W skrócie
W jakim celu badanie jest wykonywane?
Badanie wykonuje się w celu rozpoznania stanu przedcukrzycowego i cukrzycy, a w określonych warunkach jako badanie przesiewowe w kierunku cukrzycy. Informacje dotyczące testu tolerancji glukozy podczas ciąży znajdują się w artykule “Oznaczenia glukozy w cukrzycy ciążowej".
Kiedy badanie jest wykonywane?
Badanie zazwyczaj wykonuje się w przypadku nieprawidłowych lub granicznych wyników oznaczeń glukozy we krwi na czczo lub hemoglobiny A1c albo jako bardziej czułe badanie przesiewowe w kierunku cukrzycy.
Jak się pobiera próbkę do badania?
Próbka krwi pobierana jest z żyły łokciowej w określonych odstępach czasowych.
Czy do badania trzeba się przygotować?
Przed wykonaniem testu tolerancji glukozy należy powstrzymać się od jedzenia i picia przez 8 do 12 godzin (zazwyczaj przez noc) przed pobraniem pierwszej próbki krwi. Następnie pacjent wypija 75g dawkę glukozy w roztworze wodnym (u dzieci ilość ta wynosi 1,75g glukozy na kilogram masy ciała, lecz nie więcej niż 75g). Po dwóch godzinach od wypicia roztworu pobiera się kolejną próbkę krwi. Roztwór glukozy należy wypić w ciągu 5 minut.
Informacja o próbce
Co się oznacza?
Glukoza jest podstawowym źródłem energii dla komórek organizmu i jedynym krótkoterminowym źródłem energii dla mózgu i układu nerwowego. Organizm musi posiadać jej nieprzerwany dopływ i utrzymywać jej stały poziom we krwi. Badanie obciążenia glukozą polega na oznaczeniu poziomu glukozy we krwi na czczo i po dwóch godzinach od wypicia roztworu zawierającego określoną ilość tej substancji.
Podczas trawienia spożyte węglowodany są rozkładane do glukozy (i innych składników odżywczych). Zostają wchłonięte przez układ trawienny, przedostają się do krwi i w ten sposób są rozprowadzane po całym organizmie. U osób zdrowych poziom glukozy nieznacznie rośnie po posiłku, w wyniku czego trzustka uwalnia do krwi hormon o nazwie insulina. Ilość uwolnionej insuliny odpowiada wielkości i zawartości posiłku. Insulina wspomaga transport glukozy do komórek organizmu, gdzie zostaje ona spożytkowana jako źródło energii. W wyniku rozkładu (metabolizmu) glukozy w komórkach, jej poziom we krwi obniża się, a trzustka spowalnia uwalnianie insuliny. (Test tolerancji nie wymaga przekształcenia węglowodanów w glukozę w organizmie, ponieważ glukoza w roztworze ma już postać wolną).
Jeżeli system wychwytu zwrotnego glukozy/insuliny działa prawidłowo, poziom glukozy we krwi jest dość stabilny. Jeżeli zostanie on zakłócony i poziom glukozy we krwi wzrośnie, organizm próbuje przywrócić równowagę poprzez wzmożone wytwarzanie insuliny, jeżeli komórki beta w trzustce mają taką zdolność.
Cukrzyca jest najczęściej występującą chorobą wynikającą z braku równowagi pomiędzy stężeniem glukozy we krwi a stężeniem insuliny.
- Cukrzyca typu 1: organizm nie jest w stanie wytworzyć insuliny w ilościach wystarczających do kontroli glikemii. W cukrzycy typu 1 wytwarzające insulinę komórki beta trzustki zostają zniszczone przez układ odpornościowy organizmu w wyniku wytwarzania przeciwciał wobec komórek trzustki.
- Cukrzyca typu 2: cukrzyca występująca w wyniku jednoczesnej insulinooporności (nieprawidłowa reakcja tkanek organizmu na insulinę) i relatywnego spowolnienia wytwarzania insuliny.
- U kobiet ciężarnych może wystąpić cukrzyca ciążowa, czyli wysoki poziom glukozy we krwi pojawiający się tylko w drugim i trzecim trymestrze ciąży. (Więcej informacji na ten temat w artykule “Oznaczenia glukozy w cukrzycy ciążowej").
