W celu wykrycia niedokrwistości z niedoboru żelaza i jej różnicowania z niedokrwistością spowodowaną chorobą przewlekłą lub stanem zapalnym.

W przypadku podejrzenia niedokrwistości z niedoboru żelaza

Próbkę krwi pobiera się z żyły łokciowej.

Nie.

Rozpuszczalne receptory transferyny to białka obecne we krwi, których zawartość w osoczu może wzrastać w stanie niedoboru żelaza. W badaniu oznacza się stężenie rozpuszczalnych receptorów transferyny, co jest pomocne w wykrywaniu i ocenie niedoborów żelaza w ustroju oraz rozpoznaniu niedokrwistości z niedoboru żelaza.

Żelazo jest niezbędnym składnikiem wchłanianym przez organizm z pożywienia. We krwi żelazo występuje w kompleksach z białkami, przede wszystkim transferyną. W tej postaci transportowane jest do tkanek i komórek całego organizmu. Około 80% żelaza trafia do szpiku kostnego, gdzie jest wbudowywane do cząsteczek hemoglobiny w erytrocytach, a pozostała część przechowywana jest w innych komórkach i tkankach w formie ferrytyny i hemosyderyny.

Transport kompleksu żelazo-transferyna do wnętrza komórek odbywa się po połączeniu transferyny ze swoistym receptorem transferyny znajdującym się na powierzchni komórek. Receptory transferyny, które zostaną odłączone od powierzchni komórek, trafiają do krwioobiegu jako wolne białka, stąd określane są jako rozpuszczalne receptory transferyny (sTfR).

Liczba receptorów transferyny obecnych na powierzchni komórek koreluje z zawartością żelaza w komórkach. Kiedy obniża się stężenie żelaza komórki wytwarzają więcej receptorów transferyny. Więcej z nich oddziela się wtedy od powierzchni komórek i trafia do krwioobiegu, przez co wzrasta stężenie rozpuszczalnych receptorów transferyny. Zatem pomiar stężenia rozpuszczalnych receptorów transferyny (sTfR) jest jedną z metod oceny ilości żelaza dostępnej w organizmie.

Czas przeżycia krwinek czerwonych wynosi około 120 dni. Z tego względu szpik kostny musi nieustannie wytwarzać nowe erytrocyty. W przypadku niewystarczającego wchłaniania żelaza z pożywienia i/lub zwiększonej utraty żelaza (np. w wyniku krwotoku), zmniejszają się zapasy żelaza w organizmie. Z biegiem czasu może prowadzić to do niedoboru żelaza, ponieważ zapasy w organizmie wyczerpują się, a zapotrzebowanie na żelazo przewyższa jego podaż. W wyniku tego wytwarzanych jest mniej krwinek czerwonych, o mniejszej objętości (mikrocytarne) i mniejszej zawartości hemoglobiny (niedobarwliwe). Dochodzi do rozwoju niedokrwistości z niedoboru żelaza.

Zazwyczaj w celu oszacowania zapasów żelaza w organizmie i rozpoznaniu niedokrwistości z niedoboru żelaza wykonuje się oznaczenie ferrytyny. Jednak stężenie ferrytyny może również wzrastać w przypadku uszkodzenia wątroby, w stanach zapalnych lub w przebiegu chorób przewlekłych, takich jak choroby autoimmunologiczne, czy niektóre choroby nowotworowe. W takich przypadkach zamiast oznaczenia stężenia ferrytyny można zlecić badanie rozpuszczalnych receptorów transferyny.

Badanie rozpuszczalnych receptorów transferyny (sTfR) zazwyczaj wykonuje się w celu rozróżnienia pomiędzy niedokrwistością z niedoboru żelaza oraz niedokrwistością spowodowaną stanem zapalnym lub chorobą przewlekłą (zwaną niedokrwistością chorób przewlekłych). Badanie to nie jest wykonywane rutynowo, ale można je zlecić, jeżeli inne badania służące do oceny zasobów ustrojowych żelaza nie dostarczają lekarzowi wystarczających informacji do postawienia rozpoznania.

W celu oszacowania dostępności żelaza w przypadku niedokrwistości i/lub gdy zachodzi podejrzenie niedoboru żelaza zleca się najczęściej oznaczanie wskaźników gospodarki żelazem. Oznacza się między innymi żelazo, transferynę, całkowitą zdolność wiązania żelaza (TIBC - mierzona lub wyliczana na podstawie stężenia transferyny), wysycenie transferyny (obliczane na podstawie stężenia żelaza i TIBC) oraz ferrytynę.

Oznaczenie ferrytyny jest preferowaną metodą szacowania wielkości puli magazynowej żelaza, lecz jest ona białkiem ostrej fazy, co oznacza, że jej stężenie może wzrastać z powodu stanu zapalnego lub w przebiegu chorób przewlekłych, takich jak choroby autoimmunologiczne, niektóre choroby nowotworowe i przewlekłe zakażenia. W takich przypadkach badanie ferrytyny nie w pełni odzwierciedla zapasy żelaza. Ponieważ rozpuszczalne receptory transferyny nie są białkiem ostrej fazy, badanie stanowi alternatywę dla oznaczenia ferrytyny w przypadku występowania lub podejrzenia choroby przewlekłej.

