Badanie wykonuje się w celu wykrycia utraty białka z moczem, co umożliwia ocenę czynności nerek i jest pomocne w wykryciu ich uszkodzenia.

Badanie wykonuje się w ramach rutynowych badań lekarskich; jako badanie kontrolne w przypadku dodatniego wyniku oznaczenia białka w poprzednim badaniu moczu oraz w chorobach, które prowadzą do uszkodzenia nerek.

Próbkę do badania stanowi porcja moczu pozyskana o dowolnej porze dnia lub pochodząca ze zbiórki dobowej, albo wykonywanej w określonym czasie.

Badanie wykonuje się w próbce moczu pozyskanej o dowolnej porze dnia tzw. przypadkowa próbka moczu. Mocz oddaje się do czystego pojemnika.

Dobowa zbiórka moczu wymaga zebrania wszystkich porcji moczu oddanych w ciągu 24 godzin. Ważne, żeby podczas zbiórki pojemnik z moczem był przechowywany w lodówce. Przed wykonaniem zbiórki należy upewnić się, czy wymagane jest dodanie do pojemnika środków konserwujących.

Nie

U zdrowej osoby nie stwierdza się obecności białka w moczu. U osoby chorej badanie polega na oznaczeniu ilości białka wydalonego z moczem. Stosuje się kilka metod pomiarowych. W ramach badania ogólnego moczu często wykorzystuje się półilościowy test paskowy. Badanie to wykonuje się zwykle w tzw. przypadkowej próbce moczu. Z kolei ilościowy pomiar białka można wykonać w próbce moczu pozyskanej ze zbiórki dobowej (24-godzinnej) i wówczas podaje się ilość białka wydalonego w ciągu 24. godzin. Można też zmierzyć ilość białka w przypadkowej próbce moczu i podać wynik skorygowany do stężenia kreatyniny w moczu (białko całkowite w przeliczeniu na   "mmol" lub   "g" kreatyniny).

Ponieważ prawidłowe wykonanie dobowej zbiórki moczu może być uciążliwe dla dorosłych i trudne w przypadku niemowląt i dzieci, określenie wydalania białka w przeliczeniu na kreatyninę w przypadkowej próbce moczu może czasem zastąpić oznaczenie białka w zbiórce dobowej.

Kreatynina jest produktem rozpadu kreatyny wytwarzanej w mięśniach. Wydalana jest ona z moczem w stałych ilościach i dlatego wartość wydalania białka podana w przeliczeniu na kreatyninę jest zbliżona do wartości oznaczania białka w moczu ze zbiórki dobowej.

Albumina jest białkiem syntetyzowanym w wątrobie i stanowi około 60% wszystkich białek obecnych we krwi. Pozostałe białka to mieszanina globulin, w tym immunoglobulin.

W prawidłowych warunkach białko jest niewykrywalne w moczu. W nerkach krew jest filtrowana, dzięki czemu usuwane są z niej zbędne substancje, a następnie wydalane z organizmu z moczem. Prawidłowo funkcjonujące nerki nie przesączają lub zwrotnie wchłaniają do krwi przesączone cząsteczki białek. Jeśli nerki są uszkodzone a proces filtracji i wchłaniania jest mniej wydajny, to do moczu przedostaje się białko w ilości wykrywalnej rutynowymi metodami. Najpierw można wykryć niewielkie ilości albuminy. W miarę pogłębiania się uszkodzenia nerek ilość białka w moczu zwiększa się i dochodzi również do utraty globulin.

Białkomocz (obecność białka w moczu) często pojawia się w chorobach przewlekłych, takich jak cukrzyca i nadciśnienie, a wzrastająca ilość białka w moczu odzwierciedla narastające uszkodzenie nerek. Wczesny etap uszkodzenia nerek zwykle jest bezobjawowy. Jeśli uszkodzenie pogłębia się i zwiększa się ilość wydalanego z moczem białka, u pacjenta mogą wystąpić takie objawy, jak obrzęki (zatrzymanie płynów), duszność, nudności i zmęczenie. Nadmierne wytwarzanie białka, np. w szpiczaku mnogim, również może prowadzić do białkomoczu.

Obecność albuminy w moczu (albuminuria) okazała się czułym wskaźnikiem uszkodzenia nerek u chorych na cukrzycę i nadciśnienie. Dlatego niekiedy lekarz może zlecić badanie albuminy (tzw. mikroalbuminuria), a nie białka całkowitego w moczu.

Oznaczenie białka w moczu wykorzystuje się w ocenie i kontroli czynności nerek oraz w wykrywaniu i wczesnym rozpoznawaniu ich uszkodzeń.

