Jako badanie przesiewowe w kierunku wczesnej oceny uszkodzenia nerek u osób z cukrzycą lub nadciśnieniem tętniczym.

Co roku po rozpoznaniu cukrzycy lub nadciśnienia tętniczego.

Próbka moczu: przypadkowa, z nocy lub ze zbiórki dobowej.

Próbka przypadkowa, mocz oddany w określonym czasie (np. 4 godziny lub z nocy), lub też mocz z dobowej (24 godzinnej) zbiórki. W tym ostatnim przypadku pacjent otrzymuje specjalne naczynie wraz z dokładną instrukcją jak pobrać materiał do badania.

W przypadkowej próbce moczu lub porannej porcji moczu oznacza się wskaźnik ACR czyli albumina:kreatynina. Stosowanie tego wskaźnika umożliwia odniesienie stężenia albuminy do rozcieńczenia moczu (czego wykładnikiem jest stężenie kreatyniny), które zależy od objętości płynu wypitego w ciągu dnia. Wykazano, że pomiar wskaźnika albumina:kreatynina jest tak samo wiarygodny jak stężenie albuminy w dobowej zbiórce moczu, a dla pacjenta jest to znacznie wygodniejsze.

Nie ma takiej potrzeby.

Mikroalbuminuria (obecnie przyjmuje się nazwę albuminuria) jest wczesnym wskaźnikiem niewydolności nerek. W badaniu oznacza się niewielką ilość albuminy wydalaną z moczem (stąd dawna nazwa mikroalbuminuria), co może mieć miejsce na kilka lat przed ujawnieniem się uszkodzenia nerek. Badanie traktuje się jako przesiewowe u osób z chorobami przewlekłymi jak cukrzyca czy wysokie ciśnienie krwi, u których występuje wysokie ryzyko uszkodzenia nerek.    

Osocze

Płynny składnik krwi, zawiera wiele różnych białek. Jedną z wielu funkcji nerek jest zatrzymanie białek osocza, aby podczas wytwarzania moczu nie zostały wydalone wraz z produktami przemiany materii. Przedostawaniu się białka do moczu zapobiegają zazwyczaj dwa mechanizmy:

1. Kłębuszki nerkowe stanowią barierę zatrzymującą większość dużych cząsteczek białkowych w naczyniach krwionośnych;
2. Niewielkie cząsteczki, które przedostają się do moczu, w znacznej części ulegają reabsorpcji w kanalikach nerkowych.

Białko w moczu (białkomocz) najczęściej występuje w przypadku uszkodzenia kłębuszków lub kanalików nerkowych. W przypadku zaistnienia stanu zapalnego i/lub bliznowacenia kanalików do moczu przedostaje się więcej białek. Uszkodzenie kanalików może też uniemożliwić reabsorpcję białka.

Albumina jest białkiem osocza, które jest obecne we krwi w wysokich stężeniach. Jeżeli nerki pracują prawidłowo, albumina nie przedostaje się do moczu. W przypadku choroby lub uszkodzenia nerki tracą zdolność zatrzymywania białek. Taki stan często występuje w przebiegu chorób przewlekłych takich jak cukrzyca i nadciśnienie, a rosnąca zawartość białka w moczu odzwierciedla stopień niewydolność nerek.

Albumina jest jednym z pierwszych białek, które pojawiają się w moczu po uszkodzeniu nerek. Pacjenci ze stale wykrywalnym stężeniem białka w moczu (mikroalbuminurią) są w grupie podwyższonego ryzyka rozwoju postępującej choroby nerek oraz chorób sercowo-naczyniowych w przyszłości.

Czasami w próbce moczu spontanicznego oznacza się albuminę i kreatyninę, a następnie wylicza się wskaźnik albuminy do kreatyniny. Umożliwia to dokładniejsze określenie ilości albuminy przedostającej się z nerek do moczu. Stężenie (lub rozcieńczenie) moczu ulega zmianom w zależności od pory dnia – wraz z ubocznymi produktami przemiany materii wydalana jest mniejsza lub większa ilość płynu. Z tego powodu stężenie albuminy w moczu może ulegać wahaniom. Kreatynina, będąca produktem ubocznym przemiany materii w tkance mięśniowej, jest zazwyczaj wydalana do moczu w stałym tempie i jej stężenie w moczu nie ulega dużym wahaniom. Dzięki temu jej oznaczenie może stanowić czynnik korygujący w próbkach moczu spontanicznego. Preferowaną przez Amerykańskie Towarzystwo Cukrzycy metodą badań przesiewowych w kierunku mikroalbuminurii jest wyliczenie wskaźnika albuminy do kreatyniny.

‍

Oznaczenie albuminy w próbce przypadkowej lub wyliczenie proporcji albumina/kreatynina jest często zlecane jako badanie przesiewowe u pacjentów z chorobami przewlekłymi zwiększającymi ryzyko wystąpienia niewydolności nerek (np. cukrzyca i nadciśnienie). Badania wykazały, że wykrycie wczesnego stadium uszkodzenia nerek (mikroalbuminuria) jest pomocne w ustaleniu właściwego sposobu leczenia. Lepsza kontrola cukrzycy i nadciśnienia pozwala na zwolnienie tempa postępowania choroby nerek, lub też całkowicie zapobiega jej rozwojowi. Oznaczenie albuminy w moczu zbieranym w określonym czasie (próbka przypadkowa, 4 godzinna lub z nocy) można zlecić jako alternatywne badanie przesiewowe. Jeżeli badania przesiewowe wykażą obecność znacznych ilości albuminy, można wykonać badanie potwierdzające z dobowej zbiórki moczu.

