Aby stwierdzić czy obecny jest odpowiedni poziom przeciwciał, aby zapewnić ochronę przed wirusem różyczki, a także aby ocenić czy w przeszłości wystąpiło zakażenie lub wykryć obecne.

Przed zajściem w ciążę lub na początku ciąży, aby sprawdzić odporność; jeżeli kobieta w ciąży ma objawy różyczki, takie jak gorączka i wysypka, jeżeli u noworodka występują objawy nieprawidłowego rozwoju lub urodzi się z wadami wskazującymi na zakażenie wewnątrzmaciczne; jeżeli istnieje konieczność potwierdzenia bieżącej infekcji lub potwierdzenia odporności.

Próbka krwi pobrana z żyły łokciowej osoby dorosłej i dzieci, natomiast od noworodka krew z pięty lub pępowiny.

Nie.

Test ten służy do oznaczenia obecności przeciwciał przeciw różyczce we krwi. Przeciwciała są to białka, które wytwarza organizm w odpowiedzi na zakażenie lub kontakt z drobnoustrojem lub obcą substancją. Przeciwciała dla różyczki produkowane są w odpowiedzi na zakażenie wirusem różyczki. Są dwa rodzaje przeciwciał wytwarzanych w odpowiedzi na zakażenie: IgM (wczesna, krótkotrwała odpowiedź) i IgG (długotrwała odpowiedź). Jako pierwsze we krwi pojawiają się przeciwciała IgM - w momencie pojawienia się wysypki. Poziom tego białka we krwi rośnie i osiąga szczyt w ciągu 7-10 dni po zakażeniu, a następnie zanika w ciągu następnych 2-3 miesięcy. Wyjątek stanowią zakażone noworodki, u których mogą być wykryte przez kilka miesięcy do roku. Przeciwciała IgG pojawiają się nieco później niż IgM, ale pozostają obecne we krwi przez całe dalsze życie, stanowiąc ochronę przed następnym zakażeniem. Obecność przeciwciał IgM we krwi wskazuje na trwające zakażenie, natomiast przeciwciał IgG może świadczyć o trwającej lub przebytej infekcji, albo o tym, że szczepienie przeciw różyczce (np. szczepionką skojarzoną przeciw odrze, śwince i różyczce) było skuteczne i zapewniło odpowiedni poziom przeciwciał ochronnych. Oznaczenie miana przeciwciał wykonuje się metodą ELISA.

Wirus różyczki początkowo zakaża układ oddechowy - jamę nosowo-gardłową i płuca, skąd przemieszcza się do okolicznych węzłów chłonnych. Następnie wirus dostaje się do krwi (wiremia). W czasie wiremii wirus dostaje się do innych tkanek i skóry.

Chory jest zakaźny tak długo, jak długo wirus namnaża się w jego gardle. W praktyce jest to okres obejmujący tydzień przed pojawieniem się wysypki oraz dwa tygodnie od wystąpienia wysypki. Do zakażenia dochodzi drogą kropelkową oraz przez kontakt bezpośredni. Jest to choroba wysoce zakaźna, jednak można jej zapobiegać poprzez szczepienia. W Polsce szczepienie przeciw różyczce jest obowiązkowe.

Zwykle wirus różyczki wywołuje łagodne objawy pojawiające się po 2-3 tygodniach od zakażenia, jest to tzw. okres inkubacji, inaczej okres wylęgania. Pojawia się trwająca 1-2 dni, rzadziej 3, wysypka plamista lub plamisto-grudkowa, która występuje najpierw na twarzy i szyi, następnie obejmuje tułów i ramiona oraz powiększenie węzłów chłonnych karkowych i szyjnych. Mogą występować również niecharakterystyczne objawy, takie jak: gorączka, bóle głowy, gardła, kończyn, zapalenie spojówek. W połowie przypadków zakażenie przebiega bez wysypki, lecz z gorączką i powiększeniem węzłów chłonnych. Może też przebiegać bezobjawowo. Objawy mogą być tak nieznaczne, zwłaszcza u dzieci, że nie są kojarzone z zakażeniem wirusowym. U większości chorych różyczka przemija w ciągu kilku dni bez leczenia. Rzadko występują powikłania: zapalenie stawów, zapalenie mózgu (encefalopatia), zapalenie ucha, zapalenie wsierdzia i mięśnia sercowego, trombocytopenia (małopłytkowość).