W ramach badania ogólnego moczu białko rutynowo oznacza się półilościowo za pomocą testów paskowych. Takie badanie służy do przesiewowego wykrywania białka w moczu w ogólnej populacji. Jeśli w badaniu wykryto niewielkie lub umiarkowane ilości białka, można powtórzyć test paskowy, aby sprawdzić, czy białko jest wciąż obecne w moczu, czy też jego stężenie obniżyło się do wartości niewykrywalnych. Jeśli w teście paskowym wykazano duże stężenie białka w moczu albo powtórne badanie potwierdziło obecność białka, lekarz może zlecić ilościowe oznaczenie białka w dobowej lub przypadkowej zbiórce moczu. Test paskowy wykrywa obecność białka lecz nie wskazuje jaki to rodzaj białka ani jaka jest przyczyna białkomoczu.

Lekarz może zlecić wykonanie elektroforezy białek surowicy i moczu, aby ocenić, jakie białka i w jakich ilościach są wydalane. Jest to badanie pomocne w rozpoznaniu szpiczaka mnogiego. Można też zlecić panel badań, wśród których znajdują się oznaczenia stężenia białka całkowitego i albuminy we krwi, a które pozwalają na ocenę czynności wątroby i nerek. Jeśli podejrzewa się uszkodzenie nerek lekarz może zlecić badania obrazowe tego narządu.

Oznaczenie stężenia białka w przeliczeniu na kreatyninę w przypadkowej próbce moczu można zlecić u dziecka, jeśli test paskowy wykazuje znaczne wydalanie białka lub dodatnie wyniki powtarzają się w kolejnych badaniach. U dzieci (podobnie jak u dorosłych) czasem rozwija się przejściowy białkomocz bez wyraźnych cech uszkodzenia nerek. Charakteryzuje się on większym wydalaniem białka w ciągu dnia niż w nocy. Dlatego lekarz może kontrolować wydalanie białka okresowo, aby ocenić, jak białkomocz zmienia się w czasie.

Oznaczenie stężenia białka w moczu ze zbiórki dobowej albo badanie stężenia białka w przeliczeniu na kreatyninę mogą służyć do monitorowania pacjenta z rozpoznaną chorobą lub uszkodzeniem nerek. Oznaczenia białka testem paskowym i/lub badanie stężenia białka w przeliczeniu na kreatyninę zleca się regularnie u pacjentów przyjmujących leki, które mogą zaburzać czynność nerek.

Oznaczenie stężenia białka za pomocą testu paskowego jest badaniem przesiewowym, wykonywanym w ramach ogólnego badania moczu. Stanowi ono uzupełnienie rutynowego badania lekarskiego, badania kontrolnego u kobiety w ciąży, może zostać zlecone przy podejrzeniu zakażenia dróg moczowych, przy przyjęciu do szpitala i w każdym przypadku, kiedy lekarz chce ocenić czynność nerek. Może służyć do sprawdzenia, czy białkomocz się utrzymuje, jeśli poprzednie badanie wykazało obecność białka w moczu.

Oznaczenie poziomu białka w moczu ze zbiórki dobowej można zlecić, jeżeli test paskowy wykazuje obecność dużych ilości białka w moczu lub kolejne badania wykazują utrzymujący się białkomocz. Test paskowy wykrywa przede wszystkim albuminę, dlatego lekarz, jeśli podejrzewa wydalanie białka innego niż albumina, może zlecić oznaczenie białka w zbiórce dobowej nawet przy słabo dodatnim wyniku testu paskowego.

Aby rozpoznać przyczynę białkomoczu, lekarz może zlecić elektroforezę białek moczu, która pozwoli określić, jakie białka i w jakich ilościach są wydalane. Elektroforezę białek surowicy zleca się w celu oceny białek krwi, szczególnie przy podejrzeniu nieprawidłowego wytwarzania białka. W celu oceny czynności nerek lekarz może też zlecić inne badania krwi, np. oznaczenia stężenia mocznika i kreatyniny. Oznaczenie stężenia białka w przeliczeniu na kreatyninę w przypadkowej próbce moczu można zlecić u dziecka, jeśli testy paskowe wykazały znaczny lub utrzymujący się białkomocz. Badanie to służy też do kontroli czynności nerek u pacjentów z rozpoznaną chorobą lub uszkodzeniem nerek. Test paskowy lub badanie stężenia białka w przeliczeniu na kreatyninę wykorzystuje się jako badanie kontrolne u pacjentów przyjmujących leki, które mogą zaburzać czynność nerek.

