Badanie wykonywane jest w celu oceny pracy nerek oraz monitorowania leczenia chorób nerek.

Badanie wykonywane jest:

• w ramach rozszerzonego lub podstawowego zestawu badań laboratoryjnych w przypadku podejrzenia nieprawidłowej funkcji nerek lub
• jeżeli pacjent cierpi na ostrą lub przewlekłą chorobę, która może wpływać na pracę nerek i/lub może pogorszyć się z powodu dysfunkcji nerek
• okresowo w celu monitorowania leczenia chorób nerek lub oceny czynności nerek podczas przyjmowania leków.

‍

Próbkę krwi pobiera się z żyły łokciowej. Pacjent może dodatkowo zostać poproszony o wykonanie dobowej zbiórki moczu. W takim przypadku otrzymuje od lekarza lub pracownika laboratorium duże naczynie wraz z instrukcją w jaki sposób ma wykonać tę zbiórkę. Zazwyczaj zbiórkę rozpoczyna się z rana od pierwszego moczu porannego i kończy następnego dnia o tej samej porze. Cały mocz w ciągu doby oddaje się do jednego naczynia.

Nie jest potrzebne. Jednak jeśli będzie wykonywana dobowa zbiórka moczu to konieczne jest zebranie moczu w ciągu doby do jednego naczynia.

Badanie określa zawartość kreatyniny we krwi i/lub w moczu. Kreatynina jest produktem rozpadu kreatyny wytwarzanej w mięśniach. Kreatyna jest jednym z ogniw cyklu przemian, w których wytwarza się energia niezbędna do skurczu mięśni, i podobnie jak kreatynina, powstaje we względnie stałym tempie. Prawie cała kreatynina jest wydalana przez nerki, więc jej stężenie we krwi jest dobrym miernikiem pracy nerek. Synteza kreatyniny zależy od budowy oraz masy mięśniowej i dlatego jej poziom jest nieco wyższy u mężczyzn niż u kobiet i dzieci.

Ocena stężenia kreatyniny we krwi oraz stężenie kreatyniny w zbiórce dobowej moczu może być wykorzystana do obliczenia klirensu kreatyniny.

Badanie kreatyniny we krwi zleca się wraz z badaniem azotu mocznikowego - BUN (ang. Blood Urea Nitrogen) w celu oceny pracy nerek. W Polsce na ogół podaje się stężenie mocznika, które jest wyższe niż BUN. Obydwa te oznaczenia zleca się zazwyczaj w ramach rozszerzonego lub podstawowego zestawu badań laboratoryjnych, wykonywanych dla oceny działania głównych organów w ustroju. Podstawowe i rozszerzone zestawy badań zlecane są u osób zdrowych podczas rutynowych badań, jak również u pacjentów z ostrymi lub przewlekłymi stanami chorobowymi w izbie przyjęć i/lub w szpitalu. Jeżeli wyniki oznaczeń kreatyniny i BUN są nieprawidłowe lub jeżeli pacjent cierpi na chorobę mogącą mieć wpływ na pracę nerek, jak na przykład cukrzyca, badania te mogą być przydatne w celu monitorowania postępu zaburzeń funkcjonowania nerek oraz skuteczności leczenia. Oznaczenie kreatyniny we krwi oraz BUN może zostać zlecone w celu oceny pracy nerek przed wykonaniem innych badań, takich jak tomografia komputerowa (CT), gdzie podaje się leki mogące uszkodzić nerki.

Oznaczenie kreatyniny jednocześnie we krwi i w moczu wykorzystuje się do określenia klirensu kreatyniny, badania pozwalającego na ocenę jak skutecznie nerki filtrują małe cząsteczki kreatyniny obecne we krwi.

Oznaczenie kreatyniny w moczu można również stosować w połączeniu z różnymi innymi badaniami moczu jako rodzaj współczynnika korygującego. Ze względu na to, że kreatynina jest wytwarzana i usuwana w stałym tempie, ilości innej oznaczanej substancji (na przykład białka) można porównać z ilością wydalanej kreatyniny, oznaczoną w tej samej próbce moczu. Stałe tempo wydalania kreatyniny jest przydatne gdy ocenia się dobową zbiórkę moczu i przygodną próbkę moczu. Do przykładów można zaliczyć obliczenie wskaźnika białko: kreatynina w moczu czy też wskaźnika albumina: kreatynina. Wskaźnik albumina: kreatynina oblicza się aby określić jaki jest stopień utraty albuminy z moczem. Osoby, u których regularnie stwierdza się oznaczalne ilości albuminy w moczu (albuminurię) mają większe ryzyko rozwoju postępującego uszkodzenia nerek i chorób sercowo-naczyniowych.

Oznaczenie kreatyniny w surowicy (wraz z uwzględnieniem wieku, wagi i płci pacjenta) jest wykorzystywane do wyliczenia współczynnika przesączania kłębuszkowego (ang. Estimated Glomerular Filtration Rate, eGFR), który jest traktowany jako badanie przesiewowe w kierunku uszkodzenia nerek.

Oznaczenie kreatyniny może zostać zlecone rutynowo jako część składowa rozszerzonego lub podstawowego zestawu badań laboratoryjnych: u osób z niesprecyzowanymi objawami, pacjentów w ostrym stanie i/lub w przypadku, gdy lekarz podejrzewa dysfunkcję nerek; a także wraz z oznaczeniem BUN w regularnych odstępach czasu u pacjentów ze stwierdzoną chorobą nerek lub chorobą mogącą mieć wpływ na pracę nerek i mogącą się zaostrzyć z powodu dysfunkcji nerek. Obydwa oznaczenia mogą zostać zlecone przed planowaną tomografią komputerową, przed lub w trakcie leczenia lekami oraz przed i po dializie w celu monitorowania jej skuteczności.

