Badanie jest pomocne w określeniu przyczyny nawracających zaburzeń krzepnięcia krwi; służy do rozpoznania niedoboru antytrombiny.

Badanie wykonuje się kilka miesięcy po wystąpieniu epizodu zakrzepicy oraz kiedy lekarz podejrzewa, że pacjent nie reaguje odpowiednio na leczenie heparyną.

Próbka krwi pobierana jest z żyły łokciowej.

Nie.

Badanie polega na pomiarze aktywności i stężenia antytrombiny. Antytrombina jest białkiem wytwarzanym w wątrobie, które uczestniczy w kontroli krzepnięcia krwi.
W warunkach prawidłowych, uszkodzenie naczynia krwionośnego jest sygnałem do aktywacji szeregu czynników krzepnięcia tzw. kaskady krzepnięcia, co w efekcie prowadzi do powstania skrzepu i zahamowania krwawienia. W tym procesie antytrombina pełni rolę białka regulacyjnego, hamując działanie kilku czynników krzepnięcia: trombiny oraz czynników Xa, IXa, XIa i XII, co spowalnia proces krzepnięcia i zapobiega nadmiernemu lub nieprawidłowemu wykrzepianiu.

U osób z wrodzonym lub nabytym niedoborem antytrombiny występuje zwiększone ryzyko zakrzepicy. Niedobory wrodzone są rzadkie (około 1 na 5000 chorych). U osoby z jednym uszkodzonym genem i jednym prawidłowym (heterozygota) zaburzenia krzepnięcia ujawniają się zwykle pomiędzy 20 i 30 rokiem życia. W bardzo rzadkich przypadkach defektu dwóch genów (homozygota) ciężkie zaburzenia krzepnięcia występują zaraz po urodzeniu. Nabyte niedobory antytrombiny mogą ujawnić się w każdym wieku. Towarzyszą wielu różnym chorobom, w tym chorobom wątroby, zespołowi rozsianego wykrzepiania wewnątrznaczyniowego (DIC), utracie krwi, nowotworom i zespołowi nerczycowemu, który jest jedną z postaci chorób nerek.

Wyróżnia się dwa rodzaje niedoboru antytrombiny. W przypadku niedoboru typu 1. organizm wytwarza niewystarczające ilości prawidłowej antytrombiny. Z kolei w niedoborze typu 2. powstaje prawidłowa ilość antytrombiny o upośledzonej funkcji. Aby wykryć, rozróżnić typy i ocenić ciężkość niedoboru antytrombiny stosuje się dwa badania:

• badanie aktywności antytrombiny, które pozwala na ocenę funkcji antytrombiny,
• badanie antygenu antytrombiny, które polega na pomiarze stężenia antytrombiny.

Badanie stężenia (lub aktywności) antytrombiny zleca się najczęściej razem z innymi badaniami koagulologicznymi, w celu ustalenia przyczyny nawracającej zakrzepicy żylnej. Jako pierwsze wykonuje się badanie aktywności antytrombiny, w celu oceny jej funkcji. Aktywność jest obniżona w obu typach niedoboru antytrombiny, więc badanie to może służyć jako przesiewowy test. Oznaczenie ilości antytrombiny (antygen) wykonuje się, kiedy jej aktywność jest niska. W przypadku stwierdzeniu niedoboru antytrombiny III powtarza się oba badania w późniejszym terminie, by potwierdzić otrzymane wyniki.

Badanie antytrombiny zleca się również w przypadku, kiedy pacjent nie reaguje odpowiednio na leczenie przeciwkrzepliwe heparyną.

W przypadku nawracających epizodów zakrzepowych, badanie aktywności antytrombiny zleca się razem z innymi badaniami wykonywanymi w kierunku nadkrzepliwości (takimi jak białko C, białko S i antykoagulant toczniowy), można je wykonać dopiero, kiedy zakrzepy zostaną usunięte i po zakończeniu leczenia przeciwzakrzepowego, gdyż zarówno sam proces chorobowy jak i jego leczenie mają wpływ na uzyskiwane wyniki.

Badanie antytrombiny można zlecić w przypadku kiedy pacjent nie reaguje odpowiednio na leczenie przeciwkrzepliwe heparyną i wymaga podawania niestandardowo dużych dawek heparyny.

UWAGA: Dla tego oznaczenia nie ustalono standardowych przedziałów referencyjnych. Ze względu na to, że wartości referencyjne zależą od wielu czynników takich jak: wiek, płeć, badana populacja, metoda oznaczenia, wyniki przedstawione jako wartości liczbowe mają różne znaczenie w różnych laboratoriach. Wynik powinien zawierać przedział referencyjny dla konkretnego oznaczenia. Lab Tests Online zaleca, aby pacjent przedyskutował wyniki testu z lekarzem. Dodatkowe informacje na temat przedziałów referencyjnych są dostępne w rozdziale Przedziały referencyjne i ich znaczenie.

