Badanie jest wykonywane w celu oceny rzeczywistej gospodarki tłuszczowej (lipidowej) w organizmie.

‍

‍

Grupa oznaczeń w profilu lipidowym wykonywana jest w celu oceny ryzyka wystąpienia choroby wieńcowej. Oznaczenia wchodzące w skład profilu lipidowego są wiarygodnymi wskaźnikami prawdopodobieństwa wystąpienia ataku serca lub udaru spowodowanego zablokowaniem naczyń krwionośnych (stwardnieniem tętnic).
‍

‍

Próbka krwi pobranej z żyły łokciowej. Czasami kroplę krwi do badania uzyskuje się poprzez nakłucie opuszki palca. Taki sposób pobrania próbki jest typowy w przypadku oznaczania profilu lipidowego na przenośnym urządzeniu pomiarowym, na przykład na targach zdrowia.

Przed pobraniem próbki należy powstrzymać się od jedzenia przez 9 – 12 godzin – można wtedy pić tylko wodę.

‍

W skład profilu lipidowego zwykle wchodzą następujące oznaczenia:

• Cholesterolu całkowitego
• Cholesterolu HDL (HDL-C) - zwanego często "dobrym"
• Cholesterolu LDL (LDL-C) - często zwanego  "złym"
• Triglicerydów

Rozszerzony profil lipidowy może obejmować dodatkowo: cholesterol lipoprotein o bardzo niskiej gęstości (VLDL-C), nie-HDL-cholesterol. Czasami w zakres badań wchodzą również dodatkowo wyliczane wartości, takie jak stosunek cholesterol całkowity/HDL-cholesterol lub stopień ryzyka w oparciu o wyniki profilu lipidowego, wieku, płci i innych czynników.

‍

W oparciu o wyniki badań wchodzących w skład profilu lipidowego podejmuje się decyzję o sposobie prowadzenia pacjenta z ryzykiem choroby wieńcowej.
Wyniki profilu lipidowego rozpatrywane są w połączeniu z innymi znanymi czynnikami ryzyka w celu ustalenia sposobu leczenia oraz badań kontrolnych. W zależności od wyników badania i oceny całkowitego ryzyka możliwości leczenia są różne i obejmują: zmiany stylu życia jak dieta czy zwiększenie aktywności fizycznej lub zastosowanie leków obniżających lipidy jak np. statyny.

‍

Jak ustala się sposób leczenia?

Leczenie ustala się w oparciu o ogólne ryzyko wystąpienia choroby wieńcowej u pacjenta. Wyznacza się docelową wartość LDL. Jeżeli stężenie LDL-cholesterolu u pacjenta jest wyższe y, zostanie podjęte leczenie. Wartości docelowe LDL-cholesterolu są następujące:

• LDL-cholesterol poniżej 100 mg/dL (2,59 mmol/L) u pacjentów z chorobami serca lub cukrzycą.
  
• LDL- cholesterol poniżej 130 mg/dL (3,37 mmol/L) u pacjentów z 2 lub więcej czynnikami ryzyka.
  
• LDL- cholesterol poniżej 160 mg/dL (4,14 mmol/L) u pacjentów bez lub 1 czynnikiem ryzyka.

Pierwszym krokiem w leczeniu mającym na celu obniżenie wysokiego stężenia LDL-cholesterolu jest zmiana stylu życia, a w szczególności przejście na dietę ubogą w tłuszcze nasycone i tłuszcze nienasycone trans wykonywanie umiarkowanych ćwiczeń fizycznych. Niektórzy pacjenci kierowani są do dietetyka w celu ustalenia odpowiedniej diety.

Jeżeli dieta niskotłuszczowa i ćwiczenia fizyczne nie skutkują obniżeniem stężenia LDL- cholesterolu do wartości docelowej, kolejnym krokiem jest leczenie farmakologiczne. Istnieje kilka rodzajów leków skutecznie obniżających stężenie LDL- cholesterolu, ale aby upewnić się że przynoszą one zakładane efekty, podczas leczenia, w regularnych odstępach czasu oznacza się LDL- cholesterol. Jeżeli przyjmowany lek nie powoduje obniżenia stężenia LDL- cholesterolu do wartości docelowej, można zwiększyć jego dawkę lub dodać kolejny lek.

‍

Zaleca się, aby u zdrowych osób dorosłych, bez dodatkowych czynników ryzyka choroby serca oznaczać profil lipidowy na czczo co pięć lat. Badania przesiewowe mogą polegać na oznaczeniu samego cholesterolu jednak, jeżeli wynik jest wysoki lekarz może zlecić wykonanie pełnego profilu lipidowego.

U pacjentów z innymi czynnikami ryzyka lub z wysokim stężeniem cholesterolu w przeszłości oznaczenia pełnego profilu lipidowego należy wykonywać częściej.

