Stosowane do diagnostyki niedoczynności i nadczynności tarczycy.

Oznaczanie T4 jest zwykle zastępowane oznaczeniem FT4, ale mimo to nadal badanie to jest zlecane przez lekarzy po uzyskaniu nieprawidłowo wysokiego lub niskiego wyniku oznaczenia TSH.

Próbka krwi pobrana z żyły łokciowej.

Nie, ale niektóre leki interferują z oznaczeniami T4, dlatego należy powiadomić lekarza o zażywanych lekach.

Przy pomocy tego badania możemy oznaczyć poziom tyroksyny (T4) we krwi. T4 jest jednym z dwóch głównych hormonów produkowanych przez tarczycę (obok trijjodotyroniny, T3).

Organizm posiada układ sprzężenia zwrotnego, który wpływa na produkcję hormonów tarczycy. Jeżeli stężenie T4 w krwiobiegu spada, podwzgórze uwalnia hormon uwalniający tyreotropinę, który z kolei stymuluje wydzielanie hormonu tyreotropowego (TSH) przez przysadkę. TSH stymuluje wytwarzanie i uwalnianie większych ilości T4. Wraz ze wzrostem stężenia T4 we krwi, zahamowane zostaje uwalnianie TSH.

T4 stanowi około 90% hormonów tarczycy obecnych w organizmie. We krwi T4 przyjmuje postać wolną (niezwiązaną) lub wiąże się z białkiem (głównie z globuliną wiążącą tyroksynę). Stężenie wolnej T4 stanowi tylko około 0,1% całkowitej T4. T4 ulega przekształceniu w T3 w wątrobie lub innych tkankach. T3, podobnie jak T4, jest głównie związana z białkiem, lecz to wolne formy T3 i T4 są aktywne biologicznie. Aktywność wolnej T3 jest cztero- lub pięciokrotnie wyższa niż aktywność T4.

Jeżeli z powodu zaburzeń tarczycy lub niewystarczającego stężenia TSH tarczyca nie wytwarza wystarczających ilości T4, u pacjenta występują objawy niedoczynności tarczycy, takie jak przyrost masy ciała, suchość skóry, nietolerancja zimna, zaburzenia miesiączkowania i przemęczenie. Jeżeli tarczyca wytwarza zbyt duże ilości T4 u pacjenta występują objawy nadczynności tarczycy, takie jak przyspieszony rytm serca, niepokój, utrata masy ciała, bezsenność, drżenie rąk, obrzęk wokół oczu, suche i podrażnione gałki oczne.

Zaburzenia tarczycy najczęściej mają podłoże autoimmunizacyjne. Choroba Gravesa-Basedowa powoduje nadczynność tarczycy, a zapalenie tarczycy Hashimoto jej niedoczynność. Zarówno nadczynność jak i niedoczynność może być również spowodowana zapaleniem lub nowotworem tarczycy albo nadmiernym lub niewystarczającym wytwarzaniem TSH. Wpływ tych stanów na wytwarzanie hormonów tarczycy można wykryć i monitorować poprzez pomiar całkowitej T4 (wolnej i związanej) lub wolnej T4.

Oznaczanie całkowitej ilości T4 zostało w przeważającej części zastąpione oznaczeniem jej wolnej formy (FT4). Pomimo to oznaczenie stężenia T4 we krwi pozwala odpowiedzieć na pytanie: czy tarczyca funkcjonuje prawidłowo? Zatem oznaczenie poziomu T4 pomaga rozpoznać niedoczynność lub nadczynność tarczycy.

Badanie jest bardzo przydatne, lecz na jego wynik wpływa ilość białek w krwiobiegu mogących związać się z hormonem. Oznaczenie wolnej T4 jest nowszym testem, który nie jest wrażliwy na poziom białek. Z uwagi na to, że wolna T4 jest aktywną formą tyroksyny, uznaje się ją za dokładniejsze odzwierciedlenie działania hormonów tarczycy, a jej oznaczenie w wielu przypadkach zastępuje oznaczenie całkowitej T4. Bez względu na rodzaj oznaczenia tyroksyny, wykonuje się je łącznie lub w następstwie oznaczenia TSH. Pozwala to ustalić czy układ sprzężenia zwrotnego działa prawidłowo, a wyniki pomagają rozróżnić różne przyczyny niedoczynności i nadczynności tarczycy. Czasami oznaczenie T3 zleca się również w celu uzyskania dodatkowych informacji diagnostycznych.

Oznaczenie T4 i TSH zleca się, jako pomoc w ocenie stanu pacjenta z wolem tarczycy oraz w diagnostyce niepłodności u kobiet. Jeżeli lekarz podejrzewa chorobę tarczycy o podłożu autoimmunizacyjnym, może zlecić oznaczenie przeciwciał preciwtarczycowych łącznie z oznaczeniem T4. U osób z rozpoznanymi zaburzeniami czynności tarczycy można zlecić oznaczenie T4 i / lub TSH w celu monitorowania czynności tarczycy.

Oznaczanie całkowitej ilości T4 lub wolnej frakcji FT4 jest zwykle zlecane przez lekarzy po wcześniejszym stwierdzeniu we krwi chorego nieprawidłowego, wysokiego lub niskiego poziomu TSH.

