Aby ocenić ryzyko rozwoju choroby niedokrwiennej serca; w celu monitorowania skuteczności leczenia obniżającego poziom lipidów we krwi

Badanie przesiewowe:

W trakcie okresowych badań razem z cholesterolem całkowitym, jako składnik profilu lipidowego (lipidogramu) lub w przypadku wysokiego poziomu cholesterolu całkowitego. Badanie to powinno być wykonywane co 4-6 lat u osób dorosłych bez czynników ryzyka choroby niedokrwiennej serca; badanie powinno być wykonywane przynajmniej raz u dzieci w wieku 9-11 lat a następnie u młodzieży w wieku 17-21 lat.

Monitorowanie skuteczności leczenia : badanie powinno być wykonywane w regularnych odstępach czasu u osób obarczonych czynnikami ryzyka choroby niedokrwiennej serca wówczas jeśli wcześniej stwierdzono wysoki poziom cholesterolu LDL, i/lub podczas leczenia obniżającego poziom lipidów we krwi.

‍

Próbka krwi pobrana z żyły (najczęściej łokciowej) lub z opuszki palca.

Krew jest pobierana 12 godzin po ostatnim posiłku. Dopuszcza się jedynie picie wody. Lekarz może jednak zdecydować, aby krew była pobrana nie na czczo. W szczególności u dzieci I młodzieży w wieku 2-24 lat, u których nie występują czynniki ryzyka badanie może być wykonane nie na czczo.

‍

Lipoproteiny o małej gęstości (LDL) są jedną z frakcji lipoprotein, czyli kompleksów białkowo-lipidowych, które transportują cholesterol we krwi. LDL są uważane za niekorzystne, bo odkładają nadmiar cholesterolu w ścianach naczyń krwionośnych, przez co przyczyniają się do miażdżycy i choroby niedokrwiennej serca. Dlatego cholesterol LDL jest często nazywany "złym" cholesterolem.

Zazwyczaj ilość cholesterolu LDL (LDL-C) wylicza się na podstawie wyników profilu lipidowego, w którego skład wchodzi cholesterol całkowity, cholesterol o wysokiej gęstości (HDL-C) oraz triglicerydy. Wykorzystując odpowiednie równanie można określić ilość cholesterolu w lipoproteinach o niskiej gęstości i zazwyczaj podaje się uzyskaną wartość. W większości przypadków szacunki LDL-C są wiarygodne, lecz stają się one wątpliwe przy podwyższonym poziomie triglicerydów (powyżej 200 mg/dL), jeżeli na przykład próbka do badania nie była pobrana na czczo. Wtedy jedyną metodą dokładnej oceny LDL-C jest bezpośredni pomiar, ponieważ nie podlega on wpływom ze strony triglicerydów i można go wykonać bez konieczności pozostawania na czczo oraz przy znacznie podwyższonym poziomie triglicerydów (powyżej 400 mg/dl).

Oznaczenie cholesterolu LDL wykonuje się w celu określenia ryzyka rozwoju choroby niedokrwiennej serca. Ze wszystkich form cholesterolu obecnych we krwi, cholesterol LDL jest najważniejszy dla określenia tego ryzyka, dlatego decyzje dotyczące leczenia często zależą od jego stężenia. Test jest użyteczny w monitorowaniu stężenia cholesterolu LDL podczas diety lub ćwiczeń fizycznych a także w celu słuszności wprowadzenia leczenia farmakologicznego.

Poziom cholesterolu LDL jest zlecany jako część tzw. profilu lipidowego (lipidogramu), razem z cholesterolem całkowitym, cholesterolem HDL i triglicerydami. Profil lipidowy może być testem przesiewowym wykonywanym u zdrowej osoby w ramach rutynowych badań lekarskich. Zaleca się, aby profil lipidowy był wykonywany co 4-6 lat. Profil lipidowy powinien być wykonywany częściej w przypadku czynników ryzyka choroby niedokrwiennej serca. Określenie lipidogramu może też być wskazane u osób, które w przesiewowym badaniu miały podwyższony cholesterol całkowity, aby sprawdzić, czy wzrost cholesterolu jest spowodowany wysokim poziomem LDL.

