Badanie wykonuje się w celu wykrycia wysokiego stężenia kwasu moczowego we krwi, co może stanowić objaw dny moczanowej, jak również w celu monitorowania stężenia kwasu moczowego podczas chemio - lub radioterapii. Badanie wykonuje się również w celu wykrycia wysokiego stężenia kwasu moczowego w moczu w celu rozpoznania przyczyny występowania kamieni nerkowych i monitorowania chorych z dną moczanową dla oceny ryzyka wystąpienia tych kamieni.

Podczas monitorowania przebiegu pewnych rodzajów chemioterapii lub radioterapii podczas leczenia choroby nowotworowej, w przypadku występowania bólu stawów lub innych objawów mogących wskazywać na dnę moczanową. Ponadto w sytuacji gdy występują nawracająco kamienie nerkowe lub istnieje wysokie ryzyko powstawania kamieni nerkowych.

Próbka krwi pobrana z żyły łokciowej lub mocz ze zbiórki dobowej (24-godzinnej) do oznaczenia stężenia kwasu moczowego w moczu.

Zasadniczo nie, jednak Czasem zalecane jest pobranie krwi na czczo po 8-12 godz. powstrzymywania się od posiłku. Przed wykonaniem badania krwi należy poinformować lekarza o przyjmowanych lekach.

Kwas moczowy powstaje w wyniku rozpadu puryn. Puryny to związki chemiczne wchodzące w skład kwasów nukleinowych (DNA). Przedostają się one do krwiobiegu na skutek prawidłowego rozpadu i metabolizmu komórek w organizmie, w mniejszym stopniu w wyniku procesów trawiennych związanych ze spożyciem pewnych produktów (jak wątroba, sardele, makrela, suszona fasola i groch) lub napojów alkoholowych (jak wino i piwo). W znacznej części kwas moczowy usuwany jest przez nerki i wydalany wraz moczem. Część wydalana jest z kałem.

W przypadku nadmiernego wytwarzania lub niewystarczającego wydalania, może dochodzić do zwiększenia stężenia kwasu moczowego we krwi (hiperurikemii). Nadmiar kwasu moczowego w organizmie może wywołać schorzenie zwane dną moczanową - jest to stan zapalny powstający w stawach w wyniku wytrącania się kryształków kwasu moczowego w płynie stawowym. Nadmiar kwasu moczowego może prowadzić do choroby nerek.

Najczęstszą przyczyną gromadzenia się kwasu moczowego jest skłonność do jego nadmiernego wytwarzania lub też upośledzona praca nerek, powodująca obniżenie zdolności jego wydalania albo kombinacja obu zaburzeń. Zwiększone gromadzenie może być spowodowane np. nasilonym obumieraniem komórek co może być skutkiem leczenia przeciwnowotworowego lub dziedziczną skłonnością do nadmiernego powstawania kwasu moczowego. Obniżone wydalanie kwasu moczowego może wynikać z nieprawidłowej funkcji nerek. W większości przypadków prawdziwa przyczyna nadmiaru kwasu moczowego jest nieznana.

Oznaczenie kwasu moczowego wykonywane jest w celu ustalenia czy jego nadmiar w ustroju jest spowodowany zbyt szybką degradacją komórek, czy też zbyt wolnym tempem jego wydalania. Badanie wykorzystuje się również w celu monitorowania stężenia kwasu moczowego u pacjentów po chemio - lub radioterapii.

Badanie jest zlecane w przypadku podejrzenia zbyt wysokiego stężenia kwasu moczowego we krwi jako pomocnicze w rozpoznaniu dny moczanowej, która jest formą zapalenia stawów.

Pacjenci z dną moczanową cierpią na bóle stawów - głównie w palcach u nóg, lecz nie tylko. Badanie zleca się również u pacjentów po przebytej chemio - lub radioterapii w celu ustalenia czy stężenie kwasu moczowego nie jest u nich niebezpiecznie wysokie. Kolejną przesłanką do zlecenia badania jest podejrzenie tworzenia kamieni nerkowych w sposób nawracający.

Kwas moczowy we krwi

Podwyższone stężenie kwasu moczowego we krwi nazywane hiperurikemią może być spowodowane nadmierną produkcją kwasu moczowego lub upośledzonym wydalaniem przez nerki. Należy wówczas ustalić, czy jego przyczyną jest nadmierna produkcja kwasu moczowego, czy też ograniczenie wydalania. Istnieje wiele wrodzonych wad genetycznych wpływających na metabolizm puryn.

Przerzuty nowotworowe, szpiczak mnogi, białaczki oraz chemioterapia przeciw-nowotworowa mogą spowodować wzrost tworzenia kwasu moczowego. Przewlekła choroba nerek, kwasica, zatrucie ciążowe i alkoholizm mogą obniżać wydalanie.

Podwyższone stężenie kwasu moczowego może powodować wytrącanie się kryształków w stawach, co prowadzi do stanów zapalnych i bólu charakterystycznego dla dny moczanowej. Kwas moczowy może również tworzyć kryształki lub kamienie moczowe/nerkowe powodujące uszkodzenie nerek.

Amerykańskie Kolegium Reumatologii w 2012 r opublikowało wytyczne dotyczące postępowania leczniczego u chorych z dną moczanową, wg których należy dążyć do utrzymywania stężenia kwasu moczowego w surowicy u tych chorych poniżej 6 mg/dL.