Badanie rozpuszczalnych receptorów transferyny nie jest wykonywane rutynowo, ale można je zlecić łącznie z lub po uzyskaniu wyników innych wskaźników gospodarki żelazem w przypadku występowania objawów niedokrwistości, takich jak:

• Osłabienie, zmęczenie
• Brak energii
• Bladość

Badanie można również zlecić, jeżeli badanie morfologii krwi wykaże spadek stężenia hemoglobiny i zmniejszenie objętości krwinek czerwonych (obniżenie MCV).
Badanie może być także zlecone, jeżeli pomimo prawidłowego lub bliskiemu prawidłowego stężenia ferrytyny, podejrzewa się niedobór żelaza. Czasami badanie to zleca się jako alternatywę do oznaczenia ferrytyny u pacjenta z podejrzeniem lub występowaniem choroby przewlekłej i/lub stanu zapalnego.

Stężenie rozpuszczalnych receptorów transferyny (sTfR) wzrasta wraz z niedoborem żelaza. Jeżeli jest podwyższone u osoby z niedokrwistością, zachodzi prawdopodobieństwo występowania niedokrwistości z niedoboru żelaza. Jeżeli stężenie sTfR mieści się w przedziale refrencyjnym, niedokrwistość u pacjenta jest prawdopodobnie spowodowana innymi przyczynami, takimi jak choroby przewlekle i/lub stany zapalne.

Spadek stężenia rozpuszczalnych receptorów transferyny wskazuje na zwiększenie rezerw żelaza w organizmie w wyniku suplementacji żelaza. Niskie stężenie sTfR może wskazywać na hemochromatozę (schorzenie związane z przeładowaniem organizmu żelazem), ale badania tego nie wykonuje się w celu monitorowania tej choroby.

Osoby pochodzenia Afro-Amerykańskiego mogą mieć umiarkowanie podwyższone stężenie sTfR, tak jak i osoby żyjące na znacznej wysokości nad poziomem morza.

Badania nie należy zlecać u osób z dziedzicznymi schorzeniami wpływającymi na wytwarzanie lub czynność hemoglobiny, takimi jak talasemia lub niedokrwistość sierpowatokrwinkowa. Wyniki badania mogą być fałszywie zawyżone u osób, u których występuje rozpad czerwonych krwinek (hemoliza). Nie są również miarodajne u pacjentów po przetoczeniu krwi.

Podwyższone stężenie rozpuszczalnych receptorów transferyny nie jest tak swoiste dla niedoborów żelaza jak np. bardzo niskie stężenie ferrytyny.

Jeżeli u pacjenta nie występuje deficyt żelaza, stężenie sTfR we krwi odzwierciedla szybkość z jaką szpik kostny wytwarza krwinki czerwone. Oznaczanie sTfR nie jest jednak badaniem wykonywanym rutynowo w celu oceny tego procesu.

1. Dlaczego zlecono sTfR, a nie tylko wskaźniki gospodarki żelazem?

Oznaczanie wskaźników gospodarki żelazem nie dostarcza lekarzowi pełnego obrazu wielkości zasobów żelaza w ustroju i ich dostępności. Zazwyczaj konieczna jest łączna ocena wyników wielu różnych parametrów. Preferowanym badaniem w celu oceny zapasów żelaza jest ferrytyna, lecz jest ona białkiem ostrej fazy, co oznacza, że jej stężenie może wzrastać również w stanach zapalnych lub chorobach przewlekłych. W takich przypadkach pomiar ferrytyny nie jest miarodajny. Ponieważ sTfR nie są białkiem ostrej fazy można je oznaczyć w celu oceny zapasów żelaza w przypadku stwierdzenia lub podejrzenia choroby przewlekłej lub zakażenia.

2. Czy pomimo dobrego samopoczucia możliwy jest niedobór żelaza w organizmie?

Tak, ponieważ niedobór żelaza we wczesnym stadium nie powoduje żadnych objawów, a kiedy się pojawiają, są często nieznaczne lub nieswoiste, więc można je przypisać innym stanom, np. przemęczeniu.

3. Czy stężenie rozpuszczalnych receptorów transferyny można oznaczyć w gabinecie lekarskim?

Nie. Badanie to wymaga specjalistycznego sprzętu i nie jest wykonywane w każdym laboratorium. Pobrane próbki czasami przesyła się do laboratorium centralnego.

4. Dlaczego lekarz zleca oznaczanie sTfR w kolejnych próbkach w tym samym laboratorium?

Metody oznaczania sTfR oraz przedziały referencyjne mogą się nieznacznie różnić pomiędzy laboratoriami. Wykonywanie badań w tym samym laboratorium ułatwia porównywanie kolejnych wyników.

5. Czy powinno się przyjmować suplementy żelaza?

Należy najpierw skonsultować się z lekarzem. W przypadku niedokrwistości i/lub ryzyka niedokrwistości, suplementacja może być wskazana, jednak nadmiar żelaza w organizmie może powodować problemy zdrowotne.

‍

Linki do stron obcojęzycznych

American Society of Hematology: Iron-Deficiency Anemia
FamilyDoctor.org: Anemia
CDC FastStats: Anemia or Iron Deficiency
MedlinePlus Medical Encyclopedia: Iron deficiency anemia
National Heart Lung and Blood Institute: Iron-Deficiency Anemia
National Institutes of Health Office of Dietary Supplements: Iron

‍