Badanie jest pomocne w ocenie wytwarzania insuliny, rozpoznawaniu wyspiaka (insulinoma, guza wywodzącego się z komórek wysp trzustkowych, produkujących insulinę), oraz w określeniu przyczyn hipoglikemii.

Badanie jest wykonywane wtedy, gdy wystąpi potwierdzona hipoglikemia, lub objawy sugerujące nieprawidłowe uwalnianie lub wykorzystywanie insuliny przez organizm, oraz czasami w przypadku cukrzycy, gdy lekarz zaleci ocenę wytwarzania insuliny oraz czasami aby potwierdzić oporność na insulinę.

Próbka krwi pobrana z żyły łokciowej

Przed pobraniem próbki może być konieczne powstrzymanie się od jedzenia przez 8 godzin; zdarza się, iż badanie wykonuje się razem z innymi, na przykład wraz z testem tolerancji glukozy. W niektórych przypadkach wymagany jest jeszcze dłuższy okres postu.

Zwykle należy do badania zgłosić się na czczo po 8 godz. postu chociaż niekiedy trzeba przedłużyć okres postu do 12 godz. Czasem lekarz może zlecić wykonanie badania w trakcie przeprowadzania doustnego testu tolerancji glukozy.

Oznacza się stężenie insuliny we krwi. Insulina jest hormonem wytwarzanym i magazynowanym w komórkach beta trzustki. Jest to hormon niezbędny w procesie dostarczania i magazynowania glukozy w komórkach, odpowiada za utrzymanie stężenia glukozy we krwi na prawidłowym poziomie oraz odgrywa istotną rolę w metabolizmie tłuszczów. Po posiłku, zwiększające się stężenie glukozy w surowicy powoduje wzrost wydzielania insuliny przez trzustkę i dzięki temu glukoza jest dostarczana komórkom tkanek obwodowych, zwłaszcza tkanki mięśniowej i tłuszczowej. W tych tkankach bowiem glukoza jest wykorzystywana do wytwarzania energii. Następnie, insulina pobudza w wątrobie procesy magazynowania nadmiaru glukozy w postaci glikogenu (krótkoterminowy magazyn energii) i/lub kwasów tłuszczowych. Kwasy tłuszczowe są wykorzystywane przez komórki tkanki tłuszczowej do syntezy triglicerydów, stanowiących długoterminowy magazyn energii.

Insulina jest hormonem niezbędnym do życia. W przypadku braku insuliny, glukoza nie może dostać się do większości komórek organizmu i komórki"głodują", podczas gdy we krwi stężenia glukozy są podwyższone do niebezpiecznych poziomów. W końcu, bardzo wysokie stężenia glukozy we krwi prowadzą do stanu zagrożenia życia i powikłań jak choroby nerek, choroby sercowo-naczyniowe, zaburzenia widzenia i problemy neurologiczne. Zatem cukrzyca jako zaburzenie związane z obniżonym wpływem insuliny na metabolizm glukozy może być stanem zagrażającym życiu.

Osoby z cukrzycą typu 1 nie wytwarzają insuliny lub wytwarzają bardzo niewielkie jej ilości, dlatego muszą ją dostarczać w postaci zastrzyków. Osoby z cukrzycą typu 2 zazwyczaj wytwarzają insulinę, ale wykazują oporność /niewrażliwość na insulinę, która narasta z czasem.

Z początku u pacjentów z cukrzycą typu 2 wystarcza zmiana trybu życia, diety czy wysiłek fizyczny. Później niezbędne może być przyjmowanie leków doustnych, które zwiększają wrażliwość komórek na insulinę lub stymulują organizm do wytwarzania insuliny. W pewnym okresie niezbędne może być przyjmowanie zastrzyków z insuliny, aby uzyskać prawidłowe stężenie glukozy w organizmie.
Insulinooporność występuje czasami w zespole policystycznych jajników, stanach przedcukrzycowych, chorobach serca, zespole metabolicznym oraz chorobach związanych z przysadką lub nadnerczami.

