W skrócie
W jakim celu badanie jest wykonywane?
Badanie wykonywane jest w celu rozpoznawaniu zapalenia trzustki lub innych chorób trzustki.
Kiedy badanie jest wykonywane?
Badanie wykonuje się w przypadku objawów choroby trzustki, takich jak silny ból brzucha, gorączka, obniżone łaknienie lub nudności.
Jak się pobiera próbkę do badania?
Próbka krwi pobierana jest z żyły łokciowej. Czasami wykorzystuje się próbkę z 24-godzinnej zbiórki moczu lub próbkę płynu otrzewnowego.
Czy do badania trzeba się przygotować?
Nie.
Informacja o próbce
Co się oznacza?
W próbce oznacza się amylazę - enzym wytwarzany głównie przez trzustkę. Amylaza jest uwalniana do przewodu pokarmowego (dwunastnicy), gdzie bierze udział w trawieniu węglowodanów - skrobi i glikogenu.
Produkcja amylazy zachodzi też poza trzustką, głównie w śliniankach. Stężenia amylazy we krwi i moczu jest zazwyczaj niskie. Jednak podczas uszkodzenia komórek trzustki lub zablokowania przewodów trzustkowych poprzez kamień lub guz zwiększona ilość amylazy przechodzi do krwi a później do moczu.
Uwaga
Jeżeli przeprowadzenie badania jest dla Ciebie, lub kogoś Ci bliskiego przyczyną niepokoju czy zawstydzenia, przeczytaj artykuły:
Artykuły zamieszczone w dziale Laboratorium dostarczą Ci ogólnych informacji na temat obróbki pobranej krwi, wymazu z gardła oraz krwiodawstwa i krwiolecznictwa.
Badanie
W jakich przypadkach badanie jest wykonywane?
Oznaczenie amylazy we krwi jest wykorzystywane do rozpoznania ostrego i przewlekłego zapalenia trzustki. Często zleca się także oznaczenie stężenia lipazy we krwi. Amylaza może też być oznaczana w moczu. Zwykle stężenie amylazy w moczu jest odzwierciedleniem jej stężenia we krwi. Niekiedy określa się klirens kreatyniny, gdyż obniżona funkcja nerek może powodować obniżenie klirensu amylazy. W pewnych przypadkach oznaczenie amylazy w płynie otrzewnowym jest pomocne w rozpoznaniu zapalenia trzustki.
Oznaczanie amylazy jest też użyteczne, choć w mniejszym stopniu, w rozpoznawaniu i ocenie przebiegu raka trzustki, jajników lub płuc, a także w ataku kamicy żółciowej i w śwince.
W jakich przypadkach badanie jest zlecane?
Badanie amylazy we krwi może zostać zlecone u pacjenta z objawami choroby trzustki, takimi jak silny ból brzucha, gorączka, obniżone łaknienie lub nudności. Lekarz może również zlecić oznaczenie stężenia amylazy w moczu.
Badanie stężenia amylazy może też służyć ocenie efektywności leczenia.
Co oznacza wynik?
W ostrym zapaleniu trzustki poziom amylazy wzrasta znacznie; często od 4 do 6 razy przekraczając wartości prawidłowe. Wzrost stężenia występuje w ciągu 12-72 godzin po uszkodzeniu trzustki i generalnie utrzymuje się do skutecznego leczenia. W przewlekłym zapaleniu trzustki stężenie amylazy jest umiarkowanie podwyższone, ale często ulega obniżeniu wraz z uszkodzeniem trzustki. Podwyższony poziom amylazy występuje także w następujących chorobach:
- raku trzustki
- raku jajników lub raku płuc
- ciąży jajowodowej
- ataku kamicy żółciowej
- śwince
- niedrożności jelit
- perforacji wrzodu
Obniżony poziom amylazy może świadczyć o uszkodzeniu trzustki, raku trzustki, chorobie nerek albo zatruciu ciążowym.
Zwiększone stężenie amylazy we krwi przy prawidłowym lub niskim stężeniu w moczu może wskazywać na występowanie makroamylazy, będącej kompleksem amylazy i innych białek.