U dzieci i młodzieży z grupy niskiego ryzyka zazwyczaj nie wykonuje się oznaczenia lipidów. Jednak zaleca się badania przesiewowe u dzieci i młodzieży z grupy podwyższonego ryzyka wystąpienia choroby serca w przyszłości. Niektóre czynniki ryzyka są takie same jak u osób dorosłych, czyli choroba serca w wywiadzie, cukrzyca i nadciśnienie w rodzinie, lub otyłość. Według Amerykańskiej Akademii Pediatrii u dzieci z grupy wysokiego ryzyka pierwsze oznaczenie profilu lipidowego należy wykonać w wieku pomiędzy 2 – 10 lat. Dzieci poniżej dwóch lat są zbyt małe aby wykonywać u nich te badania.

Profil lipidowy oznacza się również w regularnych odstępach czasu w celu oceny wpływu zmiany trybu życia, takiej jak dieta i wysiłek fizyczny, na stężenie lipidów oraz skuteczności leków, takich jak statyny.

Zwykle lekarz bierze pod uwagę jeden z elementów profilu lipidowego i jeden z listy czynników ryzyka aby ocenić czy leczenie jest konieczne. Jeśli tak wówczas lekarz decyduje jaki sposób leczenia będzie najkorzystniejszy. Powszechnie dostępne są wytyczne umożliwiajace odpowiednią klasyfikację pacjenta pod względem ryzyka.

LDL Cholesterol
Wartość optymalna: poniżej 100 mg/dL (2.59 mmol/L)
Wartość zbliżona do optymalnej:100-129 mg/dL (2.59-3.34 mmol/L)
Wartość granicznie wysoka: 130-159 mg/dL (3.37-4.12 mmol/L)
Wartość wysoka: 160-189 mg/dL (4.15-4.90 mmol/L)
Wartość bardzo wysoka: powyżej 190 mg/dL (4.90 mmol/L)

Cholesterol całkowity
Wartość pożądana: poniżej 200 mg/dL (5.18 mmol/L)
Wartość granicznie wysoka: 200-239 mg/dL (5.18 to 6.18 mmol/L)
Wartość wysoka: 240 mg/dL (6.22 mmol/L) lub wyższa

HDL Cholesterol
Niskie stężenie, zwiększone ryzyko: poniżej 40 mg/dL (1.0 mmol/L) dla mężczyzn i poniżej 50 mg/dL (1.3 mmol/L) dla kobiet
Wartość średnia, średnie ryzyko: 40-50 mg/dL (1.0-1.3 mmol/L) dla mężczyzn i 50-59 mg/dl (1.3-1.5 mmol/L) dla kobiet
Wartość wysoka, ryzyko mniejsze niż średnie: 60 mg/dL (1.55 mmol/L) lub wyższa dla obu płci

Triglycerydy (na czczo)
Wartość pożądana: poniżej 150 mg/dL (1.70 mmol/L)
Wartość granicznie wysoka: 150-199 mg/dL(1.7-2.2 mmol/L)
Wartość wysoka: 200-499 mg/dL (2.3-5.6 mmol/L)
Wartość bardzo wysoka: powyżej 500 mg/dL (5.6 mmol/L)

Kategorie ryzyka dla grupy dzieci i młodzieży są inne niż dla dorosłych. Należy o wynikach rozmawiać z lekarzem pediatrą.

‍

Wzrasta zainteresowanie oznaczeniami triglicerydów wykonywanymi u pacjentów niebędących na czczo. Próbka może wtedy lepiej odzwierciedlać „zwyczajowe” stężenie triglicerydów w krwiobiegu, ponieważ przez większość dnia stężenie lipidów we krwi jest na poziomie poposiłkowym. Nie ma jednak pewności, w jaki sposób interpretować wyniki z próbek niepobranych na czczo, pod kątem oceny ryzyka i dlatego nadal obowiązują zalecenia odnośnie powstrzymania się od posiłków przed pobraniem próbki.

‍

1. Czy u pacjenta, u którego wynik przesiewowego oznaczenia cholesterolu nie przekroczył 200 mg/dL (5,18 mmol/L) należy wykonać profil lipidowy?

Jeżeli cholesterol nie przekracza 200 (5,18 mmol/L) i w rodzinie pacjenta nie występowały przypadki choroby serca ani inne czynniki ryzyka, nie ma potrzeby wykonywania pełnego profilu lipidowego. Jednak zaleca się wykonanie oznaczenia cholesterolu HDL, aby upewnić się, że jego stężenie nie jest zbyt niskie. Obecnie wiele programów badań przesiewowych oferuje oznaczenie zarówno cholesterolu całkowitego, jak i HDL-cholesterolu. Jeżeli cholesterol całkowity wynosi poniżej 200 (5,18 mmol/L), a HDL –cholesterol jest powyżej 40 (1,04 mmol/L), nie zaleca się wykonywania profilu lipidowego.