Pomiędzy stężeniami insuliny i glukozy musi istnieć równowaga. Hiperinsulinemia, spowodowana nadmierną produkcją insuliny, obserwowana w przypadku wyspiaka (nowotworu produkującego insulinę) lub nadmiaru podanej insuliny, może być niebezpieczna. Powoduje hipoglikemię - niskie stężenie glukozy we krwi - które może prowadzić do nadmiernej potliwości, kołatania serca, uczucia głodu, zawrotów głowy, zaburzeń widzenia i drgawek. Ponieważ mózg jest całkowicie uzależniony od glukozy jako źródła energii, niedobór glukozy z powodu hiperinsulinemii może szybko doprowadzić do śpiączki hipoglikemicznej i śmierci.

Oznaczanie stężenia insuliny razem z oceną stężenia glukozy i peptydu C mogą być pomocne w rozpoznaniu wyspiaka oraz potwierdzeniu ostrej lub przewlekłej (głodowej) hipoglikemii. Stężenia insuliny i peptydu C mogą być wykorzystywane do monitorowania endogennego j (przez organizm) wytwarzania insuliny, oceny insulinooporności, oraz są pomocne w ustaleniu, czy pacjenci z cukrzycą typu 2, gdy stosowane przez nich leki doustne przestają być skuteczne, wymagają rozpoczęcia insulinoterapii.

Czasami ocenia się stężenia insuliny w czasie testu doustnego obciążenia glukozą.
Pomiarów stężenia glukozy i insuliny dokonuje się w określonych przedziałach czasowych w celu oceny insulinooporności, szczególnie u otyłych pacjentów.

Najczęściej badanie stężenia insuliny zleca się w przypadku niskiego stężenia glukozy i/lub w sytuacji występowania ostrych lub przewlekłych objawów hipoglikemii, takich jak nadmierna potliwość, uczucie głodu, zawroty głowy, problemy z widzeniem i drgawki (chociaż mogą być one spowodowane także innymi chorobami).

Insulina i peptyd C są wytwarzane w ustroju w tych samych ilościach, w wyniku aktywacji i podziału proinsuliny w trzustce. Oba badania mogą być zlecane w celu oceny ilości endogennej insuliny we krwi (tej produkowanej przez trzustkę) oraz ilości insuliny egzogennej (podawanej w zastrzykach). Stężenie insuliny określa całkowitą ilość insuliny, podczas gdy stężenie peptydu C odzwierciedla jedynie poziom endogennej insuliny.

Lekarz może zlecić wykonanie obydwu badań w celu sprawdzenia czy wyspiak został całkowicie usunięty, czasami w celu monitorowania wznowy. U pacjentów po transplantacji komórek wysp trzustkowych, za pomocą monitorowania stężenia insuliny określa się skuteczność tego leczenia.

Stężenia insuliny powinny być oceniane w powiązaniu ze stężeniem glukozy.

Podwyższone stężenia insuliny występują w:

• Akromegalii
• Zespole Cushinga
• Przypadku stosowania leków, takich jak: kortykosteroidy, lewodopa, doustna antykoncepcja
• Nietolerancji fruktozy lub galaktozy
• Wyspiaku (Insulinoma)
• Otyłości
• Insulinooporności, np. w cukrzycy typu 2 i zespole metabolicznym

Obniżone stężenia insuliny występują w:

• Cukrzycy
• Niedoczynności przysadki
• Chorobach trzustki jak przewlekłe zapalenie trzustki (w tym zwłóknienie torbielowate) i rak trzustki.

‍

Dawniej stosowana w zastrzykach insulina była pochodzenia zwierzęcego (z wołowych lub wieprzowych komórek trzustki). Obecnie większość obecnej na rynku insuliny jest syntetyzowana biochemicznie i jest identyczna z insuliną ludzką, ale różne preparaty insulin, posiadają różne właściwości np. niektóre cechują się krótkim okresem półtrwania, tzw. krótko działające, a inne określa się jako długodziałające. Pacjenci chorzy na cukrzycę mogą stosować mieszanki insulin lub też różne rodzaje insulin w ciągu dnia.