Uwaga
Dla wielu oznaczeń nie ustalono standardowych zakresów referencyjnych. Ze względu na to, że wartości te zależą od wielu czynników takich jak: wiek, płeć, badana populacja, metoda oznaczenia, wyniki przedstawione jako wartości liczbowe mają różne znaczenie w różnych laboratoriach. Wynik powinien zawierać zakres referencyjny dla konkretnego oznaczenia. Lab Tests Online zaleca, aby pacjent przedyskutował wyniki testu z lekarzem. Dodatkowe informacje na temat zakresów referencyjnych są dostępne w artykule:
Co jeszcze należy wiedzieć?
W ostrym zapaleniu trzustki podwyższonemu poziomowi amylazy zwykle towarzyszy podwyższony poziom innego enzymu - lipazy. Przy podejrzeniu ostrego zapalenia trzustki zleca się równocześnie oznaczenie obu tych enzymów. Stężenie lipazy wzrasta później i dłużej jest podwyższone.
Przewlekłe zapalenie trzustki często występuje w chorobie alkoholowej. Może być też spowodowane urazem, niedrożnością przewodu trzustkowego lub przebiegiem chorób o podłożu genetycznym, np. mukowiscydozą. Poziom amylazy w przewlekłym zapaleniu trzustki może być nieznacznie podwyższony, ale może też być obniżony, jeśli komórki trzustki produkujące amylazę zostały zniszczone.
Pytania i odpowiedzi
1. Jak leczy się zapalenie trzustki?
Leczenie zależy od objawów obecnych u danego pacjenta. Jeśli pacjent nie ma żadnych objawów lub są one łagodne, leczenie może nie być konieczne. W przypadku poważniejszych objawów choroby może być wskazane "odciążenie" trzustki. W tym celu stosuje się różne metody od powstrzymania się od posiłków stałych, aż do zupełnego zaprzestania żywienia doustnego (pacjent jest odżywiany płynem podawanym dożylnie). Takie leczenie może trwać od kilku dni do kilku tygodni i zwykle wymaga hospitalizacji. Pacjenci z poważnymi objawami mogą wymagać podawania leków i wykonania zabiegów chirurgicznych, a niektórzy pacjenci potrzebują leczenia przeciwbólowego. Wsparcie dietetyczne (niskotłuszczowe, niewielkie i częste posiłki) pomaga złagodzić objawy. Można rozważyć podawanie enzymów trzustkowych doustnie.
2. Czy podwyższone stężenie amylazy zawsze świadczy o chorobie trzustki?
Nie. Znacznie podwyższone stężenie amylazy może wystąpić w atakach kamicy żółciowej. Umiarkowanie podwyższone stężenie amylazy we krwi i moczu może być obserwowane w raku jajnika, raku płuca, ciąży pozamacicznej, ostrym zapaleniu wyrostka robaczkowego, kwasicy ketonowej w cukrzycy, śwince, obstrukcji jelit, perforacji wrzodu. Jednakże oznaczanie amylazy nie jest stosowane w diagnostyce tych stanów.
3. Czy leki mogą wpływać na poziom amylazy?
Tak. Do leków, które mogą powodować podwyższenie poziomu amylazy należą: aspiryna, leki moczopędne, doustne środki antykoncepcyjne, kortykosteroidy, indometacyna i opiaty.
4. Jak działa amylaza?
Amylaza jest enzymem występującym u roślin i zwierząt. W soku trzustkowym jest wydzielana do jelita cienkiego, gdzie bierze udział w trawieniu skrobi i glikogenu. W chorobach trzustki, m.in. w zapaleniu trzustki, amylaza przedostaje się do krwi.
5. Jaka jest różnica między P-amylazą a S-amylazą?
P-amylaza i S-amylaza są izoenzymami. P-amylaza jest produkowana przede wszystkim w trzustce, a S-amylaza w gruczołach ślinowych. Stąd stężenie P-amylazy wzrasta w uszkodzeniu trzustki a S-amylazy w uszkodzeniu gruczołów ślinowych. Mierząc stężenie amylazy i P-amylazy możemy stwierdzić, czy wzrost stężenia całkowitej amylazy jest spowodowany ostrym zapaleniem trzustki.
