Opis

Po wykonaniu badań przesiewowych noworodków w pierwszym tygodniu życia, zwykle nie ma potrzeby wykonywania innych badań przesiewowych u niemowląt, o ile nie występują u nich objawy choroby.      
W menu powyżej podane są linki do artykułów dotyczących chorób, w kierunku których można wykonać badania przesiewowe u niemowląt. W artykułach tych zebrane są zalecenia wydane przez różne organizacje prozdrowotne, jednak nie wszystkie z tych zaleceń pokrywają się ze sobą. Dlatego też podczas rozmowy z lekarzem na temat wykonania badań należy wziąć pod uwagę stan zdrowia dziecka i występujące u niego czynniki ryzyka.      
Dalsze informacje na temat badań u dzieci można znaleźć w artykułach: Świetlana przyszłość: wytyczne dotyczące nadzorowania stanu zdrowia i niemowląt, dzieci i młodzieży. Przewodnik podręczny (artykuły w j. angielskim)
Dalsze informacje dotyczące medycyny profilaktycznej i kroków, które można podjąć, aby zapewnić zdrowie sobie i swojej rodzinie znaleźć można w artykule w j. angielskim: Dobrostan i profilaktyka w erze odpowiedzialności pacjenta.

Niedokrwistość z niedoboru żelaza

Niemowlęta rosną i rozwijają się w bardzo szybkim tempie i dla prawidłowego rozwoju konieczne jest zapewnienie im odpowiedniej ilości żelaza w diecie. Przez pierwsze 4 do 6 miesięcy niemowlę może czerpać żelazo z zapasów zgromadzonych w organizmie w łonie matki. Jeżeli po upływie tego okresu dieta niemowlęcia nie zawiera wystarczającej ilości żelaza, zachodzi ryzyko wystąpienia niedokrwistości z niedoboru żelaza. Może dochodzić wtedy do upośledzenia działania krwinek czerwonych, co powoduje niedotlenienie gwałtownie rozwijającego się organizmu. Niedokrwistość z niedoboru żelaza może opóźnić rozwój umysłowy, motoryczny i behawioralny dziecka i powodować problemy, które utrzymują się długo po przywróceniu prawidłowego stężenia żelaza. Osłabiona motoryka, zmiany zachowania dziecka w domu i w szkole oraz słabe wyniki w nauce mogą być długotrwałym skutkiem niedostarczania niemowlęciu czy też małemu dziecku (0 do 3 lat) odpowiedniej ilości żelaza.      
Wczesne wprowadzenie mleka krowiego lub podawanie go w zbyt dużych ilościach zaostrza stany niedoborów żelaza u niemowląt. Rzadziej problem ten spowodowany jest znaczną utratą krwi lub czynnikiem uniemożliwiającym prawidłowe wchłanianie żelaza przez organizm, takim jak podawane leki lub przewlekła choroba. Dzieci urodzone przedwcześnie lub z niską masą urodzeniową są bardziej narażone na wystąpienie niedokrwistości. Dzieci karmione piersią zazwyczaj otrzymują wystarczającą ilość żelaza, o ile matka sama nie cierpi na jego niedobór.  

‍
Zalecenia

W listopadzie 2010 roku Amerykańska Akademia Pediatryczna (AAP) wydała nowe zalecenia, aby u wszystkich dzieci w wieku jednego roku wykonywać oznaczenie hemoglobiny jako badanie przesiewowe na obecność niedokrwistości.      
Jednak Amerykańska Akademia Lekarzy Rodzinnych (AAFP) i organizacje zajmujące się profilaktyką twierdzą, że nie istnieją wystarczające dowody, aby zalecać lub odradzać rutynowe badania przesiewowe w kierunku niedokrwistości z niedoboru żelaza u bezobjawowych dzieci w wieku 6 – 12 miesięcy.
Podobnie jak i inne organizacje, w tym Amerykańskie Centrum Zapobiegania i Kontroli Chorób (CDC), AAP zaleca aby niemowlęta i małe dzieci poddawać badaniom przesiewowym w dowolnym momencie, jeżeli występują u nich czynniki ryzyka lub jeżeli dziecko znajduje się w grupie wysokiego ryzyka.      

Czynniki ryzyka niedokrwistości z niedoboru żelaza u niemowląt i małych dzieci to między innymi:

• Przedwczesny poród lub niska masa urodzeniowa      
• Rodzice często zmieniają miejsce zamieszkania, są uchodźcami, którzy niedawno przybyli do kraju lub imigrantami z krajów rozwijających się      
• Niskie dochody rodziny, życie w ubóstwie      
• Elementy diety:

1. Mleko krowie podawane przed 12. miesiącem życia lub podawanie ponad 700 ml mleka krowiego po 12. miesiącu życia,          
2. Podawanie mleka modyfikowanego niewzbogaconego w żelazo przez ponad dwa miesiące,          
3. Karmienie piersią przez matkę z niedoborem żelaza przez ponad sześć miesięcy.              

