W skrócie
W jakim celu badanie jest wykonywane?
W celu monitorowania produkcji insuliny w trzustce przez komórki beta i jako pomoc w ustaleniu przyczyn hipoglikemii.
Kiedy badanie jest wykonywane?
U pacjenta z cukrzycą kiedy należy ustalić, czy organizm wytwarza wystarczające ilości własnej insuliny, czy też należy wprowadzić terapię insuliną; w przypadku podejrzenia insulinooporności; przy udokumentowanej hipoglikemii.
Jak się pobiera próbkę do badania?
Próbka krwi pobierana jest z żyły łokciowej; czasami wykorzystuje się próbkę moczu ze zbiórki dobowej, pacjent powinien zachować wszystkie porcje moczu oddane w ciągu 24 godzin.
Czy do badania trzeba się przygotować?
Trzeba zapytać się lekarza czy istnieje potrzeba przyjścia na badanie na czczo.
Zazwyczaj wymagane jest powstrzymanie się od jedzenia przez 8 do 10 godzin przed pobraniem krwi.
Informacja o próbce
Co się oznacza?
W badaniu oznacza się peptyd C we krwi lub w moczu. Peptyd C to substancja (krótki łańcuch, składający się z aminokwasów) wytwarzana w wyniku rozpadu proinsuliny na dwie cząsteczki. Jedną z tych cząsteczek jest peptyd C, a drugą insulina. Peptyd C powstaje w takiej samej ilości jak insulina, przez co jest on bardzo pomocnym wskaźnikiem jej wytwarzania.
Insulina jest niezbędna do ciągłego transportu glukozy do komórek w organizmie. Jest ona wytwarzana i przechowywana w komórkach beta w trzustce. W momencie zapotrzebowania na insulinę, kiedy jest ona uwalniana z komórek beta do krwioobiegu w odpowiedzi na podniesiony poziom glukozy, uwolniona zostaje także taka sama ilość peptydu C.
Peptyd C może być pomocny w ocenie ilości insuliny wytwarzanej przez organizm (endogennej), a także w rozróżnieniu jej od insuliny, która nie jest produkowana przez organizm lecz podawana w formie leku (egzogennej) przez co nie dochodzi do powstawania peptydu C.
Uwaga
Jeżeli przeprowadzenie badania jest dla Ciebie, lub kogoś Ci bliskiego przyczyną niepokoju czy zawstydzenia, przeczytaj artykuły:
Artykuły zamieszczone w dziale Laboratorium dostarczą Ci ogólnych informacji na temat obróbki pobranej krwi, wymazu z gardła oraz krwiodawstwa i krwiolecznictwa.
Badanie
W jakich przypadkach badanie jest wykonywane?
Badanie peptydu C pomocne jest w monitorowaniu produkcji insuliny i w diagnozowaniu przyczyn niskiego poziomu glukozy we krwi (hipoglikemia). Jest ono także pomocne w rozpoznaniu cukrzycy, a u pacjenta z niedawno rozpoznaną cukrzycą, badanie może być zalecone razem z pomiarem poziomu insuliny w celu ustalenia poziomu produkcji insuliny przez trzustkę.
Cukrzyca typu 1 jest procesem autoimmunizacyjnym, który często rozpoczyna się we wczesnym dzieciństwie i polega na niemal całkowitym zniszczeniu komórek beta z biegiem czasu. W wyniku tego organizm nie wytwarza insuliny, lub wytwarza jej śladowe ilości i całość zapotrzebowania organizmu pochodzi ze źródła egzogennego.
Cukrzyca typu 2 charakteryzuje się insulinoopornością, oraz kompensacyjnym wzrostem wytwarzania i uwalniania insuliny, co również prowadzić może do uszkodzenia komórek beta. Chorzy z cukrzycą typu 2 zazwyczaj przyjmują leki doustne stymulujące wytwarzanie insuliny i/lub zwiększające wrażliwość komórek na insulinę wytworzoną przez organizm. W wyniku zniszczenia komórek beta, organizm chorego z cukrzycą typu 2 wytwarza niewielkie ilości insuliny i z czasem może zachodzić konieczność podawania zastrzyków. Ilość wytwarzanej insuliny przez organizm znajduje odzwierciedlenie w poziomie peptydu C, więc oznaczenie peptydu C może być przydatne w ocenie funkcji komórek beta w czasie oraz pozwala ustalić, kiedy należy wprowadzić leczenie insuliną.
Pacjenci, którzy są lub byli poddani terapii insulinowej, niezależnie od źródła pochodzenia insuliny, mogą wytwarzać przeciwciała przeciwinsulinowe, które zazwyczaj interferują z wynikami oznaczeń insuliny, przez co bezpośrednia ocena wytwarzania insuliny endogennej staje się prawie niemożliwa. W takich przypadkach oznaczenie peptydu C jest przydatną alternatywą dla badania poziomu insuliny.
Pomiar peptydu C wykonuje się również łącznie z oznaczeniem poziomu insuliny i glukozy w rozpoznaniu przyczyn udokumentowanej hipoglikemii i monitorowaniu jej leczenia. Objawy hipoglikemii mogą być wywołane nadmierną suplementacją insuliny, spożywaniem alkoholu, dziedzicznym niedoborem enzymów wątrobowych, chorobami wątroby lub nerek lub też wyspiakiem – guzem trzustki wytwarzającym insulinę i peptyd C w niekontrolowany sposób i mogącym powodować ostre przypadki hipoglikemii. Badania peptydu C mogą być zlecane w odstępach czasu w celu monitorowania skuteczności leczenia wyspiaka i wykrycia ewentualnych nawrotów.
