Badanie jest pomocne w rozpoznaniu i ocenie przebiegu autoimmunologicznych chorób tarczycy, w ich różnicowaniu od innych chorób tarczycy oraz w wyborze leczenia.

Badanie wykonuje się:

• u pacjentów z powiększoną tarczycą (wolem) i/lub
• u osób, których wyniki innych badań (np. T3, T4, TSH) wskazują na zaburzenie funkcji tarczycy
• razem z badaniem stężenia tyreoglobuliny, jeśli lekarz wykorzystuje te badania w ocenie przebiegu choroby
• regularnie u pacjentów z rozpoznaną chorobą autoimmunologiczną tarczycy.

‍

Próbka krwi pobierana jest z żyły łokciowej.

Nie.

Opisywane badania służą do wykrywania obecności i pomiaru ilości określonych autoprzeciwciał przeciwtarczycowych. Takie przeciwciała powstają w wyniku błędnego rozpoznania przez układ immunologiczny składników tarczycy jako obcych, co może prowadzić do przewlekłego zapalenia tarczycy, uszkodzenia tkanki gruczołu i zaburzenia funkcji tarczycy.

Tarczyca jest niewielkim gruczołem w kształcie motyla, położonym płasko przed tchawicą w okolicy krtani. Podstawowe hormony wytwarzane przez tarczycę (tyroksyna (T4) i trójjodotyronina (T3)) są niezbędne do regulacji szybkości zużycia energii - metabolizmu. Układ sprzężenia zwrotnego wykorzystujący hormon stymulujący tarczycę (tyreotropinę, TSH) odpowiednio zwiększa lub zmniejsza produkcję hormonów tarczycowych i utrzymuje ich stężenie we krwi na stałym poziomie. Przeciwciała przeciwtarczycowe mogą zaburzać ten proces i prowadzić do przewlekłych chorób przebiegających z niedoczynnością (niedoborem hormonów tarczycowych) lub nadczynnością tarczycy (nadmiarem hormonów tarczycowych), jako choroba Hashimoto lub choroba Gravesa-Basedowa.

Badania przeciwciał przeciwtarczycowych wykonuje się przede wszystkim w celu rozpoznania chorób autoimmunologicznych tarczycy oraz w różnicowaniu ich od innych chorób tarczycy. Wyniki tych badań mogą być pomocne w rozpoznaniu przyczyn powiększenia tarczycy (wola); można też zlecić je w przypadku, kiedy inne badania tarczycy (np. T3, T4 i TSH) wskazują na zaburzenia funkcji gruczołu.

Oznaczenie jednego lub kilku rodzajów przeciwciał można też zlecić u pacjenta z inną chorobą autoimmunologiczną, np. toczniem rumieniowatym układowym, reumatoidalnym zapaleniem stawów lub niedokrwistością złośliwą, u którego rozwijają się objawy wskazujące na zaburzenie funkcji tarczycy. Choroba tarczycy może rozwinąć się w przebiegu takich chorób w dowolnym czasie.

Podczas monitorowania pacjentów z rakiem tarczycy obecność przeciwciał przeciw tyreoglobulinie może interferować z oznaczeniami tyreoglobuliny.

Badanie jednego lub kilku rodzajów przeciwciał można wykonać u kobiety ciężarnej z rozpoznaną chorobą autoimmunologiczną tarczycy (np. chorobą Hashimoto lub Gravesa-Basedowa) albo inną chorobą autoimmunologiczną i podejrzeniem zajęcia tarczycy. Wówczas badanie wykonuje się we wczesnej ciąży i następnie pod koniec ciąży, a wyniki tych badań są pomocne w ustaleniu, czy istnieje ryzyko choroby tarczycy u dziecka, bowiem przeciwciała przeciwtarczycowe mogą przenikać przez łożysko i wywoływać niedoczynność lub nadczynność tarczycy u płodu i noworodka.

Badanie przeciwciał przeciwtarczycowych można też zlecić, kiedy pacjent z inną chorobą autoimmunologiczną ma objawy zaburzenia funkcji tarczycy lub kiedy u pacjentki z taką chorobą wystąpią niepowodzenia położnicze, które w ocenie lekarza mogą być związane z obecnością autoprzeciwciał przeciwtarczycowych.

U niektórych osób z autoimmunologicznymi chorobami tarczycy przeciwciała przeciwtarczycowe są niewykrywalne. Można przypuszczać, że pojawią się one w późniejszym terminie, dlatego należy powtórzyć oznaczanie przeciwciał po pewnym czasie.

