W skrócie
W jakim celu badanie jest wykonywane?
Badanie jest pomocne w ocenie pracy nerek oraz w monitorowaniu skuteczności dializ i innych metod leczenia chorób lub uszkodzenia nerek.
Kiedy badanie jest wykonywane?
Badanie wykonywane jest w ramach rutynowego podstawowego lub rozszerzonego zestawu badań laboratoryjnych. Może być także wykonywane w przypadku ostrego albo przewlekłego schorzenia, które może wywołać lub zaostrzyć dysfunkcję nerek.
Jak się pobiera próbkę do badania?
Próbka krwi pobierana jest z żyły łokciowej.
Czy do badania trzeba się przygotować?
Nie.
Informacja o próbce
Co się oznacza?
Badanie określa zawartość azotu mocznikowego we krwi. Azot, w postaci amoniaku, powstaje w wątrobie w wyniku rozpadu białek na aminokwasy, a następnie jest metabolizowany. W wątrobie łączy się on z innymi cząsteczkami tworząc mniej toksyczny produkt końcowy jakim jest mocznik.
Mocznik jest następnie uwalniany do krwiobiegu i przenoszony do nerek, gdzie ulega filtracji, a następnie wydaleniu z moczem. Jest to proces ciągły i dlatego we krwi znajduje się zazwyczaj niewielka, stała ilość azotu mocznikowego (powszechnie stosowany skrót BUN - ang. Blood Urea Nitrogen). W praktyce częściej używa się pojęcia mocznik. Stężenie mocznika można uzyskać korzystając ze wzoru: mocznik = BUN x 2,14 dla wartości wyrażonych w mmol/L lub mocznik = BUN x 0,46 dla wartości wyrażonych w mg/dL.
Większość chorób nerek lub wątroby może mieć wpływ na stężenie mocznika we krwi.
Stężenie mocznika we krwi wzrasta, gdy w wątrobie dochodzi do nasilenia jego produkcji, lub obniżenia jego wydalanie przez nerki.
Jeżeli w wyniku znacznego uszkodzenia wątroby zaburzeniu ulegają procesy syntezy mocznika, wówczas stężenie BUN może się obniżyć.
Uwaga
Jeżeli przeprowadzenie badania jest dla Ciebie, lub kogoś Ci bliskiego przyczyną niepokoju czy zawstydzenia, przeczytaj artykuły:
Artykuły zamieszczone w dziale Laboratorium dostarczą Ci ogólnych informacji na temat obróbki pobranej krwi, wymazu z gardła oraz krwiodawstwa i krwiolecznictwa.
Badanie
W jakich przypadkach badanie jest wykonywane?
Oznaczenie BUN, wraz z oznaczeniem stężenia kreatyniny, jest wykonywane przede wszystkim w celu oceny pracy nerek w różnych stanach klinicznych oraz w celu monitorowania pacjentów z ostrą lub przewlekłą dysfunkcją, czy też niewydolnością nerek. Badanie to należy do badań rutynowo zlecanych w celu oceny ogólnego stanu zdrowia.
W jakich przypadkach badanie jest zlecane?
BUN wchodzi w skład zarówno podstawowego, jak i rozszerzonego zestawu badań laboratoryjnych, które powszechnie wykonuje się w następujących przypadkach:
- niesprecyzowane dolegliwości u pacjenta
- jako część rutynowych badań
- przed rozpoczęciem leczenia pewnymi lekami, w celu oceny pracy nerek
- u osób z ostrym przebiegiem choroby, przyjętych na izbę przyjęć i/lub do szpitala
- podczas pobytu w szpitalu.
BUN często zleca się razem z oznaczeniem kreatyniny w przypadku podejrzenia choroby nerek. Niektóre z objawów nieprawidłowej pracy nerek to:
- zmęczenie, trudności w skupieniu uwagi, brak apetytu lub bezsenność
- przyrost masy ciała lub opuchlizna (obrzęki), szczególnie w okolicach oczu, twarzy, nadgarstków, kostek nóg, brzucha, ud
- pienienie się moczu, krwiste lub brunatne zabarwienie moczu
- problemy z oddawaniem moczu, w tym uczucie pieczenia lub nietypowego sposobu wypływania moczu; zmiany częstości oddawania moczu, szczególnie konieczność oddawania moczu w nocy
- ból w środkowo-bocznej części pleców poniżej żeber, w pobliżu miejsca położenia nerek
- podwyższone ciśnienie krwi.