U dzieci i młodzieży z grupy niskiego ryzyka zazwyczaj nie wykonuje się rutynowych oznaczeń dotyczących gospodarki lipidowej. Jednak zaleca się badania przesiewowe w postaci lipidogramu u dzieci i młodzieży z grupy podwyższonego ryzyka wystąpienia choroby serca w wieku dojrzałym. Niektóre czynniki ryzyka takie jak historia chorób serca w rodzinie lub choroby takie jak cukrzyca, nadciśnienie lub nadwaga są takie same jak u dorosłych. Według Amerykańskiej Akademii Pediatrii pierwszy lipidogram (w tym HDL-C) u dzieci z grupy podwyższonego ryzyka należy wykonać w wieku 2 do 8 lat. Dzieci poniżej dwóch lat są zbyt małe na badanie.

Oznaczenie poziomu LDL-C można również wykonywać cyklicznie w celu oceny wpływu zmiany trybu życia (dieta, wysiłek fizyczny) na poziom lipidów lub w celu oceny skuteczności leczenia np. statynami.

Podwyższony poziom cholesterolu LDL może wskazywać na ryzyko wystąpienia choroby serca, dlatego też wynik LDL-C można oceniać w następujący sposób:

• poniżej 100 mg/dl (2,59 mmol/l) — optymalny
• 100-129 mg/dl (2,59-3,34 mmol/l) — nieznacznie podwyższony
• 130-159 mg/dl (3,37-4,12 mmol/l) — granicznie wysoki
• 160-189 mg/dl (4,15-4,90 mmol/l) —wysoki
• wyższy niż 189 mg/dl (4,90 mmol/l) —bardzo wysoki

Główne czynniki ryzyka (patrz poniżej) powodują zmianę pożądanych wartości docelowych. Leczenie (dieta lub leki, np. statyny) wysokiego poziomu LDL-C ma na celu obniżenie poziomu cholesterolu LDL do wartości docelowych w oparciu o ogólne ryzyko choroby serca. Wartości docelowe są następujące:

• LDL poniżej 100 mg/dl (2,59 mmol/l) u osób z chorobą serca lub cukrzycą.*
• LDL poniżej 130 mg/dl (3,37 mmol/l) u osób z co najmniej dwoma czynnikami ryzyka (umiarkowane ryzyko choroby serca).
• LDL poniżej 160 mg/dl (4,14 mmol/l) u osób z jednym lub bez czynników ryzyka (niskie ryzyko choroby serca).

* Niektóre organizacje zalecają utrzymanie poziomu LDL-C poniżej 70 mg/dl (1,82 mmol/l) u osób z chorobą serca lub po zawale serca.

Główne czynniki ryzyka choroby serca to między innymi:

• Palenie tytoniu
• Wiek (powyżej 45. roku życia u mężczyzn i 55. roku życia u kobiet)
• Niski poziom cholesterolu HDL (poniżej 40 mg/dl) (1,04 mmol/l))
• Nadciśnienie (ciśnienie przekraczające 140/90 lub przyjmowanie leków przeciwnadciśnieniowych)
• Historia przedwczesnego występowania choroby serca w rodzinie (choroba serca w wieku poniżej 55. roku życia u krewnego 1. stopnia płci męskiej lub poniżej 65. roku życia u krewnej 1. stopnia płci żeńskiej)
• Wcześniejsza choroba wieńcowa
• Cukrzyca lub stan przedcukrzycowy

Uwaga: wysoki cholesterol HDL *co najmniej 60 mg/dl) uważa się za „ujemny czynnik ryzyka”, a jego obecność niweluje jeden z innych występujących czynników ryzyka.

Kategorie ryzyka u dzieci i młodzieży są inne – należy je omówić z pediatrą prowadzącym.

Niski poziom cholesterolu LDL nie jest zazwyczaj powodem do niepokoju i nie podlega monitorowaniu. Czasami występuje u pacjentów z dziedzicznym niedoborem lipoprotein i u osób z nadczynnością tarczycy, stanem zapalnym, infekcją lub marskością wątroby.

