W skrócie
W jakim celu badanie jest wykonywane?
Badanie jest pomocne w ocenie i wykrywaniu nieprawidłowości funkcji nerek.
Kiedy badanie jest wykonywane?
Badanie wykonuje się w przypadkach podejrzenia obecności czynników wpływających na czynność nerek, takich jak niedrożność w obrębie nerki, ostra lub przewlekła niewydolność nerek lub innych chorób, jak zastoinowa niewydolność serca.
Jak się pobiera próbkę do badania?
Wykonanie badania wymaga dobowej zbiórki moczu oraz pobrania próbki krwi bezpośrednio przed jej rozpoczęciem lub też zaraz po jej zakończeniu. Próbkę krwi pobiera się z żyły łokciowej. Pacjent zazwyczaj pytany jest również o swój wzrost i aktualną wagę.
Czy do badania trzeba się przygotować?
Nie
Informacja o próbce
Co się oznacza?
Celem badania jest ocena zdolności filtracyjnej nerek, do czego wykorzystuje się określenie zawartości kreatyniny we krwi i w moczu ze zbiórki dobowej (24-godzinnej). Klirens kreatyniny jest wynikiem obliczeń, które pozwalają na ogólną ocenę krwi filtrowanej w ciągu doby i wydalanej z moczem w okresie 24 godzin.
Kreatynina jest organicznym związkiem azotowym, produktem rozpadu kreatyny, wykorzystywanej przez mięśnie w celu wytwarzania energii potrzebnej do skurczu mięśni. Ilość kreatyniny wytwarzanej przez organizm zależy od masy mięśniowej i jest stała dla danej osoby. Jest ona usuwana z organizmu w kłębuszkach nerkowych (jednostki filtrujące przepływającą przez nie krew). Ilość kreatyniny pobranej z krwi zależy od zdolności filtracyjnych kłębuszków oraz dopływu krwi do nerek. Jeżeli kłębuszki są uszkodzone, lub też przepływ krwi jest wolniejszy, mniejsza ilość kreatyniny zostaje usunięta z krwi i uwolniona do moczu.
GFR czyli stopień filtracji kłębuszkowej określa objętość krwi filtrowanej w ciągu minuty. Jeśli kłębuszki są uszkodzone lub funkcjonują nieprawidłowo lub jeśli krążenie krwi jest spowolnione wówczas mniej kreatyniny jest usuwane z krwi i wydalanej z moczem i GFR będzie obniżona. Istnieje kilka wzorów wykorzystywanych do wyliczania klirensu kreatyniny, ale w każdym z nich uwzględnia się wartość kreatyniny w próbce krwi pobranej bezpośrednio przed lub po zbiórce moczu, ilości kreatyniny w próbce moczu z dobowej zbiórki oraz objętość moczu z dobowej zbiórki. Ponieważ ilość wytwarzanej kreatyniny zależy od masy mięśniowej, w niektórych wzorach stosuje się współczynnik korygujący, uwzględniający również parametry ciała pacjenta (jego wzrost i wagę).
Uwaga
Jeżeli przeprowadzenie badania jest dla Ciebie, lub kogoś Ci bliskiego przyczyną niepokoju czy zawstydzenia, przeczytaj artykuły:
Artykuły zamieszczone w dziale Laboratorium dostarczą Ci ogólnych informacji na temat obróbki pobranej krwi, wymazu z gardła oraz krwiodawstwa i krwiolecznictwa.
Badanie
W jakich przypadkach badanie jest wykonywane?
Oznaczenie klirensu kreatyniny służy do oceny szybkości i wydajności filtracji nerkowej. Znajduje również zastosowanie w wykryciu nieprawidłowej pracy nerek i/lub zmniejszonego dopływu krwi do tego narządu. U pacjentów z przewlekłymi chorobami nerek lub (powodującą zwolnienie przepływu krwi), oznaczenie klirensu kreatyniny może zostać zlecone w celu monitorowania postępu choroby i oceny jej stanu zaawansowania. Może również być pomocne przy określeniu czasu rozpoczęcia dializoterapii.
W jakich przypadkach badanie jest zlecane?
Lekarz może zlecić oznaczenie klirensu kreatyniny jako badanie pomocne w ocenie zdolności filtracyjnej nerek. Zleca się je również u pacjentów z podwyższonym stężeniem kreatyniny we krwi lub stwierdzeniem obecności białka w moczu po wykonaniu rutynowego badania ogólnego moczu, w przypadku podejrzenia upośledzenia pracy nerek, lub też u pacjentów ze zmniejszonym dopływem krwi do nerek spowodowanym, na przykład zastoinową niewydolnością serca.
