Trzustka jest wąskim, płaskim narządem o długości około 15 cm, zbudowana jest z miąższu o charakterze zrazikowym, składa się z następujących części: głowy, trzonu i ogona. Znajduje się ona poniżej wątroby po lewej stronie ciała, pomiędzy żołądkiem a kręgosłupem, głowa trzustki otoczona jest dwunastnicą (pierwszym odcinkiem jelita cienkiego). Wewnątrz miąższu trzustki znajdują się niewielkie przewody, przez które do przewodu trzustkowego przedostaje się sok trzustkowy. Przewód ten odprowadza sok biegnąc wzdłuż trzustki od ogona w kierunku głowy, a następnie do dwunastnicy. Przez głowę trzustki przechodzą również przewody żółciowe odprowadzające żółć z wątroby i pęcherzyka żółciowego do jelita cienkiego.

Trzustka spełnia dwie zasadnicze funkcje:

• zewnątrzwydzielniczą (trawienną) – wytwarza skok trzustkowy, w którym zawarte są enzymy trawiące tłuszcze, białka i węglowodany. W prawidłowych warunkach enzymy te transportowane są do dwunastnicy w formie nieaktywnej, a następnie w miarę potrzeb ulegają aktywacji. Poza enzymami trawiennymi w soku trzustkowym znajduje się sód, potas, wapń, magnez, chlor, siarka, fosfor, wodorowęglany, azot, mocznik i kwas moczowy.
• wewnątrzwydzielniczą (hormonalną) - wytwarza insulinę i glukagon, które uwalniane są do krwiobiegu. Hormony te kontrolują transport glukozy do komórek i są niezbędne w procesie wytwarzania energii.

Najczęściej występujące choroby trzustki:

• Zapalenie trzustki - do zapalenia trzustki dochodzi, jeżeli enzymy trawienne, które w wyniku zewnątrzwydzielniczej funkcji trzustki powinny zostać aktywowane dwunastnicy, aktywują się w trzustce i rozpoczynają jej „trawienie”. Pierwsze objawy to zazwyczaj ból brzucha oraz mdłości i wymioty.
• Ostre zapalenie trzustki (OZT) - najczęstszą przyczyną ostrego zapalenia trzustki jest nadużywanie alkoholu i kamica dróg żółciowych. Ostre zapalenie trzustki może wystąpić jednorazowo lub nagle nawracać. Towarzyszy mu często bardzo silny ból brzucha. Ostremu zapaleniu trzustki często towarzyszy podwyższona aktywność enzymów trzustkowych we krwi. Enzymy te mogą przedostać się do innych narządów, powodując wstrząs lub ich niewydolność. Ostre zapalenie trzustki może stanowić zagrożenie życia pacjenta.
  
• Przewlekłe zapalenie trzustki (PZT) - Przewlekłe zapalenie trzustki związane jest zazwyczaj z nadużywaniem alkoholu Dominującym objawem przewlekłego zapalenia trzustki jest uporczywy ból brzucha i czasami (lecz nie zawsze) podwyższona aktywność enzymów trzustkowych. Choroba rozwija się stopniowo, często powodując powolny rozkład trzustki i może powodować inne stany, takie jak niewydolność trzustki (patrz poniżej), infekcje bakteryjne i cukrzyca typu 2.
  
• Cukrzyca - w cukrzycy typu 1 zniszczeniu ulegają komórki beta w trzustce (wytwarzające insulinę); w cukrzycy typu 2 komórki beta tracą część swoich właściwości a organizm staje się oporny na insulinę. Cukrzyca może również mieć wpływ na inne narządy, w szczególności nerki.
  
• Mukowiscydoza - jest chorobą dziedziczną, w której upośledzony zostaje transport chlorków na poziomie komórkowym. Powoduje to powstawanie czopów śluzowych, w wyniku czego enzymy trzustki nie mogą przedostać się do jelita cienkiego, czego wynikiem są zaburzenia trawienia.
  
• Nowotwór trzustki - tak trzustki jest czwartą pod względem częstości występowania śmiertelną chorobą nowotworową w Stanach Zjednoczonych. Czynniki ryzyka to między innymi palenie tytoniu, wiek, płeć (choroba częściej atakuje mężczyzn) oraz ekspozycja na pewne chemikalia przemysłowe. Większość (95%) przypadków nowotworów trzustki to gruczolakoraki powstające w tkankach zewnątrzwydzielniczych. Rak trzustki jest trudno wykrywalny we wczesnym stadium, ponieważ nie towarzyszą mu żadne objawy lub są one mało swoiste: ból brzucha, nudności, utrata łaknienia i czasami żółtaczka. W chwili rozpoznania tylko w około 10% przypadków rak nie wykracza poza obręb trzustki.
  
• Niewydolność trzustki - to niezdolność do wytwarzania i/lub transportu enzymów trawiennych w ilości wystarczającej do trawienia pokarmu i następnie wchłaniania w jelicie cienkim. Zazwyczaj jest ona wynikiem przewlekłego uszkodzenia trzustki, które może być spowodowane wieloma przyczynami. Najczęściej niewydolność trzustki związana jest z mukowiscydozą u dzieci i przewlekłym zapaleniem trzustki u dorosłych. Znacznie rzadziej przyczyną jest nowotwór.

‍

Linki do stron obcojęzycznych:
‍MedlinePlus: Pancreatic Diseases
‍Pancreas.org
‍National Pancreas Foundation
‍NIDDK: Zollinger-Ellison Syndrome

‍