W skrócie
W jakim celu badanie jest wykonywane?
W celu oceny ryzyka rozwoju choroby wieńcowej.
Kiedy badanie jest wykonywane?
Badanie wykonuje się u osób, które w wywiadzie mają obciążenie rodzinne chorobą wieńcową lub chorobą naczyń obwodowych w młodym wieku. Także wówczas gdy lekarz próbuje ocenić ryzyko rozwoju choroby serca, a czasem w celu monitorowania skutków leczenia obniżającego poziom lipidów i/lub zmiany stylu życia.
Jak się pobiera próbkę do badania?
Próbka krwi pobierana jest z żyły łokciowej.
Czy do badania trzeba się przygotować?
Na badanie trzeba się zgłosić na czczo (9-12 godzin).
Informacja o próbce
Co się oznacza?
Badanie podfrakcji lipoprotein pozwala uzyskać informacje o budowie i liczbie cząsteczek dwu oznaczanych powszechnie frakcji lipoprotein - HDL (nośnika"dobrego" cholesterolu) i LDL (nośnika"złego" cholesterolu) - ich wielkości, gęstości i ładunku elektrycznym. Niektóre metody umożliwiają tez oznaczenie podfrakcji lipoprotein VLDL (również nośnika"złego" cholesterolu).
Lipoproteiny stanowią grupę cząsteczek transportujących lipidy. Są cząstkami heterogennymi - zawierają białka, cholesterol, triglicerydy i fosfolipidy. Kiedy krążą w organizmie, niektóre fragmenty są od nich odszczepiane, a inne dołączane, co sprawia, że powstają cząstki lipoprotein o różnej budowie. Różne cząstki lipoprotein tworzą spektrum, od dużych i niezbyt gęstych ("lekkich", zawierających stosunkowo dużo triglicerydów) do małych i gęstych (zawierających stosunkowo dużo białek).
Badania naukowe wykazały, że małe gęste cząstki LDL są bardziej aterogenne (bardziej sprzyjają rozwojowi miażdżycy) niż duże lekkie cząstki LDL. Naukowcy sądzą, że obecność małych gęstych LDL może być jedną z przyczyn zawałów serca u osób, u których stężenie cholesterolu całkowitego i cholesterolu LDL nie jest bardzo wysokie.
Uważa się, że małe gęste cząsteczki VLDL zwiększają ryzyko miażdżycy. Jednak nie stwierdzono z całą pewnością, że badanie podfrakcji dostarcza dodatkowych informacji na temat ryzyka chorób serca, ani że jego wyniki powinno się rozpatrywać podczas podejmowania decyzji terapeutycznych. Aby określić wartość oznaczeń podfrakcji lipoprotein oraz sposób ich wykorzystania, niezbędne są dalsze badania kliniczne. We wstępnych zaleceniach dotyczących markerów chorób sercowo-naczyniowych oraz udaru opracowanych przez amerykańską Akademię Biochemii Klinicznej napisano: „stwierdzono, że podklasy lipoprotein, a w szczególności liczba lub stężenie małych gęstych LDL, mają wpływ na wystąpienie pierwszych epizodów wieńcowych, lecz dostępne dane nie są wystarczające, aby wykazać ich przewagę nad standardową oceną ryzyka. Brak wystarczających danych potwierdzających, że oznaczenie podklas lipoprotein w czasie jest przydatne w ocenie skuteczności leczenia.
Mniej wiadomo na temat podfrakcji HDL, ale niektóre wstępne badania sugerują, że duże lekkie cząstki HDL mogą mieć silniejsze właściwości ochronne niż małe gęste HDL.
Liczba małych gęstych cząstek LDL, VLDL i HDL u danej osoby jest częściowo uwarunkowana genetycznie, częściowo zależy od płci (mężczyźni zwykle mają więcej małych HDL i LDL niż kobiety), a częściowo jest związana ze stylem życia i stanem zdrowia danej osoby. Niektóre choroby, takie jak cukrzyca i nadciśnienie, wiążą się ze zwiększonym stężeniem małych gęstych LDL.