Główny problem to różyczka występująca po raz pierwszy u kobiety w pierwszym trymestrze ciąży. W tym czasie rozwijający się płód jest najbardziej wrażliwy na zakażenie wirusem i jeżeli ulegnie on zakażeniu od matki może dojść do poronienia, przedwczesnego porodu i/lub zespołu różyczki wrodzonej (congenital rubella syndrom - CRS), całej grupy trwałych wad wrodzonych. CRS może objawiać się opóźnionym rozwojem, upośledzeniem umysłowym, ślepotą, kataraktą, małogłowiem, wadami serca i problemami z wątrobą.

Ze względu na ciężkie powikłania występujące u rozwijającego się płodu, w 1969 roku najpierw w Stanach Zjednoczonych, a następnie na całym świecie podjęto kampanię na rzecz masowych szczepień wszystkich dzieci a następnie eradykacji (likwidacji) różyczki. Wcześniej różyczka wywoływała trwające kilka lat cykliczne epidemie. Według Centrum Kontroli Zakażeń (CDC) w USA, podczas epidemii trwającej od 1962 do 1965 roku wystąpiło 12,5 miliona zachorowań i około 20 tysięcy dzieci urodziło się z zespołem różyczki wrodzonej. Dzięki szczepieniom liczby te drastycznie zmniejszyły się. W 2004 roku zarejestrowano tylko 9 przypadków i połowa z nich dotyczyła osób urodzonych poza terenem Stanów Zjednoczonych, w krajach gdzie nie ma masowych szczepień. Redukcja liczby zachorowań nie świadczy jednak, że różyczka została zlikwidowana. Każdy kto nie był zaszczepiony w dzieciństwie, (także niektórzy zaszczepieni) nadal są narażeni na zachorowanie.

Badanie w kierunku różyczki wykonuje się w celu:

• potwierdzenia odpowiedniej ochrony (odporności) przeciw zakażeniu‍
• wykrycia istniejącego lub przebytego zakażenia
• wykrycia osób, które nigdy nie miały kontaktu z wirusem różyczki i nie były szczepione
• oceny poziomu (miano) ochronnych przeciwciał, zabezpieczających przed zakażeniem u wszystkich kobiet w ciąży i planujących zajście w ciążę

U osób, u których występują objawy sugerujące różyczkę, niezależnie czy są w ciąży czy nie, wykonuje się test wykrywający przeciwciała zarówno IgM jak i IgG. Mogą być również przeprowadzone u noworodka podejrzanego o zakażenie w okresie płodowym lub wykazującego wrodzone wady mogące wskazywać na różyczkę.
Czasami badanie przeciwciał IgG przeciw różyczce wykonuje się, aby potwierdzić odporność na zakażenie wirusem różyczki. Wymagane może być to u pracowników ochrony zdrowia.

‍

Badanie przeciwciał IgG przeciw różyczce zlecane jest u kobiet w ciąży lub planujących ciążę oraz w każdej innej sytuacji kiedy konieczne jest sprawdzenie odporności na zakażenie tym wirusem. Przeciwciała IgM i IgG zleca się kobietom ciężarnym, u których wystąpiła gorączka i wysypka i/lub inne objawy wskazujące na różyczkę. Ponieważ może być wiele przyczyn takich objawów lekarz potrzebuje testu potwierdzającego jego diagnozę. Badanie przeciwciał IgM i IgG zleca się u noworodków, których matka miała rozpoznaną różyczkę podczas ciąży i/lub noworodek urodził się z wrodzonymi wadami (głuchota, katarakta, nieprawidłowości w układzie sercowo-naczyniowym, zaburzenia ośrodkowego układu nerwowego), które mogą być związane z CRS. Ponieważ wytworzenie przeciwciał IgM i IgG dla różyczki wymaga pewnego czasu od chwili zakażenia testy muszą być powtórzone po 2-3 tygodniach aby zobaczyć czy przeciwciała pojawiły się (jeżeli w pierwszym badaniu ich nie wykryto) lub czy poziom ich wzrósł i lub obniżył się w tym czasie.

Wyniki są przedstawiane jako dodatni lub ujemny, wskazując odpowiednio na obecność lub brak przeciwciał IgG i IgM. Zarówno u dorosłego jak i u dziecka brak przeciwciał IgG świadczy, że osoba ta nie miała kontaktu z wirusem różyczki lub po szczepieniu nie wytworzyła przeciwciał ochronnych. Obecność przeciwciał IgG, ale nie IgM, wskazuje na wcześniejszy kontakt z wirusem lub na szczepienie i uzyskanie skutecznej odporności. Obecność IgG bez przeciwciał IgM, u noworodków oznacza, że przeciwciała IgG matki przeszły do dziecka w okresie płodowym. Mogą one chronić dziecko przed zakażeniem przez pierwsze 6 miesięcy życia, natomiast obecność IgM u noworodka wskazuje, że dziecko uległo zakażeniu w okresie płodowym (przeciwciała IgM matki nie przenikają przez łożysko do dziecka). Obecność przeciwciał IgM (z obecnością IgG lub bez) zarówno u dzieci jak i dorosłych wskazuje na trwającą infekcję.

