Badanie jest pomocne w ocenie czy stężenie SHBG wpływa na ilość biodostępnego testosteronu.

Badanie jest wykonywane w przypadku, gdy stężenie całkowitego testosteronu nie koreluje z klinicznymi objawami, sugerującymi niedobór bądź nadmiar testosteronu.

Próbka krwi pobrana z żyły łokciowej.

Nie.

Badanie polega na pomiarze stężenia globuliny wiążącej hormony płciowe (SHBG) we krwi. SHBG jest białkiem wytwarzanym w wątrobie. Wiąże się ono z testosteronem, dihydrotestosteronem (DHT) i estradiolem (estrogen), transportując te hormony we krwi w postaci nieaktywnej metabolicznie. Stężenie SHBG w krążeniu zależy od wieku i płci oraz natężenia syntezy testosteronu i estrogenów. Ponadto na stężenie tej globuliny wpływają niektóre choroby, takie jak schorzenia wątroby, nadczynność bądź niedoczynność tarczycy czy otyłość.

Zmiany stężenia SHBG wywierają istotny wpływ na stężenie biodostępnego testosteronu. W warunkach fizjologicznych, około 40 do 60% testosteronu występuje w formie związanej z SHBG, pozostała część jest słabo i odwracalnie związana z albuminą (białko surowicy) i jedynie około 2% testosteronu występuje jako tzw. wolny testosteron, który jest najbardziej dostępny dla komórek.

Oznaczenie stężenia całkowitego testosteronu odzwierciedla ilość związanego i wolnego hormonu, bez możliwości oceny zawartości poszczególnych form. W wielu przypadkach jest ono wystarczające dla oceny syntezy testosteronu, jednakże, gdy stężenie SHBG jest nieprawidłowe, wtedy stężenie testosteronu całkowitego może nie odzwierciedlać dokładnie ilości biodostępnego testosteronu.

Oznaczenie stężenia SHBG jest pomocne dla oceny stężenia androgenów - męskich hormonów płciowych. U mężczyzn głównym problemem jest niedobór testosteronu, podczas gdy u kobiet - jego nadmierne wytwarzanie. Oznaczenie stężenia całkowitego testosteronu może zostać zlecone jako samodzielne badanie lub też razem z oznaczeniem stężenia SHBG, co pozwala na określenie poziomu biodostępnego testosteronu. U dorosłych mężczyzn stężenia SHBG i testosteronu wykonuje się w celu diagnostyki przyczyny bezpłodności, obniżonego libido oraz zaburzeń erekcji zwłaszcza, gdy wyniki pomiaru stężenia całkowitego testosteronu nie są spójne z objawami klinicznymi.

U kobiet niewielkie ilości testosteronu są syntetyzowane w jajnikach i nadnerczach, niemniej, nawet niewielki wzrost stężenia tego hormonu może zaburzyć równowagę hormonalną i być przyczyną objawów, takich jak brak miesiączki, niepłodność, trądzik, hirsutyzm (nadmierne owłosienie typu męskiego na twarzy i innych częściach ciała). Wymienione objawy obserwuje się także w zespole policystycznych jajników, schorzeniu, które charakteryzuje się nadmierną syntezą androgenów. Oznaczenie stężenia SHBG i testosteronu może być pomocne w rozpoznaniu nadmiernej syntezy testosteronu oraz obniżonego stężenia SHBG.

Zarówno u kobiet jak i u mężczyzn oznaczenie stężenia: wolnego testosteronu, albuminy oraz prolaktyny, estradiolu, LH (hormon luteinizujący) może być pomocne w ocenie równowagi hormonalnej.

Wyniki oznaczenia stężenia całkowitego testosteronu i SHBG wykorzystuje się także do określenia stężenia wolnych androgenów, poprzez obliczenie Indeksu Wolnych Androgenów (FAI).

FAI = całkowity testosteron/SHBG.

FAI odzwierciedla stężenie testosteronu nie związanego z SHBG. U mężczyzn obniżenie stężenia testosteronu powoduje wzrost SHBG zatem FAI lub pomiar biodostępnego testosteronu są często zlecane aby ocenić niskie stężenie wolnego testosteronu, które może powodować zaburzenia popędu seksualnego, utratę masy mięśniowej i masy kostnej lub czasami zaburzenia erekcji. Podwyższona wartość FAI może być przydatna w ocenie alopecji (łysienia) na podłożu zaburzeń stężenia androgenów, hirsutyzmu i trądzika gdy stężenie testosteronu jest prawidłowe

‍

Obecnie badanie stężenia SHBG nie jest wykonywane rutynowo. Uważa się, że w większości przypadków oznaczenie stężenia całkowitego testosteronu (oraz wolnego testosteronu) dostarcza wystarczających informacji. Oznaczenie stężenia SHBG wykonuje się najczęściej, gdy wyniki badania stężenia całkowitego testosteronu wydają się być niespójne z objawami klinicznymi, takimi jak obniżone libido u mężczyzn i hirsutyzm u kobiet. Oznaczenie SHBG wykonuje się także w sytuacji gdy zmiany jego stężenia mogą wpływać na stężenie innych oznaczanych hormonów np.: estrogenów.