Łagodnie lub miernie podwyższony poziom przeciwciał przeciwtarczycowych może być związany z różnymi chorobami tarczycy i chorobami autoimmunologicznymi, np. z rakiem tarczycy, cukrzycą typu 1., reumatoidalnym zapaleniem stawów i układowymi chorobami tkanki łącznej (kolagenozami). Znacznie podwyższony poziom przeciwciał najczęściej wskazuje na choroby autoimmunologiczne tarczycy, takie jak choroba Hashimoto lub choroba Gravesa-Basedowa.

Ogólnie obecność przeciwciał przeciwtarczycowych sugeruje zaburzenie autoimmunologiczne dotyczące tarczycy i im wyższy poziom przeciwciał, tym jest ono bardziej prawdopodobne. Wzrastające stężenie przeciwciał może być bardziej znaczące niż stały poziom i może wskazywać na wzrost aktywności autoimmunologicznej. Wszystkie omawiane przeciwciała, jeśli są obecne u matki, mogą zwiększać ryzyko niedoczynności lub nadczynności tarczycy u płodu i noworodka.

Jeśli TgAb występują u pacjenta, u którego lekarz ocenia poziom tyreoglobuliny, to mogą one wpływać na wynik badania. Może to oznaczać, że lekarz nie będzie w stanie nadal wykorzystywać tyreoglobuliny jako markera raka tarczycy. Monitorowanie poziomu potencjalnych anty-Tg ma raczej na celu identyfikację takiej próbki surowicy, która zawierać będzie przeciwciała anty-Tg mogące w istotny sposób zawyżać lub zaniżać wynik, co z kolei spowoduje generację niewiarygodnego wyniku badania.

Określony odsetek zdrowych osób może mieć dodatnie wyniki badania jednego lub kilku rodzajów przeciwciał przeciwtarczycowych. Występują one częściej u kobiet i częściej u osób starszych. Jeśli przeciwciała pojawiają się u osoby bez wyraźnych objawów zaburzenia funkcji tarczycy, lekarz będzie śledził zmiany jej stanu zdrowia. Większość takich osób nigdy nie będzie miało zaburzeń funkcji tarczycy, u nielicznych zaburzenia mogą się rozwinąć w przyszłości.

Oznaczenia wszystkich rodzajów przeciwciał przeciwtarczycowych zmieniały się w czasie, co spowodowało różnorodność w ich nazewnictwie.

Czułość i swoistość badania przeciwciał przeciwtarczycowych wzrasta, ale wciąż nie są tak dobre, jak chcieliby lekarze. Istnieje wiele metod oznaczania przeciwciał, a opracowane testy w różnym stopniu wykrywają różne typy przeciwciał obecnych we krwi. Niewielkie różnice dotyczą tego, co dokładnie jest mierzone i w związku z tym wartości referencyjne mogą być różne. Dlatego w przypadku regularnie wykonywanych badań (w celu oceny przebiegu choroby i leczenia) ważne jest, aby korzystać z tego samego laboratorium i tych samych metod.

1. Co można zrobić, żeby zapobiec pojawieniu się przeciwciał przeciwtarczycowych albo obniżyć ich poziom?

Praktycznie żadne zmiany stylu życia ani leczenie nie mogą zapobiec albo wyeliminować przeciwciał przeciwtarczycowych. Ważna dla pacjenta i lekarza jest świadomość, że przeciwciała są obecne i wdrożenie leczenia, które zmniejsza skutki ich działania na tarczycę.

‍

2. Czy przeciwciała przeciwtarczycowe wchodzą w skład podstawowych badań?

Nie, zwykle badania te zleca się tylko u pacjentów z powiększeniem tarczycy albo objawami wskazującymi na zaburzenie funkcji tarczycy. Podstawowe badania przesiewowe funkcji tarczycy obejmują zazwyczaj oznaczenia TSH i T4.

‍

Linki do stron obcojęzycznych

FamilyDoctor.org: Thyroiditis
Womens Health.gov: Thyroid Disease
American Thyroid Association
Hormone Health Network: Thyroid Disorders
American Association of Clinical Endocrinologists: About Your Thyroid
MedlinePlus Medical Encyclopedia: Graves Disease
Graves Disease & Thyroid Foundation
National Endocrine and Metabolic Diseases Information Service: Graves Disease
John Hopkins University: Hyperthyroidism and Graves Disease
MedlinePlus Medical Encyclopedia: Hashimoto Thyroiditis
Mayo Clinic: Hashimoto disease
National Cancer Institute: Thyroid Cancer (PDQ®): Treatment
Thyroid Cancer Survivors Association, Inc.