Czasami mogą wystąpić wyniki fałszywie dodatnie w teście wykrywającym przeciwciała IgM dla różyczki ponieważ występują krzyżowe reakcje z innymi białkami ustrojowymi. Aby potwierdzić wyniki oznaczenia przeciwciał IgM, lekarz może zlecić badanie przeciwciał IgG w celu określenia wartości podstawowej i powtórzenie testu IgG po 2-3 tygodniach, aby zaobserwować wzrost miana przeciwciał świadczący o trwającym zakażeniu. Czterokrotny lub wyższy wzrost miana przeciwciał IgG potwierdza obecność zakażenia.

W diagnostyce zakażeń wirusem różyczki można poszukiwać materiału genetycznego wirusa (RNA) stosując metodę RT-PCR lub hodować go z próbek materiału, pobranego od pacjenta, jak np. wymaz z gardła, płyn mózgowo-rdzeniowy, mocz. Potrzeba co najmniej jednego lub więcej tygodni aby wykryć wirusa różyczki w hodowli i muszą być zastosowane specjalne testy molekularne lub swoiste przeciwciała, aby wykryć jego obecność. Badania takie mogą być czasami wykonane, aby pomóc lekarzowi w rozpoznaniu różyczki u noworodka. Ponieważ metody te są trudne i kosztowne, wykonywane są najczęściej w laboratoriach referencyjnych.
Liczba przypadków różyczki i wrodzonej różyczki jest stale monitorowana po to między innymi, aby śledzić skuteczność szczepień, a także żeby wykryć występujące ogniska.

1. Czy kobieta w ciąży może być szczepiona przeciw różyczce?

Szczepionka przeciw różyczce nie powinna być podawana kobietom w ciąży. Kobiety powinny unikać zajścia w ciążę przynajmniej przez miesiąc po szczepieniu.

‍

2. Czy istnieje jakieś ryzyko związane ze szczepieniem?

Szczepionka zawiera żywy szczep wirusa, który został zmieniony tak, aby wywołać produkcję przeciwciał ale nie spowodować zakażenia - tzw. szczep atenuowany. U niektórych ludzi 2-3 tygodnie po szczepieniu może wystąpić wysypka i ból stawów, zwłaszcza dłoni i nadgarstków. U małych dzieci działania niepożądane występują rzadko. Chorzy z obniżoną odpornością, jak np. pacjenci z HIV/AIDS i nowotworami, poddawani chemioterapii powinni skonsultować szczepienie z lekarzem.

‍

3. Po jakim czasie od kontaktu z wirusem może rozwinąć się choroba?

Objawy różyczki, tj. wysypka pojawia się zwykle po 15-17 dniach od kontaktu z chorą osobą, ale może również pojawić się dopiero po 3 tygodniach. Chory jest zakaźny dla otoczenia zwykle przez tydzień przed wystąpieniem wysypki i przez następne 1-2 tygodnie. Noworodek zakażony w okresie płodowym może być zakaźny przez kilka miesięcy.

‍

4. Co oznaczają na etykiecie szczepionki litery MMR?

Są to pierwsze litery od nazw chorób zakaźnych: Measles, Mumps, Rubella, czyli odra, świnka, różyczka. Jest to powszechnie na świecie stosowana szczepionka skojarzona zawierająca atenuowane szczepy odry, świnki i różyczki.

‍

5. Czy różyczkę się leczy?

Brak leczenia swoistego. Objawy ustępują samoistnie po kilku dniach. Kobiecie w ciąży, narażonej na zakażenie, można podać gamma-globulinę.

‍

UWAGA: Wymienione poniżej adresy stron internetowych, są źródłami uzupełniającymi. W celu obejrzenia kompletnej listy źródeł wykorzystanych w tworzeniu tej strony, kliknij tu.

Na stronie

Choroby: Choroby podróżnych, Ciąża

Linki do stron polskich

Różyczka w Polsce – między planem eliminacji choroby a praktyką w gabinetach lekarskich
‍Różyczka u kobiet w ciąży

Linki do stron obcojęzycznych

Centers for Disease Control and Prevention: Rubella
Centers for Disease Control and Prevention: Infectious Diseases Related To Travel, Rubella
March of Dimes: Rubella