Jako badanie przesiewowe w kierunku uszkodzenia wątroby.

Kiedy lekarz podejrzewa u pacjenta uszkodzenie wątroby.

Próbka krwi pobierana jest z żyły łokciowej.

Nie.

Aminotransferaza alaninowa (ALT) jest enzymem obecnym w największych ilościach w komórkach wątroby i nerek; mniejsze ilości znajdują się również w sercu i mięśniach. U osób zdrowych poziom ALT we krwi jest niski. W przypadku uszkodzenia wątroby dochodzi do uwolnienia ALT do krwi, zazwyczaj zanim pojawią się wyraźne objawy kliniczne, np. żółtaczka (zażółcenie skóry oraz białkówek oczu). To sprawia, że oznaczanie aktywności ALT jest badaniem przydatnym do wykrywania uszkodzenia wątroby.

Wątroba znajduje się w prawym górnym obszarze jamy brzusznej. Spełnia w organizmie wiele istotnych funkcji. Bierze udział w metabolizmie składników odżywczych, wytwarza żółć ułatwiającą trawienie tłuszczów, wytwarza wiele istotnych białek, takich jak czynniki krzepnięcia oraz przekształca potencjalnie toksyczne substancje w takie związki, które mogą być wykorzystane ponownie lub wydalane z organizmu.

W wielu stanach chorobowych może dojść do uszkodzenia komórek wątroby, co prowadzi do wzrostu aktywności ALT. Badanie to ma największe zastosowanie w wykrywaniu uszkodzeń spowodowanych zapaleniem wątroby oraz lekami i innymi szkodliwymi substancjami. Jednak ALT nie jest enzymem swoistym tylko dla wątroby, dlatego nieznacznie lub umiarkowanie podwyższona aktywność może towarzyszyć chorobom innych narządów.

‍

Badanie ALT służy zazwyczaj do wykrywania uszkodzenia wątroby.

Badanie to często zleca się równocześnie z oznaczeniem aminotransferazy asparginianowej (AST) w ramach badań przesiewowych i/lub w celu rozpoznania chorób wątroby. AST i ALT uznaje się za dwa najważniejsze testy pozwalające wykryć uszkodzenie wątroby, lecz ALT jest oznaczeniem bardziej swoistym. Czasami oblicza się stosunek AST/ALT. Współczynnik ten można wykorzystać w różnicowaniu przyczyn uszkodzenia wątroby.

Oznaczanie aktywności ALT łączy się często z badaniami innych wskaźników funkcji wątroby, takich jak fosfataza alkaliczna, białko całkowite i bilirubina, co pomaga w różnicowaniu chorób wątroby.

Oznaczenia ALT są też używane do oceny skuteczności leczenia u pacjentów z chorobami wątroby (jako jedyne badanie lub w połączeniu z innymi).

Lekarz zwykle zleca ALT (wraz z kilkoma innymi badaniami) u pacjenta, który ma objawy choroby wątroby, takie jak np.:

• osłabienie, zmęczenie
• utrata apetytu
• nudności i wymioty
• puchlina brzuszna i/lub bóle brzucha
• zażółcenie skóry i błon śluzowych (żółtaczka),
• ciemny mocz, odbarwiony stolec
• świąd skóry.

Oznaczenie ALT (jako jedyne badanie lub razem z innymi testami) może też być wskazane w następujących sytuacjach:

• u osób, które mogły zostać zakażone wirusem zapalenia wątroby
• w przypadku nadużywania alkoholu
• jeśli w rodzinie występowały przypadki chorób wątroby
• u osób zażywających leki, które mogą uszkodzić wątrobę
• u osób z nadwagą i/lub z cukrzycą.
• Badanie ALT można zlecić u osób z łagodnymi, niecharakterystycznymi objawami, np. ogólnym osłabieniem, aby upewnić się, że objawy te nie są spowodowane przewlekłą chorobą wątroby. Oznaczenia ALT są też powtarzane okresowo w celu oceny skuteczności leczenia u pacjentów z chorobami wątroby.

‍

UWAGA: Dla tego oznaczenia nie ustalono standardowych przedziałów referencyjnych. Ze względu na to, że wartości referencyjne zależą od wielu czynników takich jak: wiek, płeć, badana populacja, metoda oznaczenia, wyniki przedstawione jako wartości liczbowe mają różne znaczenie w różnych laboratoriach. Wynik powinien zawierać przedział referencyjny dla konkretnego oznaczenia. Lab Tests Online zaleca, aby pacjent przedyskutował wyniki testu z lekarzem. Dodatkowe informacje na temat przedziałów referencyjnych są dostępne w rozdziale Przedziały referencyjne i ich znaczenie.