Objawy wskazujące na zaburzenie funkcji nerek:
- obrzęki i opuchnięcia, szczególnie wokół oczu i na twarzy, na nadgarstkach, brzuchu, biodrach i kolanach
- pieniący się mocz lub ciemny mocz
- zmniejszenie objętości wydalanego moczu
- problemy z oddawaniem moczu (uczucie pieczenia) lub zmiana częstości oddawania moczu, szczególnie w nocy
- bóle w części środkowej kręgosłupa, poniżej żeber, w okolicy nerek
- wysokie ciśnienie krwi
- krew i/lub białko obecne w moczu.
Co oznacza wynik?
Każdy stan pacjenta wpływający na kłębuszki nerkowe może zmniejszyć zdolność nerek do usuwania kreatyniny i innych produktów przemiany materii z krwi. Stężenie kreatyniny wtedy wzrasta, a jej klirens maleje, ponieważ mniej jej jest wydalane z moczem. Obniżony klirens kreatyniny może wystąpić również w przypadku zmniejszenia dopływu krwi do nerek, zastoinowej niewydolności serca, niedrożności w obrębie nerki, jak również w przypadku ostrej lub przewlekłej niewydolności nerek, infekcji dróg moczowych. Klirens kreatyniny spada wraz ze spadkiem skuteczności filtracji nerkowej.
Podwyższony klirens kreatyniny może występować podczas ciąży, ćwiczeń fizycznych oraz u osób spożywających dużo mięsa.
Uwaga
Dla wielu oznaczeń nie ustalono standardowych zakresów referencyjnych. Ze względu na to, że wartości te zależą od wielu czynników takich jak: wiek, płeć, badana populacja, metoda oznaczenia, wyniki przedstawione jako wartości liczbowe mają różne znaczenie w różnych laboratoriach. Wynik powinien zawierać zakres referencyjny dla konkretnego oznaczenia. Lab Tests Online zaleca, aby pacjent przedyskutował wyniki testu z lekarzem. Dodatkowe informacje na temat zakresów referencyjnych są dostępne w artykule:
Co jeszcze należy wiedzieć?
Pacjenci, u których tylko jedna nerka spełnia swoje funkcje, zazwyczaj stwierdza się prawidłowy klirens kreatyniny, ponieważ w ramach kompensacji wzrasta szybkość filtracji przez pracującą nerkę.
Klirens kreatyniny ma tendencję do zmniejszania się wraz z wiekiem ze względu na zmniejszanie się współczynnika filtracji kłębuszkowej (GFR - szybkość filtracji).
Pewne leki, takie jak aminoglikozydy, cymetydyna, cisplatyna i cefalosporyny mogą powodować zmniejszenie klirensu kreatyniny, a środki odwadniające (diuretyki) mogą podwyższyć wynik tego badania.
Pytania i odpowiedzi
1. Dlaczego muszę zrbierać mocz przez 24-godziny?
Dobowa (24-godzinna) zbiórka moczu jest wymagana zamiast próbki przygodnej moczu (o dowolnej porze dnia) ponieważ ilość kreatyniny w moczu waha się w ciągu dnia. Zbierając wszystkie próbki moczu z doby możemy ocenić średnie stężenie kreatyniny w ciągu całej doby co jest lepszym wyznacznikiem funkcji nerek.
2. Co należy zrobić jeżeli zapomni się dołączyć chociaż jedną próbkę moczu do zbiórki dobowej?
Wyniki badania nie będą ważne, jeżeli zbiórka moczu nie jest kompletna. Należy skontaktować się z lekarzem lub laboratorium wykonującym oznaczenie i dowiedzieć się czy badanie należy przerwać i rozpocząć zbiórkę moczu innego dnia.
3. Czy są inne sposoby oceny filtracji kłębuszkowej?
Są inne, bardziej skomplikowane badania o większej dokładności. Jednak wymagają one podania pacjentowi odpowiedniego znacznika i wykonanie ich jest droższe. Do większości celów klinicznych dokładność klirensu kreatyniny jest wystarczająca.
Można także ocenić GFR wykorzystując do tego wartość stężenia kreatyniny w surowicy krwi i obliczając eGFR. Należy bowiem pamiętać, że zbiórka dobowa moczu zawsze jest obarczona błędem.
Źródła
UWAGA: Wymienione poniżej adresy stron internetowych, są źródłami uzupełniającymi. W celu obejrzenia kompletnej listy źródeł wykorzystanych w tworzeniu tej strony, kliknij tu.
Na tej stronie:
Choroby : Choroby nerek, Choroby układu moczowego, Zastoinowa niewydolność serca
Linki do stron obcojęzycznych:
MedlinePlus Medical Encyclopedia: Creatinine clearance
National Kidney Foundation: How well do your kidneys work?
NIDDK: Your Kidneys and How They Work
National Kidney Foundation: How Your Kidneys Work
FamilyDoctor.org: Chronic Kidney Disease (CKD)
Mayo Clinic: Acute kidney failure