‍

2. Dlaczego w niektórych profilach lipidowych przy wysokich wartościach triglicerydów brak jest wyniku oznaczenia cholesterolu LDL?

W większości profili lipidowych cholesterol LDL wyliczany jest z oznaczeń innych lipidów, w tym triglicerydów. Jednak z wyliczeń nie można korzystać, jeżeli stężenie poziom triglicerydów przekracza 200 mg/dL (2,3 mmol/L). W takim przypadku oznaczenie cholesterolu LDL wymaga specjalnych technik, takich jak metody bezpośredniego oznaczania LDL-cholesterolu lub ultrawirowanie lipoprotein.

‍

3. Co to jest VLDL?

Lipoproteina o bardzo niskiej gęstości (VLDL) jest jedną z trzech głównych cząstek lipoprotein. Pozostałe to lipoproteiny o wysokiej gęstości (HDL) i o niskiej gęstości (LDL). Każda z cząstek zbudowana jest z cholesterolu, białek i triglicerydów, w różnych ilościach, właściwych jedynie dla danego rodzaju frakcji lipoprotein. LDL zawiera największą ilość cholesterolu, HDL największą ilość białka, a VLDL - triglicerydów. Ponieważ VLDL zawiera większość krążących triglicerydów i ze względu na to, że skład różnych cząstek jest w miarę stały, istnieje możliwość oszacowania ilości cholesterolu VLDL poprzez podzielenie wartości triglicerydów (w mg/dL) przez 5. Obecnie nie jest dostępny prosty, bezpośredni sposób oznaczenia cholesterolu VLDL, toteż zazwyczaj stosowana jest wartość przybliżona, wyliczona z triglicerydów. Wyliczenie nie jest miarodajne jeżeli stężenie triglicerydów przekracza 200 mg/dl. Zwiększone stężenie cholesterolu VLDL może oznaczać wzrost ryzyka choroby serca lub udaru.

‍

4. Co to jest nie-HDL-cholesterol?

Cholesterol nie-HDL wylicza się poprzez odjęcie stężenia HDL-C od stężenia cholesterolu całkowitego. Odzwierciedla on cholesterol „miażdżycowy”, który może odkładać się w tętnicach, tworzyć blaszkę miażdżycową i powodować zwężanie się oraz niedrożność naczyń krwionośnych. W przeciwieństwie do VLDL-C (patrz pytanie 3. powyżej), to wyliczenie nie jest zależne od stężenia triglicerydów. Wynik cholesterolu nie-HDL może służyć do oceny ryzyka chorób sercowo-naczyniowych, szczególnie w przypadku wysokiego stężenia triglicerydów, ponieważ wysokie stężenie nie-HDL-C wiąże się z podwyższonym ryzykiem. Zgodnie z zaleceniami amerykańskiego programu National Cholesterol Education Program, Adult Treatment Plan III, u pacjentów z wysokim stężeniem triglicerydów (powyżej 200 mg/dl), wynik nie-HDL-C można wykorzystać jako wtórny cel leczenia, tak jak zmiana trybu życia i leki obniżające poziom lipidów.

5. Jakie są czynniki ryzyka (oprócz wysokiego stężenie poziomu cholesterolu LDL) wystąpienia choroby wieńcowej?

Czynniki ryzyka to między innymi:

• palenie papierosów
• wiek (powyżej 45 lat u mężczyzn, powyżej 55 u kobiet)
• niskie stężenie cholesterolu HDL (poniżej 40 mg/dL (1,04 mmol/L)
• nadciśnienie tętnicze (140/90 lub wyższe, lub też przyjmowanie leków na obniżenie ciśnienia)
• przypadki przedwczesnej choroby serca w rodzinie (u najbliższych krewnych płci męskiej poniżej 55 roku życia lub u najbliższych krewnych płci żeńskiej poniżej 65 roku życia)

Uwaga: Wysoki poziom HDL (60 mg/dL lub więcej) uważany jest za"ujemny czynnik ryzyka" i jego występowanie pozwala usunąć jeden negatywny czynnik ryzyka z listy.

‍

Linki na tej stronie

Choroby: Choroba serca, Choroby sercowo-naczyniowe, Udar, Nadciśnienie

Linki do stron obcojęzycznych

FamilyDoctor.org: Heart Disease, Assessing Your Risk
American Heart Association: What Guidelines Mean to You Infographic
ACC/AHA Heart Risk Calculator
American Heart Association: Cholesterol
TeensHealth.org: Cholesterol
The JAMA Network: Statin use for Primary Prevention of Cardiovascular Disease …

‍