Co to jest?
Inne określenia: Wylew, Udar krwotoczny, Udar niedokrwienny
Udar mózgu określany jest jako zespół objawów klinicznych związanych z nagłym wystąpieniem ogniskowych lub uogólnionych zaburzeń czynności mózgu, które powstają w wyniku zaburzenia krążenia mózgowego. Ma to wpływ na funkcje organizmu kontrolowane przez poszczególne część mózgu. Jeżeli którykolwiek organ, w tym również mózg, pozostaje bez dopływu krwi i tlenu, jego komórki ulegają uszkodzeniu lub obumierają. Wprawdzie pewne uszkodzenia są odwracalne, ale obumarcie komórek mózgowych jest trwałe i zazwyczaj prowadzi do kalectwa.
Udar mózgu może być niedokrwienny (gdy nie dopływa krew do mózgu) lub krwotoczny (wywołany wylewem krwi do mózgu):
- Udar niedokrwienny (80% przypadków) – powodem może być zakrzep tworzący się przy ścianie naczynia, najczęściej na podłożu blaszki miażdżycowej (udar zakrzepowy) , lub zator powstający z przyniesionych z prądem krwi, z serca lub większych naczyń fragmentów skrzeplin (udar zatorowy)
- Udar krwotoczny (20% przypadków) - może być spowodowany pęknięciem naczynia krwionośnego, powodując nagromadzenie krwi w mózgu. Przyczyna może być wewnętrzna - tętniak, czyli słaby punkt w ścianie tętnicy albo zewnętrzna - czyli uraz głowy. Tętniaki często spowodowane są wadami wrodzonymi lub nadciśnieniem tętniczym. Udar krwotoczy poważny w skutkach i często kończy się zgonem pacjenta. Szansa na powrót do zdrowia jest dużo mniejsza niż w przypadku udaru niedokrwiennego.
Czynniki ryzyka powstania udaru
Istnieje wiele czynników ryzyka powstania udaru. Są to między innymi:
Główne czynniki ryzyka:
- nadciśnienie tętnicze
- choroba niedokrwienna i inne choroby serca
- cukrzyca.
Inne czynniki ryzyka:
- niedokrwistość sierpowatokrwinkowa
- migrenowe bóle głowy
- zespół antyfosfolipidowy
- przyjmowanie kokainy
- wysokie stężenie cholesterolu
- palenie tytoniu.
Większość udarów poprzedzona jest jednym lub większą ilością mini udarów (zwanych przemijającymi atakami niedokrwiennymi lub w skrócie TIA), po których pacjent natychmiast powinien udać się do lekarza.
Objawy
Najczęstsze objawy wylewu to:
- nagłe drętwienie, osłabienie lub paraliż twarzy, ręki lub nogi - zazwyczaj po jednej stronie ciała
- utrata mowy lub kłopoty z mówieniem lub rozumieniem
- gwałtowna utrata ostrości wzroku, utrata równowagi lub silny, niewyjaśniony ból głowy.
Badania
Obecnie rozpoznanie udaru odbywa się głównie w oparciu o badania pozalaboratoryjne, lecz zleca się wykonanie następujących badań laboratoryjnych:
BADANIA LABORATORYJNE
- morfologia krwi
- czas protrombinowy (PT) i INR
- czas częściowej tromboplastyny (PTT)
- stężenie glukozy we krwi
- elektrolity: Na, K
- cholesterol całkowity, HDL i LDL
W określonych sytuacjach ocenia się także:
- przeciwciała przeciwjądrowe (ANA)
- przeciwciała antyfosfolipidowe (APL)
- przeciwciała antykardiolipinowe (ACL)
- antykoagulant tocznia (LA)
- troponiny
- kinazę kreatynową (CK)
- antytrombinę III (AT III)
- białko C, białko S
- czynnik V Lieden
- odczyn Biernackiego (OB)
- homocysteinę
- badanie w kierunku kiły (VDRL, FTA, inne)
- posiew krwi
BADANIA POZALABORATORYJNE
- nakłucie lędźwiowe (w razie klinicznego podejrzenia krwotoku podpajęczynówkowego)
- badanie ultrasonograficzne duplex i przezczaszkowe
- EEG (elektroencefalografia)
- MRI i angiografia MRI
- angiografia TK
- MRI techniką dyfuzyjną i perfuzyjną
- echokardiografia
Leczenie
Profilaktyka pierwotna polega na zmniejszaniu ryzyka udaru mózgu u osób, które dotychczas udaru nie przebyły. Zaleca się modyfikację potencjalnych czynników ryzyka, m, in: nadciśnienia tętniczego, migotania przedsionków, cukrzycy.
Udar mózgu to stan bezpośredniego zagrożenia życia, dlatego w leczeniu jest czas, który upływa od momentu wystąpienia objawów i postawienia rozpoznania do wdrożenia leczenia. Pacjenta z podejrzeniem udaru należy jak najszybciej przetransportować do szpitala, z oddziałem leczenia udaru lub do szpitala zapewniającego zorganizowaną opiekę nad chorymi z udarem. W leczeniu udaru mózgu stosuje się farmakoterapię, czasami jednak pacjent wymaga leczenia operacyjnego, o sposobie leczenia w zależności od rodzaju udaru decyduje lekarz.
Około 40% chorych z udarem mózgu wymaga aktywnej rehabilitacji. Rehabilitację chorego z udarem należy rozpocząć jak najszybciej po ustabilizowaniu się jego stanu klinicznego. Intensywność rehabilitacji zależy od stanu chorego i stopnia niesprawności. Uważa się ze poprawa neurologiczna następuje w ciągu pierwszych 3 miesięcy po udarze. Jednak aktywną
rehabilitację należy prowadzić do momentu, aż zaobserwuje się obiektywną poprawę czynności neurologicznych.