• Historia medyczna:

1. Przyjmowanie leków zaburzających wchłanianie żelaza,          
2. Znaczna utrata krwi,          
3. Przewlekłe zakażenie lub stan zapalny,          
4. Nieurozmaicona dieta

Niektóre jednostki opieki zdrowotnej decydują się na wykonywanie badań przesiewowych u wszystkich niemowląt i małych dzieci, a następnie w razie potrzeby przeprowadzenie dodatkowych testów. Wiek, w którym wykonuje się badania w kierunku niedokrwistości z niedoboru żelaza często zależy od obecności objawów klinicznych niedoboru żelaza lub występowania czynników ryzyka. Jeżeli dziecko urodziło się przedwcześnie, miało niską masę urodzeniową, lub było karmione mlekiem modyfikowanym bez dodatku żelaza, zapas żelaza w jego organizmie może zmniejszyć się przed ukończeniem 6. miesiąca życia. W innych przypadkach problem można wykryć w badaniach wykonywanych w wieku 9 – 12 miesięcy lub 15 – 18 miesięcy. Czasami konieczne jest powtórzenie badania po upływie sześciu miesięcy.

Linki do stron obcojęzycznych:

Mayo Clinic: Iron deficiency in children - Prevention tips for parents

‍

Zatrucie ołowiem

Ołów jest metalem, który dawniej był jednym ze składników farb oraz paliwa, był wykorzystywany do produkcji rur wodociągowych oraz jako stop lutowniczy do puszek z konserwami. Wprawdzie użytkowanie w takich celach zostało zabronione, jednak w wielu domach zbudowanych przed rokiem 1978 nadal obecne są fragmenty farb ołowiowych, pył ołowiowy oraz woda skażona ołowiem. Ołów może być również obecny w gruncie, na którym postawione są takie domy oraz w gruntach przylegających do szos. U dzieci, które mieszkają, bawią się, lub przebywają w takim środowisku zachodzi ryzyko wdychania lub połknięcia skażonego pyłu, wody, odprysków farb oraz pożywienia. Inne lokalne źródła ołowiu mogą znajdować się w pobliżu obszarów przemysłowych lub produkcyjnych.      
Ekspozycja małego dziecka na ołów może prowadzić do uszkodzenia mózgu i innych narządów oraz powodować problemy behawioralne i opóźnienie w rozwoju. Do zatrucia dochodzi zazwyczaj we wczesnym dzieciństwie. W większości przypadków, ekspozycja nie powoduje objawów fizycznych a zaburzony rozwój funkcji poznawczych może pozostać niezauważony aż do czasu rozpoczęcia edukacji szkolnej.      
Wiele dzieci w Stanach Zjednoczonych należy poddać badaniom przesiewowym w kierunku zatrucia ołowiem we wczesnym dzieciństwie (w wieku około 2 lat). Podwyższone stężenie ołowiu we krwi jest objawem znacznej ekspozycji na ołów. Wypełnienie prostego kwestionariusza pomaga lekarzowi stwierdzić, czy dziecko znajduje się w grupie podwyższonego ryzyka. Mimo tego wiele dzieci z tej grupy nigdy nie zostało poddanych badaniom przesiewowym. Według Amerykańskiego Centrum Zapobiegania i Kontroli Chorób (CDC) w Stanach Zjednoczonych stężenie ołowiu we krwi przekracza 10 mikrogramów na decylitr (μg/dl) u około 250 000 dzieci w wieku pomiędzy 1 – 5 lat. Do niedawna przy takim stężeniu CDC zalecało podjęcie działań publicznych. Jednak obecnie CDC odnotowało, że brak jest wyraźnej granicy, poniżej której nie ma ryzyka wystąpienia szkodliwych skutków ekspozycji. W roku 2012 Komisja Doradcza ds. Zapobiegania Zatruciu Ołowiem u Dzieci, (ACCLPP) będąca organem CDC, przedstawiła zalecenia, według których próg stężenia ołowiu we krwi należy obniżyć do 5 μg/dl z powodu rosnącej liczby dowodów na szkodliwe działanie nawet najmniejszych ilości tego pierwiastka. CDC ogłosiła akceptację tych zaleceń w maju 2012.  

