Badanie wykonuje się w celu wykrycia zespołu antyfosfolipidowego będącego przyczyną zaburzeń krzepnięcia (nadkrzepliwości krwi) i nawracających poronień oraz czasami w ramach diagnostyki innych chorób autoimmunizacyjnych.

Badanie zleca się w przypadkach wystąpienia co najmniej jednego epizodu zakrzepicy żylnej lub tętniczej, oraz niewyjaśnionej utraty ciąży, szczególnie w drugim i trzecim trymestrze a także gdy występują objawy typowe dla choroby autoimmunizacyjnej.

Próbka krwi pobrana z żyły łokciowej.

Nie.

Przeciwciała antykardiolipinowe są wytwarzane przez układ immunologiczny, który własne kardiolipiny traktuje pomyłkowo jako obcy antygen. Przeciwciała te mogą wpływać na zdolność organizmu do regulacji procesu krzepnięcia krwi w sposób nie do końca jeszcze wyjaśniony. Badanie polega na wykryciu obecności przeciwciał antykardiolipinowych, najczęściej występujących przeciwciał antyfosfolipidowych, które mogą występować w trzech klasach: IgG, IgM i/lub IgA.

Fosfolipidy (m.in. kardiolipina) są to cząsteczki obecne w błonach komórkowych i płytkach krwi, które odgrywają ważną rolę w procesie krzepnięcia krwi. Wytworzenie przeciwciał przeciwko fosfolipidom zwiększa ryzyko nawracających zakrzepów w żyłach i tętnicach. Obecność tych przeciwciał związana jest ze zmniejszoną liczbą płytek krwi (trombocytopenią) oraz z ryzykiem nawracających poronień (szczególnie w drugim i trzecim trymestrze) lub przedwczesnym porodem i stanem przedrzucawkowym.

Przeciwciała antykardiolipinowe często towarzyszą chorobom autoimmunizacyjnym, takim jak układowy toczeń rumieniowaty (SLE) i występują z innymi przeciwciałami skierowanymi przeciwko fosfolipidom, jak antykoagulant tocznia oraz anty-beta2 glikoproteina I. Okresowo mogą się one również pojawiać u pacjentów z ostrymi infekcjami, u chorych z HIV/AIDS, u chorych na niektóre nowotwory, a także w trakcie leczenia farmakologicznego takimi lekami, jak np.: prokainamid, fenytoina, penicylina. Przeciwciała antykardiolipinowe w niskich mianach wykrywa się czasem u osób starszych, u których nie występują żadne charakterystyczne objawy.

Jeżeli u pacjenta występują zakrzepice lub powtarzające się poronienia i wykrywa się przeciwciała antykardiolipinowe (i/lub inne przeciwciała przeciwko fosfolipidom), to daje to podstawy do rozpoznania zespołu antyfosfolipidowego (APS).

Zespół antyfosfolipidowy klasyfikuje się jako pierwotny, jeżeli nie jest związany z innymi chorobami autoimmunologicznymi lub wtórny, gdy współistnieje z rozpoznaną inną chorobą autoimmunologiczną.

Oznaczenia przeciwciał klasy IgG i IgM przeciwko kardiolipinie zleca się często w celu ustalenia przyczyny niewyjaśnionego epizodu zakrzepowego, powtarzających się poronień lub trombocytopenii. Badanie to może być zlecone wraz z oznaczeniami antykoagulantu tocznia (np. testem DRVVT- z jadem żmiji Russell’a) jako pomocne dla wykrycia przyczyny przedłużonego aPTT (czas częściowej tromboplastyny po aktywacji) szczególnie jeżeli obraz kliniczny wskazuje na możliwość występowania SLE lub innych zaburzeń autoimmunizacyjnych. Oznaczenia przeciwciał klasy IgA mogą być zlecone jeśli wyniki w innych klasach są niejednoznaczne.

W przypadku wykrycia przeciwciał antykardiolipinowych przynajmniej w jednej klasie, badanie należy powtórzyć po 6 tygodniach, aby określić czy przeciwciała występują stale.

Jeżeli wynik oznaczenia przeciwciał jest ujemny w przypadku pacjenta z wykrytym zaburzeniem autoimmunizacyjnym, oznaczenie należy powtórzyć ponieważ przeciwciała te mogą pojawić się po pewnym czasie.

Wraz z oznaczeniem przeciwciał antykardiolipinowych lekarz może zlecić badanie antykoagulantu tocznia oraz przeciwciał anty-beta 2 glikoproteinie I.