Niskie stężenie kwasu moczowego we krwi spotyka się rzadziej niż stężenie podwyższone. Chociaż niskie wartości można wiązać z pewnymi rodzajami chorób wątroby lub nerek, zespołem Fanconiego, ekspozycją na związki toksyczne oraz rzadko jako powikłanie wrodzonego defektu metabolicznego (choroba Wilsona) tym stanom chorobowym zazwyczaj towarzyszą inne objawy a nie tylko obniżone stężenie kwasu moczowego.

Kwas moczowy w moczu

Wysokie stężenie kwasu moczowego w moczu obserwuje się u chorych z dną moczanową, szpiczakiem mnogim, przerzutami nowotworowymi, białaczką i na diecie o wysokiej zawartości puryn. Osobom z wysokim ryzykiem wystąpienia kamieni nerkowych, u których stężenie kwasu moczowego jest wysokie można podawać leki zapobiegające tworzeniu kamieni.

Niskie stężenie kwasu moczowego obserwuje się u chorych z zaburzeniem funkcji nerek i przewlekle nadużywających alkoholu.

Pewne leki mogą powodować wzrost lub spadek stężenia kwasu moczowego. W szczególności wzrost stężenia kwasu moczowego mogą powodować środki moczopędne, takie jak leki z grupy tiazydów. Aspiryna i inne salicylany mają różnokierunkowy wpływ na stężenie kwasu moczowego. Aspiryna w niskim stężeniu (mogącym wystąpić u osób przyjmujących ją okazjonalnie) może powodować wzrost stężenia kwasu moczowego. Z drugiej strony, wysokie dawki aspiryny (stosowane, na przykład w leczeniu reumatoidalnego zapalenia stawów) powodują obniżenie stężenia kwasu moczowego.

Pacjenci z kamieniami nerkowymi lub dną moczanową powinni unikać spożywania produktów bogatych w puryny, takich jak podroby (np. wątróbka, nerki), sardynki, sardela (tzw. anchois). Należy również unikać spożywania alkoholu, ponieważ zwalnia on proces usuwania kwasu moczowego z organizmu. Post, głodówka i wyczerpujące ćwiczenia fizyczne powodują wzrost stężenia kwasu moczowego w organizmie.

Chociaż oznaczenie stężenia kwasu moczowego we krwi nie pozwala jednoznacznie rozpoznać dny moczanowej to oznaczenie zawartości moczanu jednosodowego w płynie stawowym umożliwia takie rozpoznanie.

U niektórych osób występuje hiperurikemia bezobjawowa jednak nie zaleca się oznaczania kwasu moczowego we krwi w celach przesiewowych.

1. Czy wysokie stężenie kwasu moczowego można obniżyć w prosty sposób, czy też oznacza to konieczność przyjmowania leków do końca życia?

W zależności od przyczyn wysokiego stężenia kwasu moczowego, przyjmowanie leków może być lub nie być konieczne. W nagłym ataku spowodowanym wysokim stężeniem kwasu moczowego, jak w przypadku dny moczanowej, można zastosować leczenie kolchicyną oraz niesterydowymi środkami przeciwzapalnymi, jak np. aspiryna czy ibuprofen w celu uśmierzenia bólu i zmniejszenia obrzęków. Leczenie zazwyczaj jest krótkotrwałe.

Czasami jednak występuje konieczność poddania się kilkuletniemu leczeniu podtrzymującemu do momentu uregulowania stężenia kwasu moczowego. Leczenie to może opierać się na przyjmowaniu leków wspomagających wydalanie soli kwasu moczowego, jak np. probenecid lub leków hamujących wytwarzanie kwasu moczowego, jak np. allopurynol.

Po przebytej chemio - lub radioterapii może wystąpić konieczność częstszego oznaczania stężenia kwasu moczowego oraz okresowego leczenia.

2. Mam wysokie stężenie kwasu moczowego ale nie zdiagnozowano u mnie dny moczanowej. Co to oznacza?

Wysokie stężenie kwasu moczowego we krwi nie zawsze prowadzi do powikłań. Jest to tzw. bezobjawowa hiperurikemia występująca w miarę często (u 10% osób dorosłych). Większość dorosłych z wysokim stężeniem kwasu moczowego nigdy nie będzie miała powikłań w postaci dny moczanowej choć u niektórych pojawia się objawy dny i powikłania w postaci kamieni nerkowych lub pewnego stopnia zaburzenie funkcji nerek. Ogólnie przyjmuje się, że taki objaw nie wymaga monitorowania dopóki nie pojawi się wysokie ryzyko powikłań. Osoby z rodzin, których członkowie chorowali na dnę moczanową, lub u których występowały kamienie nerkowe lub zaburzenie funkcji nerek w związku z podwyższonym stężeniem kwasu moczowego mogą być poddane leczeniu niezależnie od występowania jakichkolwiek objawów.

W niektórych badaniach wskazywano na związek pomiędzy wysokim stężeniem kwasu moczowego a ryzykiem chorób serca, cukrzycy, zaburzeń lipidowych, wysokiego ciśnienia krwi, udarów i rzucawki ciążowej. Związek ten nie został jednak dokładnie wyjaśniony.

‍

UWAGA: Wymienione poniżej adresy stron internetowych, są źródłami uzupełniającymi. W celu obejrzenia kompletnej listy źródeł wykorzystanych w tworzeniu tej strony , kliknij tu .

Na tej stronie

Choroby: Zapalenie stawów, Dna moczanowa, Choroby nerek, Choroby układu moczowego
‍
‍
Linki do stron obcojęzycznych:
‍FamilyDoctor.org: Gout
National Institute of Arthritis and Musculoskeletal and Skin Diseases: Questions and Answers About Gout
The Gout and Uric Acid Education Society
Chemocare.org: Hyperuricemia
Mayo Clinic: High uric acid level