Niektóre objawy niewydolności nerek obejmują:

• zmęczenie, brak koncentracji, obniżenie apetytu, problemy ze snem
• obrzęki i opuchnięcia, szczególnie wokół oczu i na twarzy, na nadgarstkach, brzuchu, biodrach i kolanach
• pieniący się mocz lub ciemny mocz
• zmniejszenie objętości wydalanego moczu
• problemy z oddawaniem moczu (uczucie pieczenia) lub zmiana częstości oddawania moczu, szczególnie w nocy
• bóle w części środkowej kręgosłupa, poniżej żeber, w okolicy nerek
• wysokie ciśnienie krwi.

‍

Podwyższone stężenie kreatyniny we krwi wskazuje na choroby lub stany mające wpływ na pracę nerek, np.:

• uszkodzenie lub obrzęk naczyń krwionośnych w nerkach (kłębuszkowe zapalenie nerek) spowodowane infekcją lub chorobami autoimmunizacyjnymi
• infekcja bakteryjna nerek (odmiedniczkowe zapalenie nerek)
• obumieranie komórek w kanalikach nerkowych (ostra martwica kanalików nerkowych), spowodowane na przykład narkotykami lub środkami toksycznymi
• choroby prostaty, kamienie nerkowe lub inne czynniki prowadzące do niedrożności przewodów moczowych
• zmniejszony dopływ krwi do nerek spowodowany wstrząsem, odwodnieniem, zastoinową niewydolnością serca, miażdżycą tętnic lub powikłaniami cukrzycy

Stężenie kreatyniny przejściowo może wzrosnąć w wyniku urazu mięśni.
Niższe stężenie kreatyniny nie jest często spotykane i zazwyczaj nie stanowi powodu do niepokoju. Może występować:

• w stanach powodujących zmniejszenie masy mięśniowej
• podczas ciąży.

Stężenie kreatyniny w 24-godzinnej zbiórce moczu oznacza się w celu obliczenia klirensu kreatyniny. Dla stężenia kreatyniny w przygodnej próbce moczu nie ustalono zakresów referencyjnych. Oznacza się je w celu obliczenia wskaźnika albumina: kreatynina i w celu oceny stężenia białka w moczu.

‍

Leki takie jak aminoglikozydy (gentamycyna) mogą powodować uszkodzenie nerek, zaleca się więc monitorowanie stężenia kreatyniny. Inne leki, takie jak cefalosporyny mogą powodować wzrost stężenia kreatyniny nie odzwierciedlający uszkodzenia nerek.     do góry

1. Czy ćwiczenia fizyczne mają wpływ na stężenie kreatyniny?

Ogólnie średnio wyczerpujące ćwiczenia nie mają wpływu na stężenie kreatyniny. Wraz ze wzrostem masy mięśniowej w wyniku ćwiczeń, stężenie kreatyniny może nieznacznie wzrosnąć, lecz nie przekroczy wartości prawidłowych.

2. W jaki sposób dieta wpływa na stężenie kreatyniny?

Stężenie kreatyniny zazwyczaj nie zmienia się przy normalnej diecie. Może być o 10-30% wyższe u osób, które spożywają bardzo dużo mięsa.

3. Co to jest kreatyna? Czy jej przyjmowanie spowoduje wzrost stężenia kreatyniny?

Kreatyna jest związkiem wytwarzanym przede wszystkim w wątrobie, a następnie transportowanym do mięśni, dla których stanowi źródło energii. Po dotarciu do mięśni część kreatyny jest przekształcana w kreatyninę. Ilość kreatyny jak i kreatyniny zależy od masy mięśniowej, więc jest ona zazwyczaj wyższa u mężczyzn niż u kobiet. Kreatyna jest obecnie dostępna jako suplement diety. Osoby ją przyjmujące mogą mieć wyższe stężenie kreatyniny. Należy poinformować lekarza o przyjmowanych suplementach, co pomoże zinterpretować wyniki badań laboratoryjnych.

4. Czy stężenie kreatyniny zmienia się z wiekiem?

Stężenie kreatyniny jest wykładnikiem, zarówno masy mięśniowej jak i pracy nerek. Wraz z wiekiem masa mięśniowa maleje, lecz nerki pracują mniej efektywnie i w konsekwencji stężenie kreatyniny we krwi nie ulega istotnym zmianom.

5. Czym są proporcje BUN/kreatynina?

Czasem lekarz może sprawdzać proporcje pomiędzy BUN a kreatyniną we krwi pacjenta, co może być pomocne w ustaleniu przyczyn podwyższenia stężenia tych substancji. Stosunek pomiędzy BUN a kreatyniną waha się zazwyczaj pomiędzy 10:1 a 20:1. Wzrost może być spowodowany stanami, w wyniku których zmniejsza się dopływ krwi do nerek, takimi jak zastoinowa niewydolność serca lub odwodnienie. Może również towarzyszyć zwiększonej ilości białek, pochodzących bądź z krwawienia do przewodu pokarmowego bądź znacznego zwiększenia ich zawartości w diecie. Proporcje te mogą zmniejszyć się w przypadku chorób wątroby (z powodu obniżonego wytwarzania mocznika) oraz niedożywienia.

‍

Na tej stronie:
‍Choroby: Choroby nerek, Choroby układu moczowego

Linki do stron obcojęzycznych:
‍NIDDK: Your Kidneys and How They Work
National Kidney Foundation
MedlinePlus: Kidney Diseases
American Association of Kidney Patients
The Life Options Rehabilitation Program
Kidney School

‍