W skrócie
W jakim celu badanie jest wykonywane?
Badanie wykonuje się w celu rozpoznania zapalenia trzustki lub innych choroby trzustki,.
Kiedy badanie jest wykonywane?
Badanie zleca się w przypadku objawów choroby trzustki, np. silnego bólu brzucha, gorączki, utraty łaknienia lub nudności.
Jak się pobiera próbkę do badania?
Próbka krwi pobierana jest z żyły łokciowej.
Czy do badania trzeba się przygotować?
Nie.
Informacja o próbce
Co się oznacza?
Lipaza - enzym wytwarzany głównie w trzustce - jest wydzielana do przewodu pokarmowego (dwunastnicy), gdzie pomaga w trawieniu tłuszczów pokarmowych – rozkładzie triglicerydów do wolnych kwasów tłuszczowych . Jest ona ważna także dla utrzymania przepuszczalności błony komórkowej, co pozwala komórkom łatwo wchłaniać składniki pokarmowe i usuwać zbędne produkty przemiany materii. Lipaza występuje we krwi zazwyczaj w niewielkich ilościach. Jednak podczas uszkodzenia komórek trzustki lub zablokowania przewodów trzustkowych poprzez kamień lub guz zwiększona ilość lipazy przechodzi do krwi.
Uwaga
Jeżeli przeprowadzenie badania jest dla Ciebie, lub kogoś Ci bliskiego przyczyną niepokoju czy zawstydzenia, przeczytaj artykuły:
Artykuły zamieszczone w dziale Laboratorium dostarczą Ci ogólnych informacji na temat obróbki pobranej krwi, wymazu z gardła oraz krwiodawstwa i krwiolecznictwa.
Badanie
W jakich przypadkach badanie jest wykonywane?
Oznaczenie lipazy we krwi, łącznie z amylazą, jest pomocne w rozpoznaniu ostrego i przewlekłego zapalenia trzustki. Oznaczenie tego enzymu służy również, choć w mniejszym stopniu, do rozpoznawania i oceny przebiegu mukowiscydozy, celiakii i choroby Crohna.
W jakich przypadkach badanie jest zlecane?
Badanie lipazy może zostać zlecone u pacjenta z objawami choroby trzustki, takimi jak silny ból brzucha, gorączka, utrata łaknienia i nudności.
Badanie stężenia lipazy może też służyć ocenie efektywności leczenia.
Co oznacza wynik?
W ostrym zapaleniu trzustki poziom lipazy jest bardzo wysoki, zwykle 5 -10 krotnie przekraczający prawidłowe wartości. Nieznacznie podwyższone wartości oznaczeń lipazy mogą wystąpić w innych schorzeniach, np. chorobach nerek, zapaleniu ślinianek albo chorobie wrzodowej, natomiast rzadko podwyższenie stężenia lipazy wiąże się z występowaniem guza nowotworowego. Gwałtowny wzrost poziomu lipazy we krwi w ciągu 24-48 godzin od wystąpienia ostrych objawów i spadek po około 5-7 dniach, zwykle wskazują na ostre zapalenie trzustki.
Obniżenie stężenia lipazy może świadczyć o przewlekłym uszkodzeniu trzustki, co na przykład występuje w mukowiscydozie.
Uwaga
Dla wielu oznaczeń nie ustalono standardowych zakresów referencyjnych. Ze względu na to, że wartości te zależą od wielu czynników takich jak: wiek, płeć, badana populacja, metoda oznaczenia, wyniki przedstawione jako wartości liczbowe mają różne znaczenie w różnych laboratoriach. Wynik powinien zawierać zakres referencyjny dla konkretnego oznaczenia. Lab Tests Online zaleca, aby pacjent przedyskutował wyniki testu z lekarzem. Dodatkowe informacje na temat zakresów referencyjnych są dostępne w artykule:
Co jeszcze należy wiedzieć?
W ostrym zapaleniu trzustki wzrostowi poziomu lipazy towarzyszy zwykle podwyższony poziom innego enzymu - amylazy, przy czym podwyższone poziomy amylazy utrzymują się nieco krócej.