Testy do oznaczenia insuliny zostały zaprojektowane w celu pomiaru endogennej insuliny ludzkiej. Jednak różnie reagują one na insulinę egzogenną (zwierzęcą lub syntetyczną). U pacjenta przyjmującego insulinę wyniki należy wyjaśnić z laboratorium wykonującym oznaczenie. W przypadku konieczności wykonania kilku oznaczeń lub oznaczeń okresowych insuliny, należy je wykonywać w jednym laboratorium w celu zapewnienia spójności wyników.

Test tolerancji insuliny nie jest powszechnie wykonywany, lecz stanowi jedną z metod określenia wrażliwości (lub oporności) na insulinę, szczególnie u osób otyłych oraz kobiet z PCOS. Badanie polega na dożylnym wstrzyknięciu insuliny, a następnie na wykonywaniu pomiarów stężenia insuliny i glukozy.

Obecność przeciwciał przeciwko insulinie szczególnie, jeżeli są one wynikiem przyjmowania insuliny innej niż ludzka (zwierzęcej lub syntetycznej) może mieć wpływ na wynik oznaczeń. W takim przypadku można alternatywnie ocenić wytwarzanie insuliny za pomocą oznaczenia C-peptydu. Należy pamiętać, że przeciwciała te występują u większości pacjentów z cukrzycą typu 1.

1. Czy w domu można wykonać oznaczenie stężenia insuliny?

Nie. O ile stężenia glukozy mogą być oznaczane w warunkach domowych, o tyle badanie stężenia insuliny musi być wykonywane w laboratorium analitycznym z wykorzystaniem specjalistycznej aparatury i pod kontrolą fachowego personelu.

2. Dlaczego insulina musi być podawana w zastrzykach?

Insulina musi być podawana w zastrzykach lub za pomocą pompy insulinowej. Nie można jej przyjmować doustnie, ponieważ jest rozkładana przez enzymy trawienne.

3. Jak się leczy wyspiaka?

Jest to nowotwór produkujący insulinę, ale najczęściej jest on łagodny. Należy go zlokalizować i usunąć operacyjnie. Zazwyczaj po operacji nie obserwuje się wznowy nowotworu.

4. Co to jest insulinooporność?

Insulinooporność to obniżona zdolność ustroju do wykorzystania insuliny w celu transportu glukozy do komórek. Taka sytuacja określana jest jako stan przedcukrzycowy.

U pacjentów z nieznaczną lub z umiarkowaną insulinooornością często brak jest jakichkolwiek objawów, lecz niepodjęcie leczenia znacznie zwiększa ryzyko rozwoju cukrzycy typu 2, nadciśnienia tętniczego, hiperlipidemii i/lub chorób serca w ciągu kolejnych kilku lat. Otyłość brzuszna, insulinooporność, dyslipidemia oraz nadciśnienie tętnicze to zespół czynników ryzyka zwany łącznie zespołem metabolicznym.

Do czynników ryzyka rozwoju insulinooporności zalicza się:

• Otyłość, szczególnie otyłość brzuszną
• Występowanie cukrzycy w rodzinie
• Cukrzycę ciążową
• Zespół policystycznych jajników

Leczenie insulinooporności obejmuje zmiany diety i stylu życia. W celu obniżenia stężenia insuliny i zwiększenia wrażliwości tkanek na ten hormon, Amerykańskie Towarzystwo Diabetologiczne (ADA) zaleca redukcję masy ciała, regularną aktywność fizyczną i zwiększenie zawartości błonnika w diecie.

‍

Linki na tej stronie:
‍Choroby : Cukrzyca, Oporność na insulinę, Zespół policystycznych jajników, Zespół metaboliczny
‍

Linki do stron obcojęzycznych:
‍American Diabetes Association
‍Kidshealth.org: Blood test, Insulin
‍CDC Diabetes Public Health Resource
‍National Diabetes Education Program
MedlinePlus Medical Encyclopedia: Hypoglycemia
‍MedlinePlus Medical Encyclopedia: Insulinoma

‍