Przewlekle podwyższony poziom glukozy we krwi może powodować postępujące uszkodzenie narządów wewnętrznych, takich jak nerki, oczy, serce, naczynia krwionośne i nerwy (zmiany mikronaczyniowe, np.: nefropatia, retinopatia, neuropatia cukrzycowa). Więcej informacji na ten temat znajduje się w artykule “Cukrzyca”.
Uwaga
Jeżeli przeprowadzenie badania jest dla Ciebie, lub kogoś Ci bliskiego przyczyną niepokoju czy zawstydzenia, przeczytaj artykuły:
Artykuły zamieszczone w dziale Laboratorium dostarczą Ci ogólnych informacji na temat obróbki pobranej krwi, wymazu z gardła oraz krwiodawstwa i krwiolecznictwa.
Badanie
W jakich przypadkach badanie jest wykonywane?
Test tolerancji glukozy (DTTG) może wspomagać rozpoznanie stanu przedcukrzycowego i cukrzycy. W niektórych przypadkach może też zostać wykonany jako badanie przesiewowe, lecz zazwyczaj w tym celu stosuje się oznaczenie glukozy we krwi na czczo (FBG) lub hemoglobiny A1c (hemoglobiny glikowanej).
Jednym wspólnym sposobem postępowania jest dwugodzinny test tolerancji glukozy (TTG). Przed jego wykonaniem oznacza się glukozę na czczo, następnie pacjent wypija roztwór 75g glukozy (u dzieci ilość ta wynosi lub 1,75g na kilogram masy ciała). Kolejną próbkę krwi pobiera się po dwóch godzinach od wypicia roztworu. Pobudza to organizm do wytwarzania insuliny, aby zapobiec hiperglikemii przy jednoczesnym obniżeniu stężenia glukozy do prawidłowego poziomu.
Test TTG jest bardziej skomplikowany od innych oznaczeń stosowanych w diagnostyce cukrzycy, takich jak FBG lub hemoglobina A1c, lecz charakteryzuje się większą czułością przez co pozwala na wcześniejsze wykrycie choroby. Z tej przyczyny TTG służy czasem jako badanie przesiewowe w kierunku cukrzycy w określonych populacjach pacjentów (np. u osób oczekujących na przeszczep nerki).
Jeżeli pierwszy wynik badania przesiewowego jest nieprawidłowy (np. wystąpienie hiperglikemii podczas trwania testu), oznaczenie można powtórzyć. Aby potwierdzić rozpoznanie cukrzycy, drugi wynik również musi być nieprawidłowy (np. wystąpienie hiperglikemii podczas trwania testu). Nieprawidłowy wynik badania przesiewowego można również potwierdzić bardziej definitywnym testem. Jeżeli w badaniu TTG hiperglikemia występuje tylko w oznaczeniach na czczo (co jest rzadko spotykane), należy powtórzyć tylko oznaczenie na czczo.
W jakich przypadkach badanie jest zlecane?
Badanie TTG można zlecić w przypadku nieprawidłowych lub granicznych wyników oznaczenia glukozy na czczo lub spontanicznego oznaczenia glukozy, jak również jako bardziej czuły test przesiewowy w kierunku cukrzycy.
Co oznacza wynik?
U osób zdrowych roztwór 75g glukozy powoduje wzrost poziomu glukozy we krwi, co stymuluje trzustkę do uwalniania insuliny do krwi. Insulina umożliwia wychwyt glukozy przez komórki. Wraz z upływem czasu poziom glukozy we krwi powinien powrócić do prawidłowej wartości. Jeżeli organizm nie wytwarza odpowiedniej ilości insuliny lub jeżeli komórki nie reagują na jej działanie (insulinooporność), do komórek trafia mniejsza ilość glukozy z krwi, a jej stężenie pozostaje na wysokim poziomie.
W tabeli znajduje się objaśnienie wyników TTG.
Dwugodzinny doustny test obciążenia glukozą (DTTG)— nie dotyczy cukrzycy ciążowej
Uwaga: Największy wzrost poziomu glukozy służy do określenia statusu osoby badanej: prawidłowy (brak objawów cukrzycy), stan przedcukrzycowy (upośledzone wchłanianie glukozy na czczo i/lub upośledzona tolerancja glukozy) lub cukrzyca (hiperglikemia). W przypadku objawów cukrzycy, o jej rozpoznaniu stanowi hiperglikemia na czczo lub po dwóch godzinach od wypicia roztworu. W przypadku braku objawów cukrzycę rozpoznaje się po uzyskaniu dwóch nieprawidłowych wyników tego samego dnia lub dwóch nieprawidłowych wyników w dwóch różnych dniach.