Oznaczenie przeciwciał antykardiolipinowych może zostać zlecone w przypadku objawów wskazujących na zaburzenia krzepnięcia np. epizod zakrzepowy. Objawy będą zależały od umiejscowienia skrzepu. Jeśli skrzep powstaje w żyłach głębokich kończyn (zakrzepowe zapalenie żył kończyn dolnych) objawy mogą być następujące: ból i obrzęk kończyn, zwykle dotyczy jednej kończyny, zmiany koloru skóry kończyny.

Jeśli skrzep powstaje w płucach (zatorowość płucna) objawy mogą być następujące:skrócony oddech, utrudnione oddychanie, kaszel, obecność krwi w plwocinie, ból w klatce piersiowej, przyspieszone bicie serca.

Badanie może również zostać zlecone u kobiet, u których wystąpiły powikłania położnicze objawiające się m.in. powtarzającymi się poronieniami oraz zlecone wraz z badaniem w kierunku antykoagulantu tocznia jako następujące po stwierdzonym przedłużonym teście aPTT. Kiedy wykryte zostaną przeciwciała anty-kardiolipinowe badanie może zostać powtórzone po kilku tygodniach aby stwierdzić czy obecność przeciwciał jest stała czy tylko okresowa. Oznaczenie przeciwciał antykardiolipinowych może być zlecone u pacjenta z objawami choroby autoimmunizacyjnej i/lub dodatnim wynikiem badania przeciwciał ANA jako pomocnicze w postawieniu diagnozy.

Jeśli u pacjenta z chorobą autoimmunizacyjną jak np. toczeń układowy nie stwierdzi się przeciwciał antykardiolipinowych badanie można zlecić w przyszłości aby ocenić czy przeciwciała się pojawiły.

Wynik ujemny oznacza jedynie, że w czasie kiedy wykonano badania (w klasach IgG, IgM, i/lub IgA) w organizmie nie występowały przeciwciała antykardiolipinowe. Ponieważ są one najczęściej występującymi przeciwciałami przeciwko fosfolipidom, zdarza się, że pojawiają się przejściowo z powodu infekcji lub przyjmowanych leków, lub też bez konkretnej przyczyny narastając wraz z wiekiem pacjenta. Stężenie określane jako niskie lub umiarkowane zazwyczaj nie ma znaczenia klinicznego lecz należy je oceniać wraz z innymi danymi klinicznymi dotyczącymi pacjenta.

Na stałą obecność danych przeciwciał wskazuje stężenie średnie do wysokiego utrzymujące się ponad 6 tygodni i może to być związane z nadmierną krzepliwością lub nawracającymi poronieniami.

Czasami oznaczenia przeciwciał antykardiolipinowych zleca się w celu ustalenia przyczyny dodatniego wyniku badania VDRL w kierunku kiły. Odczynniki chemiczne stosowane w badaniach w kierunku kiły zawierają fosfolipidy, co może skutkować wynikami fałszywie dodatnimi u pacjentów z przeciwciałami antykardiolipinowymi.
Od niedawna, w celu wykrycia przeciwciał przeciwko fosfolipidom, zaleca się zastąpienie oznaczenia przeciwciał przeciwko beta2-glikoproteinie I (ß2-GPI).

1. Czy obecność przeciwciał antykardiolipinowych jest równoznaczna z tym, że u pacjenta wystąpi zakrzepica?

Nie zawsze. Przeciwciała antykardiolipinowe stanowią czynnik ryzyka, a stwierdzenie ich obecności nie pozwala przewidzieć: czy, w jakim czasie i z jaką częstotliwością u danego pacjenta mogą wystąpić epizody zakrzepowe lub inne powikłania.

‍

2. Czy pacjent powinien poinformować lekarza o obecności przeciwciał antykardiolipinowych?

Tak, ponieważ jest to istotny element historii choroby. Lekarz powinien posiadać takie informacje, nawet jeżeli u pacjenta nie występują objawy kliniczne, żeby uwzględnić je przy zlecaniu ewentualnego leczenia.

‍

Linki do tej strony

Choroby: Choroby autoimmunizacyjne

Linki do stron obcojęzycznych:

The Lupus Foundation of America: Antiphospholipid Antibody Syndrome
March of Dimes: Pregnancy Complications, Thrombophilias
APS Foundation of America
National Human Genome Research Institute: Learning About Antiphospholipid Syndrome (APS)