W skrócie
W jakim celu badanie jest wykonywane?
Jako badanie pomocnicze w rozpoznaniu i monitorowaniu przerostu komórek C tarczycy i raka rdzeniastego tarczycy (MTC); jako badanie przesiewowe u pacjentów z ryzykiem gruczolakowatości wewnątrzwydzielniczej typu 2 (MEN 2).
Kiedy badanie jest wykonywane?
W przypadku podejrzenia lub w trakcie leczenia raka rdzeniastego tarczycy oraz w przypadku dodatniego wywiadu rodzinnego w kierunku MTC lub MEN 2.
Jak się pobiera próbkę do badania?
Próbka krwi pobranej z żyły łokciowej.
Czy do badania trzeba się przygotować?
Zaleca się wykonywanie badania na czczo.
Informacja o próbce
Co się oznacza?
Oznacza się stężenie kalcytoniny we krwi. Jest ona hormonem wytwarzanym przez komórki C tarczycy. Tarczyca to niewielki gruczoł w kształcie motyla, umiejscowiony nad tchawicą. Wytwarza ona kilka hormonów, między innymi T4 (tyroksynę) i T3 (trijodotyroninę), które odgrywają rolę w kontroli przemiany materii.
Kalcytonina bierze udział w regulacji stężenia wapnia we krwi i hamuje resorpcję tkanki kostnej, chociaż dokładny mechanizm jej działania jest nieznany. Nadmierne wytwarzanie kalcytoniny następuje w dwóch rzadko występujących stanach, jakimi są przerost komórek C i rak rdzeniasty tarczycy. Łagodny przerost komórek C w pewnych przypadkach może przekształcić się w raka rdzeniastego tarczycy. Jest to nowotwór złośliwy, mogący rozprzestrzenić się poza obręb tarczycy. Jeżeli nie zostanie wykryty wcześnie, może być oporny na leczenie.
Około 75-80% przypadków MTC nie jest uwarunkowanych genetycznie, jednak 20-25% związanych jest z dziedziczną mutacją genu RET, która prowadzi do gruczolakowatości wewnątrzwydzielniczej typu 2 - zespołu towarzyszącego niektórym chorobom tarczycy, jak MTC i pheochromocytoma (guz chromochłonny). Zmutowany gen RET dziedziczony jest w sposób autosomalny dominujący (tylko jedna kopia zmutowanego genu - od ojca lub matki - wystarczy, aby ryzyko rozwoju MTC znacznie wzrosło). Wprawdzie większość zachorowań nieuwarunkowanych genetycznie występuje u kobiet w wieku 40 - 60 lat, jednak dziedziczny rak rdzeniasty tarczycy dotyka osób obu płci i może wystąpić nawet w młodym wieku.
Uwaga
Jeżeli przeprowadzenie badania jest dla Ciebie, lub kogoś Ci bliskiego przyczyną niepokoju czy zawstydzenia, przeczytaj artykuły:
Artykuły zamieszczone w dziale Laboratorium dostarczą Ci ogólnych informacji na temat obróbki pobranej krwi, wymazu z gardła oraz krwiodawstwa i krwiolecznictwa.
Badanie
W jakich przypadkach badanie jest wykonywane?
Oznaczenie kalcytoniny zleca się przede wszystkim jako badanie pomocnicze w rozpoznaniu przerostu komórek C i raka rdzeniastego tarczycy (MTC), w celu oceny skuteczności leczenia MTC i monitorowania nawrotu choroby lub jako badanie przesiewowe u krewnych pacjenta z gruczolakowatością wewnątrzwydzielniczą typu 2.
Testy stymulacji są bardziej czułe niż oznaczenia kalcytoniny. Od pacjenta pobiera się próbkę krwi, która stanowi punkt odniesienia, a następnie dożylnie podaje się wapń lub pentagastrynę, aby pobudzić wytwarzanie kalcytoniny. W ciągu kolejnych kilku minut pobiera się następne próbki krwi, w celu oceny efektu stymulacji. U pacjentów we wczesnym stadium przerostu komórek C i/lub MTC stężenie kalcytoniny podczas tego badania zazwyczaj znacznie wzrasta.
W jakich przypadkach badanie jest zlecane?
Oznaczenie stężenia kalcytoniny można zlecić w przypadku podejrzenia przerostu komórek C lub raka rdzeniastego tarczycy. Najnowsze wyniki badań sugerują również oznaczenie stężenia kalcytoniny przed operacją u wszystkich pacjentów z guzkami tarczycy, jednak nie ma co do tego całkowitej zgodności.