Uwaga
Dla wielu oznaczeń nie ustalono standardowych zakresów referencyjnych. Ze względu na to, że wartości te zależą od wielu czynników takich jak: wiek, płeć, badana populacja, metoda oznaczenia, wyniki przedstawione jako wartości liczbowe mają różne znaczenie w różnych laboratoriach. Wynik powinien zawierać zakres referencyjny dla konkretnego oznaczenia. Lab Tests Online zaleca, aby pacjent przedyskutował wyniki testu z lekarzem. Dodatkowe informacje na temat zakresów referencyjnych są dostępne w artykule:
Co jeszcze należy wiedzieć?
Niektóre leki mogą powodować wzrost lub spadek poziomu glukozy we krwi. Należy poinformować lekarza o wszystkich przyjmowanych lekach (również o preparatach dostępnych bez recepty) i suplementach diety. Wysoki poziom stresu może powodować przejściowy wzrost stężenia glukozy we krwi. Może to być wynikiem na przykład urazu, zabiegu chirurgicznego, ataku serca lub udaru.
Pytania i odpowiedzi
Jak smakuje roztwór glukozy?
Roztwór glukozy smakuje zazwyczaj jak słodki napój gazowany. Nie zaleca się stosowania substytutów roztworu glukozy.
Czy przed lub w podczas testu można pić wodę?
Podczas postu przed pobraniem próbki – nie wolno jeść ani pić przez 8 do 14 godzin przed wykonaniem testu – zazwyczaj dopuszcza się picie wody w niewielkich ilościach.
Czy można wykonać również inne badania laboratoryjne?
Wskaźnikiem długoterminowej kontroli glikemii jest oznaczenie hemoglobiny A1c, często zlecane u pacjentów ze stanem przedcukrzycowym i cukrzycą. Może ono również być wykorzystywane jako badanie przesiewowe. Kolejnym testem, który stosuje się w celach przesiewowych oraz rozpoznaniu cukrzycy jest oznaczenie glukozy w osoczu krwi na czczo. W celu określenia przyczyny nieprawidłowej glikemii, rozróżnienia pomiędzy cukrzycą typu 1 i typu 2 oraz oceny wytwarzania insuliny można również wykonać oznaczenie poziomu autoprzeciwciał przeciwwyspowych (i innych), insuliny i peptydu C. Oznaczeń tych nie wykonuje się w diagnostyce cukrzycy.
W jaki sposób leczy się cukrzycę?
W cukrzycy typu 2., która występuje najczęściej, do obniżenia poziomu glukozy we krwi może wystarczyć redukcja masy ciała, zdrowa dieta bogata w błonnik i o niskiej zawartości węglowodanów oraz regularne ćwiczenia fizyczne. Jednak w wielu przypadkach do osiągnięcia pożądanego poziomu glukozy niezbędne jest wprowadzenie leków. W przypadku cukrzycy typu 1 (oraz cukrzycy typu 2, która jest oporna na leki doustne), konieczne są zastrzyki z insuliny, które przyjmuje się kilka razy dziennie. Insulinę można również podawać podskórnie w postaci ciągłych wlewów za pomocą pompy insulinowej. Więcej informacji na temat leczenia znajduje się w artykule dotyczącym cukrzycy.
Źródła
Materiały powiązane
Na stronie:
Testy:
Hemoglobin A1c
Glukoza
Oznaczenia glukozy w cukrzycy ciążowej
Insulina
Peptyd C
Badanie ogólne moczu
Choroby:
Cukrzyca
Insulinooporność
Choroby nerek
Choroby trzustki
Choroby trzustki
Zespół Cushinga
Badania przesiewowe:.
Badania przesiewowe - dzieci w wieku od 2 do 12 lat
Badania przesiewowe - młodzież w wieku 13-18 lat
Badania przesiewowe - dorośli w wieku 19-29 lat
Badania przesiewowe - dorośli w wieku 30-49 lat
Badania przesiewowe - dorośli w wieku 50 lat i więcej
Linki do stron obcojęzycznych
FamilyDoctor.org: Diabetes
American Diabetes Association
CDC: Diabetes
NIDDK: Diabetes