Zalecenia      

Obecnie w USA stężenie ołowiu monitoruje się na poziomie lokalnym w oparciu o standardy stanowe i krajowe. CDC zaleca, aby każdy stan opracował plan identyfikacji dzieci, które mogły być poddane ekspozycji na ołów. W niektórych stanach co najmniej jednorazowemu badaniu poddawane jest każde dziecko, w innych uwaga skierowana jest na dzieci zamieszkujące starsze dzielnice, gdzie ryzyko narażenia jest większe. Niektóre lokalne departamenty zdrowia zalecają wykonywanie badań przesiewowych we krwi u młodszych dzieci, lecz w niektórych stanach nie opracowano żadnych planów w tym zakresie.  
Amerykańska Akademia Pediatryczna (AAP) zaleca, aby proponować badania przesiewowe przynajmniej w następujących przypadkach:        

• U każdego dziecka objętego opieką medyczną Medicaid w wieku 1 roku, a następnie powtórzyć badanie w wieku dwóch lat      

W przypadku dzieci nieobjętych opieką medyczną Medicaid, AAP zaleca również przestrzeganie zaleceń lokalnych dotyczących badań przesiewowych, a jeżeli takowe nie występują, lekarze powinni rozważyć wykonanie takich badań u wszystkich dzieci przynajmniej jednokrotnie w wieku 2 lat, lub również w wieku 1 roku, o ile nie ma pewności, że ekspozycję na ołów można wykluczyć.      
Zarówno CDC jak i AAP zalecają również, aby lekarze oraz stanowe programy badań przesiewowych rozważyli badanie dzieci, których rodzice mają styczność z ołowiem oraz dzieci uchodźców, imigrantów i urodzone poza Stanami Zjednoczonymi, po przyjeździe do USA.    

‍
Linki do stron obcojęzycznych:

Centers for Disease Control and Prevention: Lead - Prevention Tips
KidsHealth: Lead Poisoning
MayoClinic: Lead exposure: Tips to protect your child

‍

Gruźlica

Gruźlica to choroba zakaźna wywoływana przez prątki gruźlicy (Mycobacterium tuberculosis). Atakuje przede wszystkim płuca, lecz może również zająć inne narządy. Przenosi się drogą kropelkową poprzez wydzieliny dróg oddechowych, takie jak plwociny lub substancje uwalniane podczas kaszlu, kichania, śmiania się lub oddychania.      
U większości osób zakażonych M. tuberculosis obecność prątków ogranicza się do kilku komórek w płucach, gdzie pozostają one nieaktywne. Taki rodzaj ukrytej infekcji nie powoduje rozwoju choroby ani zakażania innych. W większości przypadków zakażenie nie przeradza się w aktywną formę choroby - gruźlicę. Jednak u niektórych osób, w szczególności, jeżeli osłabiony jest układ odpornościowy, może dojść do rozwoju aktywnej formy gruźlicy. U osób zarażonych wirusem HIV ryzyko zachorowania jest znacznie większe. Przyczyną do niepokoju są lekooporne prątki gruźlicy, niereagujące na zwyczajowo przepisywane antybiotyki.      
Gruźlica jest jedną z najgroźniejszych chorób na świecie, chociaż w Stanach Zjednoczonych występuje dosyć rzadko. Zagraża przede wszystkim osobom z grupy podwyższonego ryzyka i właśnie tej grupy dotyczą zalecenia odnośnie badań przesiewowych.      
W Polsce zgodnie z kalendarzem szczepień na 2013 rok wszystkie noworodki są obowiązkowo szczepione przeciwko gruźlicy w pierwszej dobie życia szczepionką BCG. W przypadku noworodków o niskiej masie urodzeniowej, szczepienie jest wykonywane po osiągnięciu przez dziecko masy 2000g.  

Zalecenia

Z uwagi na słaby układ odpornościowy, dzieci poniżej 2. roku życia są szczególnie podatne na tę chorobę. Amerykańska Akademia Pediatryczna (AAP) zaleca aby wykonywać skórną próbę tuberkulinową u dzieci, które:

• pozostawały w kontakcie z osobami, u którego stwierdzono aktywną formę choroby lub podejrzewano gruźlicę      
• są imigrantami z kraju, w którym gruźlica występuje stale lub okresowo      
• jeżeli informacje kliniczne lub wynik prześwietlenia klatki piersiowej wskazują na obecność gruźlicy

‍

Linki do stron obcojęzycznych:

CDC: Tuberculosis (TB) in Children in the United States
HealthyChildren.org (AAP): Tuberculosis in Children

‍

Źródła wykorzystane w niniejszym artykule dostępne są tutaj.

‍

‍