UWAGA: Dla tego oznaczenia nie ustalono standardowych zakresów referencyjnych. Ze względu na to, że wartości referencyjne zalezą od wielu czynników takich jak: wiek, płeć, badana populacja, metoda oznaczenia, wyniki przedstawione jako wartości liczbowe mają różne znaczenie w różnych laboratoriach. Wynik powinien zawierać zakres referencyjny dla konkretnego oznaczenia. Lab Tests Online zaleca, aby pacjent przedyskutował wyniki testu z lekarzem. Dodatkowe informacje na temat zakresów referencyjnych są dostępne w rozdziale  Zakresy referencyjne i ich znaczenie.

Obecność białka w moczu jest sygnałem ostrzegawczym. Może oznaczać uszkodzenie lub chorobę nerek, ale może też być zjawiskiem przejściowym, spowodowanym zakażeniem, przyjmowanymi lekami, znacznym wysiłkiem fizycznym albo stresem. U niektórych osób białkomocz może pojawiać się w ciągu dnia i zanikać w nocy, w pozycji leżącej (tzw. białkomocz ortostatyczny). U kobiet w ciąży podwyższone stężenie białka w moczu może być związany ze stanem przedrzucawkowym.

W przypadku uszkodzenia nerek ilość białka w moczu jest z reguły związana ze stopniem zmian patologicznych: wzrastające wydalanie białka oznacza postęp zniszczenia tkanki i pogarszającą się czynność nerek. Do chorób i stanów związanych z białkomoczem należą:

• Amyloidoza
• Rak pęcherza moczowego
• Zastoinowa niewydolność serca
• Cukrzyca
• Przyjmowanie leków potencjalnie toksycznych dla nerek
• Zapalenie kłębuszków nerkowych
• Zespół Goodpasture’a
• Zatrucie metalami ciężkimi
• Nadciśnienie
• Zakażenie nerek
• Szpiczak mnogi
• Wielotorbielowatość nerek
• Układowy toczeń trzewny
• Zakażenie dróg moczowych

Różne metody oznaczania białka w moczu mogą dać różne wyniki. Przykładowo dodatni wynik testu paskowego może być związany z obecnością w moczu: krwi, nasienia lub wydzieliny z pochwy, które są źródłami białka.

Testem paskowym wykrywa się głównie albuminę, więc czasem wynik badania może być ujemny mimo obecności w moczu znacznych ilości białka innego niż albumina. Wynik oznaczenia białka w moczu ze zbiórki dobowej informuje o ilości białka wydalanego w ciągu doby. Jest on miarodajny tylko wówczas, jeśli pacjent zebrał wszystkie porcje moczu. Z kolei stężenie białka w przeliczeniu na kreatyninę daje informację, ile białka było w moczu w czasie pozyskania pojedynczej próbki. Podwyższony wynik wskazuje na obecność białka w moczu; prawidłowy - możliwość, że w czasie pozyskania próbki moczu białko nie było wydalane w wykrywalnych ilościach.

1. Czy można oznaczyć stężenie białka w moczu w warunkach domowych?

Teoretycznie tak. Są dostępne testy paskowe do samodzielnej kontroli białka w moczu. Zwykle jednak nie jest to konieczne, chyba, że u pacjenta rozpoznano chorobę nerek i lekarz zaleci taki sposób kontrolowania jej przebiegu.

2. Czy uszkodzenie nerek jest odwracalne?

Z reguły nie. Wczesne wykrycie uszkodzenia nerek pozwala ograniczyć postęp choroby i utrzymać czynność nerek możliwie długo. Jeśli białkomocz jest spowodowany zakażeniem nerek lub zakażeniem dróg moczowych, po jego wyleczeniu czynność nerek często wraca do normy. Jeśli białkomocz jest spowodowany przyjmowanymi lekami, często czynność nerek normalizuje się lub ulega znacznej poprawie po odstawieniu leków.

3. Czy należy spożywać więcej białka w przypadku jego utraty z moczem?

Powinno się omówić ten problem z lekarzem. Jeśli niedobór białka jest duży, trzeba go leczyć, jednak spożycie dodatkowego białka powoduje dodatkowe obciążenie nerek.

‍

UWAGA: Wymienione poniżej adresy stron internetowych, są źródłami uzupełniającymi. W celu obejrzenia kompletnej listy źródeł wykorzystanych w tworzeniu tej strony, kliknij tu .

Na tej stronie

choroby : Zaburzenia funkcji nerek i układu moczowego, białkomocz

‍

Linki do stron obcojęzycznych:

National Institute of Diabetes and Digestive and Kidney Diseases: Albuminuria
‍National Institute of Diabetes and Digestive and Kidney Diseases: Your Kidneys …
‍National Kidney Foundation: What You Should Know About Albuminuris (Proteinuria…
‍Preeclampsia Foundation: About Preeclampsia
‍American Diabetes Association: Kidney Disease (Nephropathy)
‍March of Dimes: High Blood Pressure During Pregnancy

‍

‍