Badania lipazy i amylazy zlecane są zwykle razem w rozpoznawaniu ostrego zapalenia trzustki. Oba badania mogą też służyć do oceny przebiegu przewlekłego zapalenia trzustki. Poziomy obu enzymów mogą być podwyższone w przewlekłych chorobach trzustki, ale mogą też ulec obniżeniu, jeśli komórki trzustki produkujące amylazę i lipazę zostały uszkodzone lub zniszczone.
Niski poziom lipazy często występuje w cukrzycy. Jeśli organizm nie może trawić tłuszczów, to stan ten wpływa na metabolizm insuliny i transport glukozy do komórek zależny od działania insuliny.
Osoby z niedoborem lipazy mogą też mieć podwyższony poziom cholesterolu i/lub triglicerydów, nadciśnienie tętnicze, trudności w przypadku odchudzania się i żylaki. Do leków, które mogą wpływać na poziom lipazy należą: kodeina, indometacyna, morfina i leki zawierające reszty kwasu solnego.
Pytania i odpowiedzi
1. Jak leczy się zapalenie trzustki?
Leczenie zależy od objawów obecnych u danego pacjenta. Jeśli pacjent nie ma żadnych objawów lub są one łagodne, leczenie może nie być konieczne. W przypadku poważniejszych objawów choroby może być wskazane "odciążenie" trzustki. W tym celu stosuje się różne metody od powstrzymania się od posiłków stałych, aż do zupełnego zaprzestania żywienia doustnego (pacjent jest odżywiany płynem podawanym dożylnie). Takie leczenie może trwać od kilku dni do kilku tygodni i zwykle wymaga hospitalizacji. Pacjenci z poważnymi objawami mogą wymagać podawania leków i wykonania zabiegów chirurgicznych, a niektórzy pacjenci potrzebują leczenia przeciwbólowego. Wsparcie dietetyczne (niskotłuszczowe, niewielkie i częste posiłki) pomaga złagodzić objawy. Można rozważyć podawanie enzymów trzustkowych doustnie.
2. Jakie są długotrwałe skutki zapalenia trzustki?
Ostre zapalenie trzustki zwykle nie powoduje przewlekłych uszkodzeń. Natomiast przewlekłe zapalenie trzustki, które może przebiegać jako szereg ostrych ataków lub jako postępujący proces, może powodować trwałe uszkodzenie. Postępujące uszkodzenie trzustki prowadzi, u niektórych pacjentów, do rozwoju cukrzycy i/lub upośledzenia trawienia pokarmów, szczególnie tłuszczów. Brak prawidłowych enzymów trzustkowych może prowadzić do zaburzeń trawienia i wydalania, powodując bóle brzucha, stolce tłuszczowe i tworzenie złogów (kamieni) w trzustce. Nawet jeśli choroba jest skutecznie leczona, powstałe uszkodzenia są często nieodwracalne, a postęp choroby może prowadzić nawet do śmierci.
3. Czy podwyższony poziom lipazy zawsze oznacza chorobę trzustki?
W zapaleniu trzustki poziom lipazy wzrasta szybko i zaczyna spadać po około 5-7 dniach. W innych stanach wzrost poziomu lipazy zwykle nie jest tak znaczny i utrzymuje się dłużej. Lekarz powinien ocenić, czy u pacjenta wystąpiła choroba trzustki w oparciu o ocenę objawów, historię choroby i wyniki badań. Nieznacznie podwyższone wartości oznaczeń lipazy mogą wystąpić w innych schorzeniach, np. chorobach nerek, zapaleniu ślinianek albo chorobie wrzodowej, ale oznaczanie lipazy nie jest wykorzystywane do monitorowania leczenia.
4. Dlaczego oznaczanie stężenia lipazy i amylazy wykonywane jest równocześnie?
Oznaczanie amylazy jest badaniem czułym dla chorób trzustki, ale nie specyficznym. Oznacza to, ze podwyższenie stężenia amylazy może wystąpić w chorobach nie związanych z trzustką. Oznaczanie stężenia lipazy jest badaniem bardziej specyficznym.