Czasami oznaczenie T4 zleca się łącznie z TSH w celu dokładniejszej oceny działania układu sprzężenia zwrotnego. Testy te zleca się zazwyczaj u pacjenta z objawami niedoczynności lub nadczynności tarczycy.

Objawy nadczynności tarczycy to między innymi:

• przyspieszony rytm serca
• niepokój
• utrata masy ciała
• bezsenność
• drżenie rąk
• osłabienie
• biegunka (czasami)
• wrażliwość na światło, zaburzenia widzenia
• obrzęk wokół oczu, suchość i podrażnienie gałek ocznych, czasami wytrzeszcz oczu

Objawy niedoczynności tarczycy to między innymi:

• przyrost masy ciała
• suchość skóry
• zatwardzenie
• nietolerancja zimna
• obrzęk tkanki podskórnej
• utrata włosów
• przemęczenie
• nieregularne miesiączki u kobiet.

Ciężka, nieleczona forma niedoczynności tarczycy (inaczej obrzęk śluzowaty) może prowadzić do niewydolności serca, ataków drgawkowych i śpiączki. Niedoczynność tarczycy u dzieci prowadzi do zahamowania wzrostu i opóźnienia rozwoju seksualnego.

Czasami T4 oznaczenia stanowią badania przesiewowe podczas rutynowych badań krwi, lecz nie ma zgodności co do wieku, od jakiego należy rozpocząć te badania i w jakich przypadkach są one przydatne. U osób z rozpoznaną chorobą tarczycy oznaczenie TSH i czasami T4 wykonuje się w pewnych odstępach czasu w celu monitorowania skuteczności leczenia. U kobiet ciężarnych z chorobami tarczycy badania zleca się zazwyczaj na początku i pod koniec ciąży oraz po porodzie, w celu monitorowania stanu matki i dziecka.

‍

Wysokie stężenie wolnej frakcji FT4 lub całkowitej ilości T4 może wskazywać na nadmierną aktywność hormonalną gruczołu tarczowego (nadczynność tarczycy).

Nieprawidłowo niskie stężenia wolnej frakcji FT4 lub całkowitej ilości T4 mogą wskazywać obniżoną aktywność hormonalną tarczycy (niedoczynność tarczycy).

Same wyniki badań nie stanowią o rozpoznaniu, lecz zazwyczaj powodują wykonanie kolejnych badań w celu rozpoznania przyczyny niedoboru lub nadmiaru T4. Zarówno obniżone jak i podwyższone wyniki T4 są związane z różnymi przejściowymi i przewlekłymi chorobami tarczycy. Niski poziom T4 w połączeniu z niskim poziomem TSH lub wysoki poziom T4 i TSH może wskazywać na zaburzenia w obrębie przysadki.

W tabeli podano możliwe wyniki oraz ich prawdopodobne znaczenie:

‍

Wiele stosowanych leków może interferować z oznaczeniami T4 (tzn. zwiększać lub zmniejszać wartość otrzymanego wyniku). Należą do nich estrogeny, środki antykoncepcyjne, leki przeciwpadaczkowe i stosowana w dużych dawkach aspiryna. Dlatego zawsze należy informować lekarza o zażywanych lekach.

Warto też wiedzieć, że te same stosowane środki farmakologiczne nie mają większego wpływu na wyniki oznaczeń wolnej frakcji FT4.

1. Jak leczy się nadczynność tarczycy?

Nadczynność tarczycy może być kontrolowana przez właściwe leczenie. Stosuje się tabletki hamujące nadmierną produkcję i uwalnianie hormonów przez tarczycę, lub leczenie jodem promieniotwórczym, który niszczy tkankę tarczycy. Czasem leczenie wymaga operacyjnego usunięcia części lub całego gruczołu tarczowego.

2. Jak leczy się niedoczynność tarczycy?

Niedoczynność tarczycy może być u większości osób łatwo leczona i kontrolowana podawaniem hormonów tarczycy - tyroksyny (T4) i trijodotyroniny (T3) w postaci tabletek.

3. Jak ciąża wpływa na poziomu hormonów tarczycy?

Ciąża powoduje wzrost stężenia całkowitej T4. Jednocześnie poziomy wolnej frakcji FT4 nie zmieniają się znacząco w przebiegu ciąży. Zatem jeżeli całkowity poziom T4 wzrasta w czasie ciąży, nie musi to wcale oznaczać choroby tarczycy.

‍

Linki do stron obcojęzycznych

Hormone Health Network: Thyroid Disorders
‍FamilyDoctor.org: Hypothyroidism
‍FamilyDoctor.org: Hyperthyroidism
KidsHealth: Thyroid Disease
‍NIDDK: Thyroid Disease & Pregnancy
American Thyroid Association: Pregnancy and Thyroid Disease
American Thyroid Association: Thyroid Information
American Association of Clinical Endocrinologists: About Your Thyroid\
MedlinePlus: Thyroid Diseases
National Cancer Institute: Thyroid Cancer (PDQ®): Treatment
Thyroid Cancer Survivors Association, Inc.