U chorego mogą wystąpić objawy przedmiotowe i podmiotowe, takie jak:
- guzek lub obrzęk z przodu szyi
- ból w gardle lub z przodu szyi
- zmiana barwy głosu, chrypka
- utrudnione przełykanie lub oddychanie
- przewlekły kaszel niezwiązany z przeziębieniem
Test stymulacji można wykonać, jeżeli pacjent ma trudny do określenia lub prawidłowy poziom kalcytoniny, a objawy wskazują na obecność jednego z powyższych stanów. W celu jak najszybszego wykrycia MTC lub przerostu komórek C, oznaczenia kalcytoniny można wykonywać regularnie u członków rodziny pacjenta z MEN2, począwszy od wczesnej młodości. U osób leczonych na MTC oznaczenia kalcytoniny zazwyczaj wykonuje się regularnie, w celu monitorowania skuteczności leczenia i wykrycia ewentualnych nawrotów choroby.
Co oznacza wynik?
Niskie stężenie kalcytoniny oznacza, że bardzo mało prawdopodobne jest by objawy choroby wynikały z przerostu komórek C lub obecności raka rdzeniastego tarczycy.
Podwyższone stężenie kalcytoniny oznacza jej nadmierne wytwarzanie w organizmie. Znacznie podwyższony poziom wskazuje na przerost komórek C lub MTC, jednak w celu potwierdzenia rozpoznania wykonuje się dodatkowo inne badania, takie jak biopsja tarczycy, prześwietlenie i USG.
W wyniku skutecznego leczenia MTC (usunięcie gruczołu tarczowego, czasami wraz z otaczającą go tkanką) stężenie kalcytoniny zazwyczaj spada do bardzo niskich wartości. Leczenie można uznać za skuteczne, jeżeli wartości te przez długi czas utrzymują się na niskim poziomie. U niektórych pacjentów stężenie kalcytoniny wprawdzie spada, ale nawet po zakończeniu leczenia pozostaje nieznacznie podwyższony. Oznacza to, że w organizmie nadal znajdują się tkanki wytwarzające kalcytoninę. Wzrost stężenia kalcytoniny z dużym prawdopodobieństwem oznacza nawrót MTC.
Uwaga
Dla wielu oznaczeń nie ustalono standardowych zakresów referencyjnych. Ze względu na to, że wartości te zależą od wielu czynników takich jak: wiek, płeć, badana populacja, metoda oznaczenia, wyniki przedstawione jako wartości liczbowe mają różne znaczenie w różnych laboratoriach. Wynik powinien zawierać zakres referencyjny dla konkretnego oznaczenia. Lab Tests Online zaleca, aby pacjent przedyskutował wyniki testu z lekarzem. Dodatkowe informacje na temat zakresów referencyjnych są dostępne w artykule:
Co jeszcze należy wiedzieć?
Wyniki innych badań tarczycy, jak T4, T3 i TSH są zazwyczaj prawidłowe przy podwyższonym stężeniu kalcytoniny w obecności MTC i przerostu komórek C.
Stężenie kalcytoniny może wzrastać w nowotworach płuc, piersi i trzustki, wyspiakach oraz rzadkich nowotworach trzustki zwanych VIPoma (związanych z wytwarzaniem wazoaktywnego peptydu jelitowego (VIP)). Stężenie kalcytoniny może wzrastać w przypadku przyjmowania leków takich jak epinefryna, glukagon oraz doustne środki antykoncepcyjne, jak również u kobiet w ciąży i noworodków.
Pytania i odpowiedzi
1. Dlaczego oznaczeń kalcytoniny nie wykonuje się w ramach rutynowych badań przesiewowych?
Rozrost komórek C i nowotwór tarczycy są na tyle rzadkie, że nie ma potrzeby wykonywania populacyjnych oznaczeń przesiewowych kalcytoniny.
2. Czy w przypadku usunięcia tarczycy należy podawać kalcytoninę?
Nie, organizm może funkcjonować bez kalcytoniny, lecz należy wtedy przyjmować inne hormony tarczycy (zazwyczaj T4) w celu regulacji przemiany materii.
3. Czy kalcytonina jest stosowana jako suplement diety?
Tak, lecz w zupełnie innych przypadkach. Kalcytonina podawana w dużych dawkach hamuje resorpcję kości i dlatego jest czasami podawana pacjentom z osteoporozą. Pozwala to zachować gęstość kości i uśmierza ich ból. Lek podaje się zwykle w postaci zastrzyków lub jako spray aplikowany donosowo. Kalcytonia jest białkiem, które ulega trawieniu w przewodzie pokarmowym zanim zostanie wchłonięta dlatego nie może być podawana doustnie.
Źródła
Linki na tej stronie:.
Choroby: Choroby tarczycy, endokrynopatie
Linki do stron obcojęzycznych:
National Cancer Institute: Thyroid Cancer (PDQ®): Treatment
Thyroid Cancer Survivors Association, Inc.
MedlinePlus Medical Encyclopedia: Medullary carcinoma of thyroid
American Society of Clinical Oncology: Multiple Endocrine Neoplasia Type 2
American Cancer Society: Thyroid Cancer