Zwiększone stężenie SHBG wskazuje najprawdopodobniej, że stężenie wolnego testosteronu dostępnego dla tkanek jest mniejsze niż by to wynikało z ilości oznaczonego testosteronu całkowitego. Z kolei obniżone stężenia SHBG sugeruje, że większa część całkowitego testosteronu jest "biodostępna" (nie jest związana z SHBG).

Te informacje mogą mieć znaczenie dla całkowitej oceny stanu pacjenta z objawami wskazującymi na nadmierne lub niewystarczające wytwarzanie hormonów płciowych.

Nadmiar SHBG może towarzyszyć stanom takim jak:

• Choroba wątroby
• Nadczynność tarczycy
• Zaburzenia odżywiania (np. anoreksja)
• Przyjmowanie estrogenu (hormonalna terapia zastępcza i antykoncepcja doustna)
• Spowolnione wytwarzanie hormonów płciowych (hipogonadyzm)

Niedobór SHBG występuje w stanach takich jak:

• Otyłość
• Zespół jajników policystycznych
• Niedoczynność tarczycy
• Hirsutyzm
• Przyjmowanie androgenów (steroidów)
• Trądzik
• Choroba Cushinga

‍

Stężenia SHBG są podwyższone fizjologicznie u dzieci obojga płci. Po okresie dojrzewania, stężenia tej globuliny zmniejszają się, a tendencja ta jest bardziej wyraźna u chłopców. U dorosłych stężenia SHBG utrzymują się na stałym poziomie. Wzrost stężenia SHGB z jednoczesnym obniżaniem stężenia całkowitego testosteronu obserwuje się u starszych mężczyzn. U kobiet po menopauzie stężenia SHBG, testosteronu i estrogenów obniżają się, gdyż wygasła czynność jajników.

Biodostępny testosteron jest interesującym zagadnieniem zarówno dla lekarzy jak i badaczy. Może być oznaczony po usunięciu testosteronu związanego z SHBG z pobranej próbki krwi i analizie pozostałej części. Oceny można również dokonać poprzez wyliczenie Indeksu Wolnych Androgenów (patrz wyżej).

1. Czy są inne wskazania do oceny SHBG?

Na razie nie, ale trwają badania chorób, w których występują zmiany stężeń testosteronu i SHBG, i być może będą one stanowiły dodatkowe wskazanie do wykonania tego badania.

‍

2. Czy można wpływać na stężenie SHBG?

Bezpośrednio nie i nie ma powodów by to robić. Istotną sprawą jest ocena równowagi hormonalnej pacjenta poprzez pomiar SHBG. W niektórych przypadkach może zostać wdrożona hormonalna terapia zastępcza z zastosowaniem testosteronu czy estrogenów, aby skorygować niedobory hormonalne. Trwają badania naukowe oceniające korzyści i ryzyko hormonalnej terapii zastępczej z wykorzystaniem testosteronu u starszych mężczyzn (mężczyzn, w okresie"andropauzy") i u kobiet po menopauzie (lub chirurgicznej menopauzie). Ustalenie czy (i kiedy) to leczenie jest bezpieczne, skuteczne i klinicznie użyteczne wymaga dodatkowych badań.

‍

UWAGA: Wymienione poniżej adresy stron internetowych, są źródłami uzupełniającymi. W celu obejrzenia kompletnej listy źródeł wykorzystanych w tworzeniu tej strony, kliknij tu.

‍

‍Linki do tej stron

Choroby: Zespół policystycznych jajników, Niepłodność

Linki do stron obcojęzycznych:

Hormone Health Network: Low Testosterone
Hormone Health Network: Polycystic Ovary Syndrome (PCOS)
MedlinePlus Medical Encyclopedia: Polycystic ovary syndrome
Centers for Disease Control and Prevention: Infertility FAQs
Mayo Clinic: Testosterone therapy: Benefits and risks as you age

‍

‍