Obniżona aktywność i zmniejszony poziom antygenu antytrombiny wskazują na typ 1. niedoboru antytrombiny. W tym typie niedoboru aktywność antytrombiny jest obniżona, ponieważ mniejsze jej ilości uczestniczą w regulacji krzepnięcia. Obniżona aktywność antytrombiny przy prawidłowym poziomie antygenu wskazuje na typ 2. niedoboru. Oznacza to, że organizm wytwarza wystarczająco dużo antytrombiny, ale nie działa ona prawidłowo.

Zwykle nie oznacza się antygenu antytrombiny, jeśli jej aktywność jest prawidłowa. Taki wynik oznacza, że białko to działa prawidłowo i że nawracające epizody zakrzepowe mają najprawdopodobniej inną przyczynę.

Podwyższony poziom antytrombiny, nie jest zwykle niepokojący. Może wystąpić w związku z:

• Ostrym zapaleniem wątroby/cholestazą
• Przeszczepem nerki
• Niedoborem witaminy K
• Niekiedy w związku z leczeniem warfaryną

Badania w kierunku niedoboru antytrombiny powinno się wykonywać u pacjenta będącego w stabilnym stanie. Przejściowo lub przewlekle obniżony poziom tego białka może wystąpić w sytuacjach związanych ze zmienionym jego wykorzystaniem lub wytwarzaniem, takich jak:

• Rozsiane wykrzepianie wewnątrznaczyniowe (ang. disseminated intravascular coagulation, DIC), ostry lub przewlekły zespół charakteryzujący się gwałtownym zużywaniem czynników krzepnięcia. U pacjenta dochodzi jednocześnie do krwawień i do powstawania wielu drobnych zakrzepów;
• Zakrzepica żył głębokich - zakrzep powstaje najczęściej w głębokich żyłach kończyn dolnych;
• Choroby wątroby;
• Zespół nerczycowy;
• Choroby charakteryzujące się utratą białka;
• Zatorowość płucna;
• Noworodki w pierwszych dniach życia;
• Leczenie estrogenami.

‍

Niedobór białka C lub białka S, czynnik V Leiden i przyjmowanie doustnych środków antykoncepcyjnych istotnie zwiększają ryzyko zakrzepicy u osób z niedoborem antytrombiny.
Niedobór antytrombiny może zwiększać ryzyko powtarzających się poronień.

Pacjenci z niedoborem antytrombiny typu 1. lub 2. mogą wymagać profilaktyki przeciwzakrzepowej przed niektórymi zabiegami lekarskimi i chirurgicznymi.
W przypadku pacjenta z ostrym lub przewlekłym niedoborem antytrombiny można użyć koncentratu tego białka, aby czasowo wyrównać jego poziom.

1. W jaki sposób można oszacować ryzyko wystąpienia zakrzepicy?

Lekarz powinien dokładnie zbadać pacjenta i ocenić jego ogólny stan zdrowia, jeśli on albo jego najbliżsi krewni cierpieli na nawracające epizody zakrzepowe. Następnie może zlecić zestaw badań w celu oceny ryzyka zakrzepicy. Im więcej wrodzonych lub nabytych czynników ryzyka, takich jak czynnik V Leiden, mutacja 20210 genu protrombiny, niedobór białka C lub białka S, tym większe ryzyko zakrzepicy. Ryzyko może rosnąć również z powodu otyłości, siedzącego trybu życia, nadciśnienia tętniczego, palenia tytoniu i/lub przyjmowania doustnych środków antykoncepcyjnych. Jednak należy pamiętać, że całościowa ocena ryzyka jest wciąż oceną statystyczną. Nikt nie może przewidzieć, czy konkretna osoba będzie cierpieć z powodu nawracających epizodów zakrzepowych.

2.Czy o niedoborze antytrombiny trzeba poinformować dentystę lub innego lekarza?

Tak. To ważna informacja dla personelu medycznego, gdyż niedobór antytrombiny wpływa na sposób krzepnięcia krwi w trakcie lub po zabiegach medycznych.

‍

Linki do stron w języku polskim

Medycyna praktyczna: Nadkrzepliwość
‍Medycyna praktyczna: Żylna choroba zakrzepowo-zatorowa
‍Acta Hematologica Polonica 2010: Wybrane problemy trombofilii

‍

Linki do stron obcojęzycznych:    

American Society of Hematology: Patient Information, Blood Clots
National Heart, Lung and Blood Institute: What is Deep Vein Thrombosis?
National Blood Clot Alliance
National Organization for Rare Disorders: Antithromibn Deficiency
National Alliance for Thrombosis and Thrombophilia: Antithrombin Deficiency, An In-Depth Guide for Patients and Health Care Providers