Według zaleceń Amerykańskiej Akademii  Pediatrii poziom LDL-C  u dzieci I młodzieży  bez innych (poza lipidowymi) czynników ryzyka można kategoryzować  w następujący sposób:

Niski poziom cholesterolu LDL nie jest zazwyczaj powodem do niepokoju i nie podlega monitorowaniu. Czasami występuje u pacjentów z dziedzicznym niedoborem lipoprotein i u osób z nadczynnością tarczycy, stanem zapalnym, infekcją lub marskością wątroby.

‍

Pomiar cholesterolu LDL z reguły wykonuje się na czczo, po 12 godzinach od ostatniego posiłku. Oznacza to, że przez 12 godzin przed pobraniem krwi nie należy spożywać posiłków i napojów zawierających kalorie. Bierze się to stąd, że cholesterol LDL jest zwykle wyliczany z wyników innych badań, m.in. triglicerydów, które wymagają oznaczenia na czczo. Taki wynik LDL może być określany jako   "wyliczony LDL". Niektóre laboratoria mają możliwość bezpośredniego oznaczenia cholesterolu LDL i taki test nie musi by wykonywany na czczo. Takie badanie określa się jako   "bezpośredni LDL".

Cholesterol LDL powinien być oznaczany u osoby zdrowej. Poziom cholesterolu LDL obniża się przejściowo w czasie ostrej choroby, bezpośrednio po zawale serca oraz po urazie (np.: zabiegu chirurgicznym czy wypadku). Cholesterol LDL powinno się oznaczać po upływie przynajmniej 6 tygodni od choroby.

U kobiet w czasie ciąży poziom cholesterolu LDL rośnie. cholesterol LDL powinno się oznaczać po upływie przynajmniej 6 tygodni od porodu.

1. Jak leczenie jest wskazane w przypadku wysokiego poziomu LDL?

Pierwszym krokiem w leczeniu wysokiego poziomu cholesterolu LDL jest wprowadzenie diety z niską zawartością tłuszczów nasyconych i zalecenie regularnych ćwiczeń fizycznych. Jeśli sama dieta nie pozwoli odpowiednio obniżyć poziomu cholesterolu LDL, lekarz może przepisać leki.

2. Jak bardzo zmieni się poziom LDL w wyniku zmian stylu życia, np. aktywności fizycznej i diety?

Wprowadzenie diety z niską zawartością tłuszczów nasyconych (poniżej 7% kalorii z tłuszczów nasyconych) zwykle prowadzi do obniżenia cholesterolu LDL o około 10%.

3. W jakim wieku należy oznaczyć LDL?

U osób zdrowych powinno się oznaczyć cholesterol całkowity w ramach badania przesiewowego w wieku już od 18 lat. Jeśli całkowity cholesterol jest podwyższony, wykonuje się badanie LDL.

4. Czy osoby z obciążonym wywiadem rodzinnym powinny mieć oznaczany LDL w młodym wieku?

Cholesterol całkowity i LDL często są wykonywane w ramach badań przesiewowych u dzieci z rodzin, w których występuje wysoki poziom cholesterolu LDL i choroba niedokrwienna serca. Jednak leczenie podwyższonego cholesterolu u dzieci (w wieku poniżej 18 lat) jest kontrowersyjne, bo może niekorzystnie wpływać na wzrost i rozwój.

‍

UWAGA: Wymienione poniżej adresy stron internetowych, są źródłami uzupełniającymi. W celu obejrzenia kompletnej listy źródeł wykorzystanych w tworzeniu tej strony, kliknij tu.

‍Linki do stron obcojęzycznych:
American Heart Association: What Your Cholesterol Levels Mean
National Heart, Lung, Blood Institute: What Is Cholesterol?
FamilyDoctor.org: Cholesterol
FamilyDoctor.org: Lifestyle Changes to Lower Your Cholesterol
National Cholesterol Education Program: High Blood Cholesterol—What You Need to Know

‍