Do badania podfrakcji lipoprotein używa się różnorodnych metod: ultrawirowania (rozdział ze względu na gęstość), elektroforezy (rozdział ze względu na ładunek i wielkość) lub spektroskopii NMR (magnetyczny rezonans jądrowy, pozwala policzyć cząsteczki poszczególnych podfrakcji). Do niedawna metody te były zbyt drogie i wymagające technicznie, aby można było je wykorzystywać komercyjnie, ale obecnie niektóre duże laboratoria i laboratoria referencyjne włączają badanie podfrakcji lipoprotein do swej oferty.
Uwaga
Jeżeli przeprowadzenie badania jest dla Ciebie, lub kogoś Ci bliskiego przyczyną niepokoju czy zawstydzenia, przeczytaj artykuły:
Artykuły zamieszczone w dziale Laboratorium dostarczą Ci ogólnych informacji na temat obróbki pobranej krwi, wymazu z gardła oraz krwiodawstwa i krwiolecznictwa.
Badanie
W jakich przypadkach badanie jest wykonywane?
Badanie podfrakcji liporotein nie jest zlecane jako badanie podstawowe, ale jako badanie specjalistyczne jest wykorzystywane coraz częściej. Może być przydatne w ocenie ryzyka u pacjentów, u których choroba niedokrwienna serca wystąpiła w młodości oraz u członków rodzin takich pacjentów, szczególnie jeśli nie mają istotnie podwyższonego cholesterolu całkowitego i cholesterolu LDL. Badanie podfrakcji LDL wykonuje się częściej niż badanie podfrakcji VLDL i HDL, ponieważ LDL jest pierwotnym czynnikiem ryzyka choroby niedokrwiennej serca i prace badawczo-rozwojowe częściej dotyczyły LDL.
Podfrakcje lipoprotein bada się z reguły razem z profilem lipidowym. Wynik jest zwykle wyrażany jako proporcja lub odsetek frakcji LDL, VLDL i/ lub /i HDL.
Stężenie poszczególnych podfrakcji może być zmienione przez leczenie i/lub zmianę stylu życia, dlatego badanie podfrakcji LDL można czasem zlecać w celu oceny skuteczności leczenia obniżającego stężenie lipidów, aby sprawdzić, czy udało się obniżyć liczbę cząsteczek małych gęstych LDL.
W jakich przypadkach badanie jest zlecane?
Badanie podfrakcji lipoprotein można zlecić w ramach całościowej oceny ryzyka incydentów sercowo-naczyniowych u pacjentów, u których choroba niedokrwienna serca wystąpiła w młodości oraz u członków rodzin takich pacjentów, szczególnie jeśli nie mają typowych czynników ryzyka, takich jak wysokie stężenie cholesterolu całkowitego lub cholesterolu LDL, wysokie stężenie triglicerydów, niskie stężenie HDL, palenie tytoniu, otyłość, mała aktywność fizyczna, cukrzyca i/lub nadciśnienie.
Trzeba jednak podkreślić, że obecność małych gęstych cząsteczek LDL najczęściej towarzyszy hipertriglicerydemii i obniżonemu stężeniu HDL-cholesterolu.
U pacjenta z wysokim odsetkiem małych gęstych LDL, który przeszedł leczenie i/lub wprowadził zmiany stylu życia obniżające poziom lipidów, lekarz może zlecić ponownie badanie podfrakcji LDL razem z innymi badaniami lipidów, aby ocenić skuteczność leczenia.
Mimo, że badanie to generalnie nie jest polecane jako badanie przesiewowe, niektórzy lekarze zlecają podfrakcje lipoprotein razem z innymi oznaczeniami w celu całościowej oceny ryzyka rozwoju choroby niedokrwiennej serca.
Co oznacza wynik?
Ogólnie rzecz biorąc, wynik jest oceniany w odniesieniu do profilu lipidowego i związanego z nim ryzyka choroby niedokrwiennej serca. Jeśli pacjent ma głównie małe gęste LDL, ryzyko rozwoju choroby niedokrwiennej serca jest większe, niż ryzyko związane z całkowitym stężeniem LDL. Natomiast obecność głównie dużych lekkich LDL nie zwiększa ryzyka. Podobnie interpretuje się wynik oznaczenia podfrakcji VLDL.
Ocena wyniku badania podfrakcji HDL jest bardziej złożona i dotychczas nie wypracowano zgodnego stanowiska, jak włączyć taki wynik do oceny ryzyka, ale generalnie wydaje się, że występowanie dużych lekkich HDL jest korzystniejsze dla pacjenta niż przewaga małych gęstych HDL.