BUN może być także zlecany:
- w regularnych odstępach, w celu monitorowania pracy nerek u pacjentów z przewlekłymi chorobami, takimi jak cukrzyca, zastoinowa niewydolność serca lub ostry zespół wieńcowy
- w regularnych odstępach, w celu monitorowania pracy nerek u pacjentów z rozpoznanymi chorobami nerek
- przed oraz w trakcie leczenia pewnymi lekami, w celu monitorowania pracy nerek
- w regularnych odstępach w celu monitorowania skuteczności dializ
Co oznacza wynik?
Podwyższone stężenie BUN wskazuje na upośledzenie pracy nerek. Może to być spowodowane ostrą lub przewlekłą chorobą nerek, ich uszkodzeniem lub niewydolnością. Może to być również spowodowane stanem, wynikającym ze zmniejszonego dopływu krwi do nerek, takim jak zastoinowa niewydolność serca, wstrząs, stres, niedawno przebyty zawał serca, głębokie oparzenia oraz stanami powodującymi utrudnienia odpływu moczu, lub też odwodnieniem.
Stężenie BUN może być podwyższone w stanach wzmożonego katabolizmu (rozkładu) białek, znacznie zwiększonej ilości białek w diecie lub krwawieniach z przewodu pokarmowego (obecność dużej ilości białek w wynaczynionej krwi).
Niski poziom BUN zazwyczaj nie stanowi powodu do niepokoju.
Może występować w ciężkich chorobach wątroby, niedożywieniu oraz czasami u pacjentów przewodnionych (nadmierna objętość płynów). Oznaczenia BUN nie znalazły jednak zastosowania w diagnostyce wyżej wymienionych stanów.
Zarówno obniżone jak i podwyższone stężenie BUN może wystąpić podczas prawidłowo przebiegającej ciąży.
Jeżeli jedna nerka jest w pełni sprawna, stężenie BUN może utrzymywać się na prawidłowym poziomie nawet, jeżeli druga nerka nie pracuje prawidłowo.
Uwaga
Dla wielu oznaczeń nie ustalono standardowych zakresów referencyjnych. Ze względu na to, że wartości te zależą od wielu czynników takich jak: wiek, płeć, badana populacja, metoda oznaczenia, wyniki przedstawione jako wartości liczbowe mają różne znaczenie w różnych laboratoriach. Wynik powinien zawierać zakres referencyjny dla konkretnego oznaczenia. Lab Tests Online zaleca, aby pacjent przedyskutował wyniki testu z lekarzem. Dodatkowe informacje na temat zakresów referencyjnych są dostępne w artykule:
Co jeszcze należy wiedzieć?
Stężenie BUN może wzrastać wraz z ilością przyjmowanych w diecie białek. Dieta wysokobiałkowa może spowodować znaczny wzrost stężenia azotu mocznikowego, podczas gdy w wyniku diety niskobiałkowej stężenie BUN może być znacznie obniżone.
Wiele różnych leków może być przyczyną wzrostu stężenia BUN. Niektóre powodują spadek jego stężenia, np. chloramfenikol i streptomycyna. Aby lekarz mógł prawidłowo zinterpretować wynik badania BUN powinien wiedzieć o jakichkolwiek przyjmowanych przez pacjenta lekach.
Pytania i odpowiedzi
1. Jakie inne oznaczenia wykonywane są wraz z BUN w celu sprawdzenia pracy nerek?
BUN i kreatynina są podstawowymi oznaczeniami wykonywanymi w celu sprawdzenia w jakim stopniu nerki są w stanie filtrować i usuwać z krwi niepotrzebne substancje. W celu lepszego wglądu w pracę nerek lekarz może również zlecić badania elektrolitów jak sód i potas lub wapń.
2. W jaki sposób BUN zmienia się z wiekiem?
Stężenie BUN wraz z wiekiem wzrasta. Jego stężenie u niemowląt wynosi 2/3 stężenia u zdrowych osób młodych, z kolei poziom u osób powyżej 60. roku życia jest nieco wyższy niż u osób młodszych. Jest on również nieco wyższy u mężczyzn niż u kobiet.
3. Co to jest współczynnik BUN/Kreatynina?
Czasami lekarze sprawdzają proporcje pomiędzy BUN a kreatyniną we krwi pacjenta, co może pomóc w ustaleniu przyczyn podwyższenia stężenia tych substancji. Stosunek pomiędzy BUN a kreatyniną waha się zazwyczaj pomiędzy 10:1 a 20:1. Wzrost proporcji może być spowodowany stanami, w wyniku których zmniejsza się dopływ krwi do nerek, takimi jak zastoinowa niewydolność serca lub odwodnienie. Może również towarzyszyć zwiększonej ilości białek, pochodzących bądź z krwawienia do przewodu pokarmowego, bądź znacznego zwiększenia ich zawartości w diecie. Proporcje te mogą zmniejszyć się w przypadku chorób wątroby (z powodu obniżonego wytwarzania mocznika) oraz niedożywienia.