Oznaczenie peptydu C może być też pomocne w ocenie stanu chorego na zespół metaboliczny – współwystępowanie zagrożeń takich jak otyłość brzuszna, podwyższony poziom glukozy we krwi i/lub insulinooporność, dyslipidemia i nadciśnienie.
W jakich przypadkach badanie jest zlecane?
Oznaczenie poziomu peptydu C zleca się po rozpoznaniu cukrzycy typu 1, jako ocenę czynności komórek beta pacjenta. W przypadku cukrzycy typu 2, badanie można zlecić w celu monitorowania wytwarzania insuliny przez organizm pacjenta, co umożliwia podjęcie decyzji o konieczności rozpoczęcia leczenia insuliną.
Oznaczenie wykonuje się również w przypadku udokumentowanej ostrej lub nawracającej hipoglikemii. Jej objawy to między innymi:
- Pocenie się
- Palpitacje
- Uczucie głodu
- Splątanie
- Nieostre widzenie
- Omdlenia
- W stanach ciężkich, drgawkach i utracie przytomności
Jednakże wiele z powyższych objawów występuje również w innych stanach klinicznych.
Oznaczanie peptydu C może być również pomocne w rozróżnieniu zwiększonej produkcji insuliny od jej przedawkowania, pomaga też rozpoznać wyspiaka trzustki. U pacjentów z wyspiakiem oznaczenie peptydu C można wykonywać w odstępach czasu w celu monitorowania skuteczności leczenia oraz wykrycia ewentualnych nawrotów.
W rzadkich przypadkach u pacjenta po usunięciu trzustki lub po przeszczepie komórek wysepek trzustkowych w celu przywrócenia zdolności wytwarzania insuliny, oznaczanie stężenia peptydu C pozwala monitorować skuteczność leczenia w czasie oraz ocenić skuteczność przeszczepu.
Co oznacza wynik?
Wysokie stężenie peptydu C oznacza zwiększoną produkcję insuliny endogennej. Może to być wynikiem wysokiego stężenia glukozy we krwi. Wysoki poziom peptydu C może również występować w wyspiaku, hipokalemii, ciąży, zespole Cushinga, i niewydolności nerek.
Obniżający się poziom peptydu C u pacjenta z wyspiakiem oznacza odpowiedź na leczenie; poziom wzrastający może świadczyć o nawrocie nowotworu.
Niskie stężenie peptydu C jest związane z niską produkcją insuliny. Sytuacja taka towarzyszy niewystarczającemu wytwarzaniu insuliny przez komórki beta lub zahamowaniu produkcji insuliny poprzez podawanie insuliny egzogennej lub przez testy hamowania, które prowadzą do uwalniania takich substancji jak somatostatyna.
Uwaga
Dla wielu oznaczeń nie ustalono standardowych zakresów referencyjnych. Ze względu na to, że wartości te zależą od wielu czynników takich jak: wiek, płeć, badana populacja, metoda oznaczenia, wyniki przedstawione jako wartości liczbowe mają różne znaczenie w różnych laboratoriach. Wynik powinien zawierać zakres referencyjny dla konkretnego oznaczenia. Lab Tests Online zaleca, aby pacjent przedyskutował wyniki testu z lekarzem. Dodatkowe informacje na temat zakresów referencyjnych są dostępne w artykule:
Co jeszcze należy wiedzieć?
Poziomu peptydu C nie oznacza się często, więc badanie to nie jest dostępne w każdej placówce leczniczej. Jeżeli pacjentowi zlecono całą serię oznaczeń peptydu C, powinny one być wykonane przez jedno laboratorium i przy użyciu tej samej metody badawczej.
Peptyd C i insulina są wytwarzane w tych samych ilościach, ale są wydalane z organizmu innymi drogami. Insulina w większości jest metabolizowana przez wątrobę, podczas gdy peptyd C usuwany jest przez nerki. Ponieważ czas półtrwania peptydu C to około 30 minut, a insuliny to 5 minut, w krwioobiegu znajduje się zazwyczaj 5 razy więcej peptydu C niż insuliny.
Pytania i odpowiedzi
1. Czy możliwe jest wykonanie badania peptydu C w warunkach domowych, podobnie do oznaczenia poziomu cukru we krwi?
Nie. Wykonanie badania peptydu C wymaga specjalistycznego sprzętu i przeszkolenia.
2. Czy należy wykonać oznaczanie peptydu C u pacjenta, któremu zlecono korzystanie z pompy insulinowej?
Istnieje taka możliwość. Pompy insulinowe zalecane są zwykle pacjentom, których organizm nie wytwarza wystarczającej ilości insuliny. Badanie peptydu C może być zalecone podczas wstępnej oceny pacjenta w celu sprawdzenia stanu komórek beta i oszacowania ilości wytwarzanej insuliny.
3. W jakich jeszcze celach wykonuje się badanie peptydu C?
Naukowcy coraz lepiej rozumieją rolę peptydu C w organizmie człowieka. W Europie prowadzone są badania kliniczne, w których chorzy na cukrzycę typu 1 poddawani są leczeniu peptydem C. Wyniki tych badań są obiecujące, ukazują zmniejszenie powikłań cukrzycowych z poprawą funkcji nerek, przepływu krwi i funkcji układu nerwowego. Badania te są nadal w toku.
Źródła
Na stronie:
Choroby: Cukrzyca, choroby nerek, choroby wątroby, insulinooporność, zespół metaboliczny
Linki do stron obcojęzycznych:
American Diabetes Association
National Diabetes Education Program
Mayo Clinic: Hypoglycemia
Amercian Association of Endocrine Surgeons: Insulinoma