Prawidłowo aktywność ALT we krwi jest niska.
Bardzo wysoka aktywność ALT (ponad 10-krotnie wyższa od górnej granicy przedziału referencyjnego) jest zwykle związana z ostrym zapaleniem wątroby, często spowodowanym infekcją wirusową. W ostrym zapaleniu wątroby wysoka aktywność ALT utrzymuje się zwykle ok. 1-2 miesiące, ale może upłynąć 3-6 miesięcy zanim aktywność ALT wróci do wartości prawidłowych.

Aktywność ALT może również znacznie wzrosnąć w przypadku ekspozycji na leki lub inne substancje toksyczne dla wątroby oraz w stanach powodujących niedokrwienie wątroby.

W przewlekłym zapaleniu wątroby aktywność ALT nie jest zazwyczaj tak wysoka, często nie przekracza czterokrotności górnej granicy przedziału referencyjnego. Ponieważ aktywność ALT często waha się pomiędzy prawidłową a nieznacznie podwyższoną, lekarze powtarzają badanie, aby sprawdzić, czy zmiany wykazują określoną prawidłowość. Inne przypadki umiarkowanego wzrostu aktywności ALT to niedrożność przewodów żółciowych, marskość wątroby (zazwyczaj spowodowana przewlekłym zapaleniem wątroby lub niedrożnością przewodu żółciowego) oraz nowotwory wątroby.

W większości chorób wątroby aktywność ALT jest wyższa niż AST, a wskaźnik AST/ALT jest niski. Istnieje jednak kilka wyjątków. Wskaźnik AST/ALT jest zazwyczaj wysoki w alkoholowym zapaleniu wątroby, marskości wątroby oraz uszkodzeniach mięśni.

Oznaczenie ALT często wykonuje się razem z AST, jako element panelu wątrobowego. Więcej informacji na temat wyników ALT w odniesieniu do innych oznaczeń wątrobowych znajduje się w artykule dotyczącym wskaźników funkcji wątroby.

‍

Zastrzyki domięśniowe lub znaczny wysiłek fizyczny mogą zwiększać aktywność ALT.

Wiele leków może powodować wzrost ALT, bo u pewnego (niewielkiego) odsetka pacjentów leki te uszkadzają wątrobę. Dotyczy to zarówno leków wydawanych na receptę, jak i produktów dostępnych bez recepty. Osoba, u której wykryto podwyższony poziom ALT, powinna poinformować lekarza o przyjmowaniu jakichkolwiek leków lub parafarmaceutyków. Również spożywanie zbyt dużej ilości potraw typu „fast food” może powodować uszkodzenie wątroby i niewielki wzrost aktywności ALT. Aktywność enzymu ulega zwykle normalizacji po powrocie do prawidłowej diety.

‍

1. Jakie są objawy zapalenia wątroby?

ALT jest bardziej swoisty dla wątroby niż AST i dlatego jest mniej podatny na wpływy ze strony chorób atakujących inne narządy. Mimo to nieznaczny wzrost aktywności ALT można zaobserwować w uszkodzeniach innych narządów, takich jak serce lub mięśnie szkieletowe. Nieznaczny wzrost towarzyszy czasem ostremu zapaleniu trzustki lub atakowi serca.

2. Jakie inne badania służą do oceny funkcji wątroby?

Po dokładnym badaniu fizykalnym i zapoznaniu się z historią choroby pacjenta można wykonać wiele różnych testów, w zależności od przypuszczalnej przyczyny uszkodzenia wątroby. Niektóre z nich to:

• badanie w kierunku wirusowego zapalenia wątroby typu A, B i C
• badanie w kierunku ekspozycji na leki i inne substancje szkodliwe dla wątroby (wykrywanie narkotyków i pilne badanie przedawkowania leków)
• stężenie etanolu
• miedź i ceruloplazmina w kierunku choroby Wilsona
• ocena gospodarki żelazem oraz badania genetyczne w kierunku dziedzicznej hemochromatozy
• biopsja wątroby.

‍

Medycyna Praktyczna: Choroby wątroby:
http://gastrologia.mp.pl/choroby/watroba.html  

Główny Inspektor Sanitarny: Informacje na temat wybranych chorób zakaźnych:
‍https://gis.gov.pl/kategoria/zdrowie/choroby-i-zagrozenia/choroby-zakazne/

‍

Linki do stron obcojęzycznych:
‍MedlinePlus Medical Encyclopedia: Liver Diseases
National Institute of Diabetes and Digestive and Kidney Diseases: Liver Disease A to Z
MayoClinic.com: Liver Disease
American Liver Foundation