Ustalenia międzynarodowe (w tym The National Kidney Foundation) zalecają coroczne wykonywanie badań w kierunku mikroalbuminurii u osób między 12 a 70 rokiem życia z cukrzycą. Według American Diabetes Association doroczne badania w przypadku osób z cukrzycą typu 1 powinno rozpocząć się 5 lat po jej rozpoznaniu a u osób z cukrzyca typu 2 tuż po jej rozpoznaniu. W razie wykrycia mikroalbuminurii badanie należy potwierdzić 2 lub 3 razy gdy wynik jest dodatni w okresie następnych 3-6 miesięcy. Wówczas należy wdrożyć odpowiednie leczenie.

U pacjentów z nadciśnieniem tętniczym badania wykonuje się w stałych odstępach czasu, ustalonych przez lekarza prowadzącego.

Średnio zwiększone stężenie albuminy w moczu wskazuje na wczesne stadium choroby nerek. Wydalanie znacznych ilości świadczy o bardziej nasilonej formie choroby. Stężenie niewykrywalne oznacza prawidłową funkcję nerek. Obecność krwinek w moczu, zakażenie układu moczowego lub zaburzenia równowagi kwasowo-zasadowej mogą powodować wyniki fałszywie dodatnie oznaczenia (mikro)albuminurii. Jeśli u pacjenta rozpoznano, któryś z tych stanów wynik badania należy powtórzyć.

Ostatnie badania wykazały, że u osób z cukrzycą lub nadciśnieniem obecność mikroalbuminurii wskazuje na zwiększone ryzyko rozwoju chorób układu krążenia nawet jeśli stężenie albuminy w moczu pozostaje w zakresie prawidłowym. Najnowsze badania w tej dziedzinie koncentrują się na ustaleniu jakie stężenie albuminy w moczu może być związane z ryzykiem chorób sercowo-naczyniowych u osób, u których nie zdiagnozowano cukrzycy ani wysokiego ciśnienia krwi.

1.Jaka jest różnica pomiędzy oznaczeniami albuminy, prealbuminy i mikroalbuminurii?

Prealbumina i albumina to dwa różne białka. Prealbumina to stara nazwa białka obecnie określanego jako transtyretyna. Oznaczenie prealbuminy służy do oceny stanu odżywienia pacjenta, w szczególności przed i po operacji, w przypadku hospitalizacji lub przyjmowania suplementów diety. Oznaczenia albuminy częściej wykonywane są w celu wykrycia schorzeń wątroby lub nerek. Stężenie prealbuminy zmienia się szybciej, dzięki czemu jest ona bardziej przydatna od albuminy dla oceny zmian stanu odżywienia pacjenta zachodzących w krótkim czasie. Oznaczenie mikroalbuminurii pozwala wykryć bardzo niewielkie ilości albuminy w moczu i może wskazywać na ryzyko rozwijającej się choroby nerek.

2. Czy istnieje pojęcie mikroalbumina jako mniejsza cząsteczka albuminy ?

Pojęcie mikroalbumina nie istnieje. Mikroalbuminuria oznacza obecność niewielkich ilości albuminy w moczu, a nie jej mniejszych cząsteczek. Najwłaściwszym określeniem jest „albumina w moczu”, które zyskuje sobie coraz większą popularność w środowisku medycznym.

3.Czy można zapobiegać wystąpieniu mikroalbuminurii?

Tak, jeśli jesteś osobą chorą na cukrzycę musisz ściśle przestrzegać zaleceń swojego lekarza i utrzymywać właściwe stężenie glukozy we krwi. Jeśli masz nadciśnienie powinieneś utrzymywać ciśnienie krwi pod ścisłą kontrolą co zapobiega uszkodzeniu nerek, które prowadzi do mikroalbuminurii. W niektórych badaniach wykazano, że ścisła kontrola glikemii i ciśnienia krwi może zapobiec pogorszeniu lub nawet spowodować polepszenie stanu zdrowia.

4. Czy są inne przyczyny mikroalbuminurii?  

Tak. Mikroalbuminuria nie jest charakterystyczna dla cukrzycy, ale występuje również w nadciśnieniu tętniczym, niektórych zaburzeniach lipidowych, chorobach immunologicznych, a także w wyniku intensywnego wysiłku fizycznego, występowania krwiomoczu, zakażeń dróg moczowych, odwodnienia, przyjmowania pewnych leków.

‍

Linki do tej strony:
Badania: Białko w moczu
Choroby: Cukrzyca, Choroby nerek, Nadciśnienie

‍

Linki do stron obcojęzycznych:
‍American Association of Diabetes Educators
‍Centers for Disease Control and Prevention: Diabetes Public Health Resource