwierdzenia istniejącego zakażenia paciorkowcem grupy A.

Badanie ASO, czasami razem z określeniem poziomu przeciwciał przeciwko DNAzie B, jest zlecane głównie w celu ustalenia czy pacjent przebył ostatnio zakażenie paciorkowcem z grupy A (Streptococcus pyogenes). U większości chorych zakażenie to ustępuje w wyniku leczenia antybiotykami. Jednak u niektórych pacjentów, w przypadku, gdy nie występują typowe objawy kliniczne i/lub infekcja nie jest leczona, a w szczególności u małych dzieci, jej następstwem może być gorączka reumatyczna i zapalenie kłębuszków nerkowych. W przypadku podejrzenia jednej z tych chorób wskazane jest wykonanie badania ASO. W Stanach Zjednoczonych spadła ilość powikłań będących wynikiem zakażenia paciorkowcem z grupy A (Streptococcus pyogenes), przez co zmniejszyło się również zapotrzebowanie na wykonywanie badań ASO.

Oznaczenie ASO zlecane jest u pacjenta w przypadku wystąpienia objawów, które mogą wskazywać na chorobę spowodowaną przebytym zakażeniem paciorkowcem z grupy A (Streptococcus pyogenes). Badanie wykonuje się zazwyczaj kilka tygodni po wystąpieniu takich objawów, jak ból gardła lub infekcja skórna. Badanie ASO może być zlecone dwukrotnie w odstępie 10-4 dni w celu ustalenia, czy poziom przeciwciał zwiększa się, zmniejsza lub utrzymuje się na tym samym poziomie.
Do objawów gorączki reumatycznej należą:

• gorączka
• obrzęk i bóle więcej niż jednego stawu, w szczególności w okolicy kostek, kolan, łokci i nadgarstków, czasami przemieszczające się pomiędzy stawami
• małe, bezbolesne guzki podskórne
• szybkie, mimowolne ruchy (pląsawica Sydenhama)
• wysypka na skórze
• w niektórych przypadkach stan zapalny obejmuje mięsień sercowy, co może przebiegać bezobjawowo lub dawać różne symptomy (skrócenie oddechów, kołatanie serca, bóle w klatce piersiowej)

Do objawów kłębuszkowego zapalenia nerek należą:

• odczucie zmęczenia i spadek energii
• spadek diurezy
• obecność krwi w moczu
• wysypka
• bóle mięśniowe
• obrzęki
• wzrost temperatury ciała

Objawy mogą się różnić w zależności od ogólnego stanu zdrowia chorego.

Oznaczanie ASO powinno być wykonane dwukrotnie. Próbka krwi powinna być pobrana z dwutygodniowym odstępem, aby odróżnić ostry stan choroby od okresu zdrowienia. Jest to określane na podstawie spadku, wzrostu albo brak zmian w poziomie przeciwciał przeciwko streptolizynie O.

‍

Wyniki oznaczeń ASO można różnie przedstawiać, jednak ich interpretacja jest taka sama: im większa wartość tym więcej przeciwciał obecnych jest we krwi (wyjątek stanowi oznaczenie metodą miareczkową, gdzie wynik podawany jest w postaci wskaźnika, przez co jego interpretacja jest inna).

U pacjentów, którzy nie przeszli w ostatnim czasie zakażenia paciorkowcem z grupy A (Streptococcus pyogenes), przeciwciała ASO są niewykrywalne lub występują w bardzo niskich stężeniach.

Przeciwciała te powstają w okresie od tygodnia do miesiąca po pierwotnym zakażeniu, a osiągają najwyższy poziom około 4-6 tygodnia po wystąpieniu choroby. Następnie poziom przeciwciał ASO zmniejsza się, jednak może pozostać w organizmie na wykrywalnym poziomie przez kilka miesięcy po wyleczeniu.

Ujemny wynik testu lub bardzo niskie stężenie przeciwciał ASO oznacza, że pacjent prawdopodobnie nie przechodził w ostatnim okresie zakażenia paciorkowcem z grupy A (Streptococcus pyogenes), szczególnie wówczas, gdy wyniki w obu pobranych próbkach są ujemne lub ilość przeciwciał ASO jest minimalna.

Potwierdzeniem tego jest ujemny wynik testu ASO wykonany 10-14 dni później i brak przeciwciał przeciwko DNAzie B. W nielicznych przypadkach powikłań zakażeń paciorkowcami grupy A (Streptococcus pyogenes) wynik testu ASO może być negatywny. Dotyczy to chorych, u których pierwotna infekcja paciorkowcowa toczyła się w obrębie skóry i u których nie są wytwarzane przeciwciała przeciwko streptolizynie O.

Wysoki lub narastający poziom przeciwciał ASO oznacza duże prawdopodobieństwo przebytego ostatnio zakażenia paciorkowcem z grupy A (Streptococcus pyogenes). Wysoki poziom przeciwciał ASO, który następnie obniża się, wskazuje na przebyte lub ustępujące zakażenie.

Badanie ASO nie jest czynnikiem prognostycznym wystąpienia powikłań ani nie odzwierciedla zaawansowania choroby. W przypadku wystąpienia objawów gorączki reumatycznej lub zapalenia kłębuszków nerkowych, podwyższony poziom przeciwciał ASO może potwierdzić rozpoznani.

Pewne antybiotyki i kortykosteroidy mogą spowodować obniżenie poziomu przeciwciał ASO.

1. Czy oznaczenie ASO może być stosowane w celu wykrycia obecności paciorkowca z grupy A w gardle?

Posiew wykonany z gardła lub szybki test na obecność paciorkowców z grupy A (Streptococcus pyogenes) to najlepsze metody na rozpoznanie zapalenia gardła wywołanego przez te bakterie. Bardzo ważne jest jak najszybsze rozpoznanie i leczenie zakażenia paciorkowcem z grupy A (Streptococcus pyogenes), co pozwala uniknąć powikłań oraz zarażenia innych osób. Badanie nie jest stosowane w celu wykrycia ostrej infekcji ponieważ poziom przeciwciał ASO jest wykrywalny we krwi najwcześniej po tygodniu od zakażenia.

2. Czy w przypadku rozpoznania paciorkowca z grupy A zawsze zleca się badanie ASO?

Nie. Zazwyczaj oznaczenie ASO wykonywane jest jedynie u pacjentów z objawami wskazującymi na powikłania. Dotyczy to szczególnie osób, u których nie wykonano wcześniej posiewu potwierdzającego zakażenie. U większości pacjentów powikłania nie występują i dlatego oznaczenia ASO nie są wykonywane rutynowo.

‍

Linki do stron polskojęzycznych:
‍Gorączka reumatyczna‍
Szkarlatyna
Portal ABC Zdrowie: Gorączka reumatyczna
‍

‍Linki do stron obcojęzycznych:
‍CDC, Rheumatic Fever: All You Need to Know
‍CDC, Post-Streptococcal Glomerulonephritis: All You Need to Know
‍Mayo Clinic: Rheumatic Fever
‍National Organization for Rare Disorders: Rheumatic Fever
‍National Kidney Foundations: What is glomerulonephritis?

‍