Uwaga
Dla wielu oznaczeń nie ustalono standardowych zakresów referencyjnych. Ze względu na to, że wartości te zależą od wielu czynników takich jak: wiek, płeć, badana populacja, metoda oznaczenia, wyniki przedstawione jako wartości liczbowe mają różne znaczenie w różnych laboratoriach. Wynik powinien zawierać zakres referencyjny dla konkretnego oznaczenia. Lab Tests Online zaleca, aby pacjent przedyskutował wyniki testu z lekarzem. Dodatkowe informacje na temat zakresów referencyjnych są dostępne w artykule:
Co jeszcze należy wiedzieć?
Ważne jest, aby pamiętać, że badanie podfrakcji lipoprotein (także profil lipidowy i inne badania stosowane w ocenie ryzyka choroby niedokrwiennej serca) nie służy do diagnozowania choroby. Celem tych badań jest ustalenie statystycznego ryzyka rozwoju choroby niedokrwiennej serca u danego pacjenta, ale badania te nie pozwalają przewidzieć, czy choroba niedokrwienna serca rzeczywiście u danego pacjenta się rozwinie i jak ciężki będzie jej przebieg.
Wynik badania podfrakcji lipoprotein zależy od metody badania i sposobu wyrażenia wyniku, a także od całkowitego cholesterolu LDL, VLDL i/lub HDL. Różne metody rozdziału podfrakcji wykorzystują różne właściwości fizyczne cząstek lipoprotein (wielkość, gęstość i/lub ładunek elektryczny), dlatego bezpośrednie porównanie wyników uzyskanych w różnych laboratoriach i różnymi metodami może być niemożliwe. W Polsce oznaczenia podfrakcji lipoprotein wykonuje się bardzo rzadko natomiast coraz więcej uwagi poświęca się możliwości wprowadzenia do badań rutynowych oznaczenia apolipoprotein czyli białkowych składników lipoprotein LDL i HDL. Oznaczanie stężenia apolipoproteiny B doskonale odzwierciedla liczbę cząsteczek LDL a ocena wartości wskaźnika apoB:apoA-I traktowana jest jako nowy niezależny czynnik ryzyka choroby niedokrwiennej serca.
Pytania i odpowiedzi
1. Jak można zmienić proporcje podfrakcji lipoprotein?
Proporcja podfrakcji lipoprotein jest do pewnego stopnia uwarunkowana genetycznie, mimo to daje się modyfikować przez wprowadzenie diety ubogiej w tłuszcze nasycone, pozbycie się nadwagi i regularną aktywność fizyczną. Stosowanie leków obniżających stężenie lipidów może także wpłynąć na proporcje podfrakcj.
2. Czym jest VLDL ?
Lipoproteiny o bardzo małej gęstości (VLDL) to jedna z trzech głównych frakcji lipoprotein. Pozostałe dwie to lipoproteiny o małej gęstości (LDL) i lipoproteiny o dużej gęstości (HDL). Każda z tych cząsteczek zawiera mieszaninę cholesterolu, białek i triglicerydów, w różnych proporcjach, właściwych dla danej frakcji. LDL zawiera największą ilość cholesterolu, HDL największą ilość białka, a VLDL największą ilość triglicerydów. Z uwagi na to, że VLDL zawiera największą ilość triglicerydów krążących we krwi, a skład cząsteczek pozostaje w miarę niezmienny, istnieje możliwość oszacowania ilości cholesterolu zawartego w VLDL poprzez podzielenie wartości triglicerydów (wyrażonej w mg/dl) przez 5. Obecnie nie są dostępne proste i bezpośrednie metody pomiaru cholesterolu VLDL, dlatego też najczęściej wykorzystuje się wartość szacunkową wyliczoną na podstawie triglicerydów. Takie wyliczenie nie ma jednak wartości w przypadku, gdy stężenie triglicerydów przekracza 200 mg/dl. Podwyższone stężenie cholesterolu VLDL jest związane z podwyższonym ryzykiem choroby serca i udaru.
Źródła
UWAGA: Wymienione poniżej adresy stron internetowych, są źródłami uzupełniającymi. W celu obejrzenia kompletnej listy źródeł wykorzystanych w tworzeniu tej strony, kliknij tu.
Linki do tej strony:
Choroby: choroba niedokrwienna serca
Linki do stron obcojęzycznych:
