Badanie wykonywane jest w celu wykrycia jednego z zaburzeń przebiegających z niszczeniem lub niedoczynnością organów lub tkanek, w tym zakażeń, stanów zapalnych, nowotworów, i/lub w celu monitorowania postępu tych chorób lub oceny skuteczności ich leczenia.

W przypadkach kiedy lekarz podejrzewa występowanie jednego z wyżej wymienionych stanów oraz w ramach monitorowania przebiegu zapalenia tętnicy skroniowej, polimialgii reumatycznej lub reumatoidalnego zapalenia stawów.

Krew jest pobierana z żyły łokciowej.

Nie.

OB jest pośrednim wykładnikiem stanu zapalnego, toczącego się w organizmie. Pomiar polega na ocenie szybkości opadania krwinek czerwonych w długiej, wąskiej pipecie, zawierającej krew. Wynik wyraża w mm osocze, które znajduje się nad krwinkami po 1 godzinie. W warunkach prawidłowych krwinki czerwone opadają wolno i słupek osocza nad nimi jest niewielki. Zwiększona zawartość we krwi białek nieprawidłowych lub tzw. białek ostrej fazy, takich jak fibrynogen lub immunoglobuliny (typowa dla stanów zapalnych) powoduje przyspieszenie szybkości opadania, zwiększając tym samym wartość OB. Stężenie białek ostrej fazy, a tym samym OB, wzrasta także w zakażeniach, chorobach autoimmunologicznych i nowotworowych.

OB jest prostym do wykonania, niedrogim, nieswoistym badaniem używanym od wielu lat i pomocnym w diagnostyce ostrych i przewlekłych stanów zapalnych, zakażeń, chorób nowotworowych oraz autoimmunologicznych. OB jest testem nieswoistym, co oznacza, że przyspieszenie opadania krwinek nie pozwala określić lokalizacji ani przyczyn stanu zapalnego. Może także towarzyszyć innym stanom, które nie są związane z zapaleniem. Z tych względów OB jest zawsze wykonywane w połączeniu z innymi badaniami laboratoryjnymi.

OB ma szczególne znaczenie w rozpoznawaniu i monitorowaniu odpowiedzi na leczenie dwóch stanów zapalnych: polimialgii reumatycznej i zapalenia tętnicy skroniowej.

Badanie OB może zostać zlecone przy podejrzeniu występowania zaburzenia lub choroby, która przebiega ze stanem zapalnym. Na przykład można je zlecić gdy podejrzewa się, że ból stawów jest spowodowany zapaleniem stawów lub gdy prawdopodobną przyczyną zaburzeń trawienia są nieswoiste zapalne choroby jelit.
Lekarz zazwyczaj zleca wykonanie OB wraz z innymi badaniami u pacjentów z objawami sugerującymi polimialgię albo zapalenie tętnicy skroniowej, takimi, jak bóle głowy, szyi, okolicy miednicy, niedokrwistość, ubytek wagi z niewyjaśnionych przyczyn, sztywność stawów. Okresowe przyśpieszenie OB może towarzyszyć wielu różnym stanom chorobowym, natomiast zwolnienie spotyka się rzadko.

Przed wykonywaniem dalszych badań lekarz może zdecydować o powtórzeniu badania OB po kilku tygodniach lub miesiącach. W przypadkach stwierdzonej u pacjenta np. polimialgii, w której OB odzwierciedla nasilenie procesu chorobowego, badanie OB wykonywane w określonych odstępach czasu, służy do monitorowania przebiegu choroby. W chorobie Hodgkina utrzymujące się przyspieszenie OB może być wczesnym zwiastunem nawrotu choroby po chemioterapii.

Ze względu na to, że OB jest nieswoistym wskaźnikiem stanów zapalnych i ulega zmianom pod wpływem różnych czynników, jego wynik musi być interpretowany w połączeniu ze stanem pacjenta, jego historią choroby i innymi badaniami laboratoryjnymi. Dopiero taki obraz umożliwi lekarzowi potwierdzenie lub wykluczenie rozpoznania. Samo przyśpieszenie OB bez innych objawów chorobowych nie dostarcza mu dostatecznych informacji do podjęcia decyzji. Lekarz nie opiera swojej decyzji wyłącznie na wyniku OB, ponieważ prawidłowy wynik nie wyklucza problemów zdrowotnych.

Mierne przyśpieszenie OB jest związane ze stanami zapalnymi, ale również towarzyszy niedokrwistości (anemii), infekcjom, ciąży i występuje u osób w starszym wieku.

Bardzo wysoka wartość OB wynika zwykle ze znacznego wzrostu stężenia globulin we krwi, który najczęściej jest spowodowany ciężkim zakażeniem. Po uzyskaniu takiego wyniku lekarz w zależności od objawów zgłaszanych przez pacjenta najpewniej zleci inne dodatkowe badania, np. posiew. Bardzo wysokie wartości są charakterystyczne dla szpiczaka mnogiego i makroglobulinemii Waldenströma (nowotwory produkujące duże ilości immunoglobulin). Dotyczy to również pacjentów, pacjentów u których nie stwierdza się objawów infekcji. Jak wspomniano wyżej, znacznie podwyższone OB stwierdza się zwykle także w przypadkach zapalenia tętnicy skroniowej i polimialgii reumatycznej.

Narastanie wartości OB oznacza bądź rozprzestrzenianie się infekcji, bądź brak odpowiedzi na leczenie. Spadek OB jest dowodem powodzenia terapii.

Wprawdzie niskie wartości OB nie mają zazwyczaj znaczenia klinicznego, ale obserwuje się je w policytemii (nadmiar krwinek czerwonych), niektórych zaburzeniach białkowych, a także u pacjentów z bardzo wysoką leukocytozą. Niektóre zmiany kształtu krwinek czerwonych (krwinki sierpowate w anemii sierpowatokrwinkowej) także powodują spadek szybkości opadania erytrocytów.

OB i CRP są wskaźnikami stanu zapalnego, przy czym zmiany OB zachodzą znacznie wolniej niż CRP, co dotyczy zarówno początkowej jak i końcowej fazy procesu chorobowego. Stężenie CRP w przeciwieństwie do wartości OB nie ulega wpływowi szeregu innych czynników i dlatego jest uważane za lepszy wskaźnik dla stanów zapalnych. Ponieważ jednak OB jest badaniem prostym i tanim lekarze nadal zlecają je w sytuacji, gdy podejrzewają występowanie stanu zapalnego.

Wzrost OB jest zwykle spowodowany zwiększeniem stężenia globulin lub fibrynogenu (białko uczestniczące w krzepnięciu, które jest także białkiem ostrej fazy). Dlatego lekarz może dodatkowo zlecić oznaczenie fibrynogenu i elektroforezę białek surowicy, aby sprawdzić jakie zaburzenia białkowe są przyczyną zmian OB.
Kobiety mają zazwyczaj wyższe OB, które ulega dodatkowo okresowemu przyśpieszeniu w okresie miesiączki i ciąży.

W pediatrii badanie OB wykorzystywane jest w diagnozowaniu i monitorowaniu leczenia reumatoidalnego zapalenia stawów lub choroby Kawasaki.

Do przyspieszenia OB dochodzi również w wyniku podawania szeregu leków jak dekstran, metyldopa, doustne środki antykoncepcyjne, teofilina, witamina A. Obniżenie OB może być spowodowane przez przyjmowanie aspiryny, steroidów i chininy.

1. Czy badanie OB powinno być wykonywane u wszystkich pacjentów?

Nie zaleca się stosowania badania OB jako testu przesiewowego w populacji osób zdrowych lub osób bez określonych objawów chorobowych. Test nie jest bowiem swoisty i wzrost OB może być spowodowany wieloma czynnikami innymi niż stan zapalny.

2. Jakie inne badania obok OB mogą być zlecone?

Lekarz może równolegle z OB zlecić badanie CRP oraz inne badania biochemiczne, morfologię krwi, a także w zależności od objawów i dolegliwości badania w kierunku chorób autoimmunologicznych jak ANA (przeciwciała przeciwjądrowe) i RF (czynnik reumatoidalny), a także posiewy. Oznaczanie fibrynogenu i elektroforeza białek surowicy mogą być pomocne w wykluczeniu takich chorób jak szpiczak mnogi i chłoniaki.

3. Co oznaczają zmiany OB?

OB może wskazywać na obecność i nasilenie zakażenia lub stanu zapalnego. W większości przypadków OB normalizuje się wraz z ustąpieniem stanu zapalnego. Przy zapaleniach o charakterze przewlekłym OB może wykazywać wahania w zależności od zaostrzeń choroby.

‍

Linki do stron obcojęzycznych:
‍Linus Pauling Institute: Inflammation
‍PubMed Health: What is inflammation?
‍American Academy of Family Physicians: Giant Cell Arteritis and Polymyalgia Rhe…
‍National Institute of Arthritis and Muscoskeletal and Skin Diseases: Polymyalgi…
‍National Institute of Arthritis and Muscoskeletal and Skin Diseases: Giant Cell…
‍Johns Hopkins Vasculitis Center: Giant Cell Arteritis

‍

‍