Badanie pozwala określić stężenie kwasu mykofenolowego (MPA) we krwi w celu monitorowania jego poziomu i zapobiegania toksycznemu działaniu leku.

Bezpośrednio po rozpoczęciu leczenia mykofenolanem i po zmianie dawkowania. Na początku leczenia badanie wykonuje się w krótkich odstępach czasu, a wraz z trwaniem leczenia częstotliwość badań maleje. Również w przypadku podejrzenia niedoboru lub nadmiaru MPA.

Próbka krwi pobranej z żyły łokciowej.

Nie

W badaniu oznacza się stężenie kwasu mykofenolowego we krwi. Kwas mykofenolowy jest aktywnym metabolitem mykofenolanu – leku podawanemu przede wszystkim pacjentom po przeszczepie serca, nerek lub wątroby, jako środek zapobiegający odrzuceniu przeszczepu. Czasami lek ten jest podawany również pacjentom cierpiącym na choroby autoimmunizacyjne.

W prawidłowych warunkach układ odpornościowy chroni organizm przed infekcjami i rozróżnia tkanki własne od obcych. Układ odpornościowy uznaje przeszczepiony narząd za ciało obce i atakuje go. W chorobach autoimmunizacyjnych układ odpornościowy atakuje własne komórki i tkanki organizmu, powodując ich uszkodzenie i stany zapalne. Mykofenolan należy do grupy leków hamujących układ odpornościowy (immunosupresyjnych) i pomaga zapobiegać odrzuceniu przeszczepu, uszkodzeniu tkanek i stanom zapalnym. Działa poprzez hamowanie procesu powstawania enzymu biorącego udział w wytwarzaniu komórek odpornościowych zwanych limfocytami T i limfocytami B. Powoduje to osłabienie czynności układu odpornościowego oraz wytwarzanie mniejszej liczby przeciwciał, co osłabia odpowiedź immunologiczną organizmu skierowaną na przeszczepione organy lub na własne tkanki i komórki.

Mykofenolan podaje się pacjentom po przeszczepach w połączeniu z innymi lekami immunosupresyjnymi, takimi jak cyklosporyna i tacrolimus. W leczeniu chorób autoimmunizacyjnych mykofenolan można stosować pojedynczo (chociaż pacjent może również przyjmować inne leki). Wykorzystuje się go również w leczeniu stanów takich jak toczeń rumieniowaty, zapalenie naczyń, reumatoidalne zapalenie stawów i choroba Leśniowskiego-Crohna.
Lek dostępny jest w dwóch postaciach - mykofenolan mofetylu lub mykofenolan sodu. Jest on metabolizowany w wątrobie, gdzie najpierw tworzy aktywny kwas mykofenolowy (MPA), a następnie nieaktywny glukuronid kwasu mykofenolowego (MPAG). Komórki w organizmie przekształcają pewną ilość MPAG z powrotem w MPA. Stężenie MPA we krwi wzrasta dwukrotnie – najpierw po utworzeniu MPA z podanego leku, a następnie po ponownym powstaniu tej substancji z MPAG. Większość MPAG i niewielkie ilości MPA są wydalane z organizmu wraz z moczem.

Lekarz zazwyczaj podaje pacjentowi standardową dawkę mykofenolanu i monitoruje jej skutki kliniczne. Stężenie większości leków immunosupresyjnych należy zachować w wąskim przedziale terapeutycznym. Zbyt niskie stężenie może doprowadzić do odrzucenia przeszczepu, a zbyt wysokie wywołuje toksyczność leku. Jednak przedział terapeutyczny kwasu mykofenolowego nie został do końca ustalony i większość pacjentów można leczyć objawowo.

Stężenie kwasu mykofenolowego oznacza się zazwyczaj we krwi w momencie, kiedy jest ono najniższe (tuż przed podaniem kolejnej dawki) i porównuje z klinicznymi działaniami niepożądanymi.

Oznaczenie kwasu mykofenolowego (MPA) zleca się w celu pomiaru stężenia leku we krwi. W przeciwieństwie do innych leków immunosupresyjnych, przedział terapeutyczny MPA nie został jeszcze ustalony i lekarze mogą zlecać jego oznaczenie w celu monitorowania interakcji z innymi lekami immunosupresyjnymi w leczeniu łączonym lub w celu porównania z objawami klinicznymi i działaniami niepożądanymi.

Jeżeli pacjent oprócz mykofenolanu przyjmuje również cyklosporyny lub tacrolimus, oznacza się stężenie MPA i pozostałych przyjmowanych leków immunosupresyjnych.
Ponieważ kwas mykofenolowy wpływa na spadek liczby białych krwinek i może powodować niedokrwistość, w celu oceny stanu krwinek w organizmie wraz z oznaczeniem MPA często zleca się również badanie morfologii krwi. Okresowo wykonuje się również inne badania, mające na celu ocenę czynności narządów wewnętrznych, ponieważ na stężenie MPA mają również wpływ zmiany zachodzące w nerkach i wątrobie.

Na początku leczenia oznaczenie kwasu mykofenolowego oraz morfologię krwi wykonuje się bardzo często, a z czasem częstotliwość ta maleje, o ile pacjent przez cały czas przyjmuje mykofenolan. Oznaczenie MPA można wykonać po zmianie dawki leku, włączeniu lub odstawieniu innych leków lub w przypadku objawów wskazujących na działania niepożądane, toksyczność lub odrzucenie przeszczepu.

Skutki i objawy toksyczności to między innymi:

• zaparcia
• biegunka
• mdłości
• infekcje między innymi dróg moczowych i górnych dróg oddechowych
• bezsenność
• osłabienie, przemęczenie
• ból mięśni
• ból lub obrzęk brzucha
• zawroty głowy
• drgawki
• czarne, smoliste stolce, krew w kale
• obrzęk dłoni i/lub stóp

Jeżeli którykolwiek z powyższych objawów przybiera ostrą formę lub utrzymuje się przez dłuższy okres, należy poinformować o tym lekarza, ponieważ może zachodzić konieczność zmiany dawkowania.

‍

Zbyt wysokie stężenie kwasu mykofenolowego może powodować toksyczność. Z kolei zbyt niskie stężenie może prowadzić do odrzucenia przeszczepu. Ponieważ nie określono do końca przedziału terapeutycznego, dostosowując sposób leczenia i dawkowanie leku lekarze posiłkują się również objawami klinicznymi pacjenta oraz własną wiedzą i doświadczeniem.

Monitorowanie stężenia we krwi pomaga ustalić przedział terapeutyczny kwasu mykofenolowego u danego pacjenta (czyli dostosować leczenie). Stężenie, przy którym działania niepożądane są najmniejsze i jednocześnie nie dochodzi do odrzucenia przeszczepu, to właśnie przedział terapeutyczny dla danego pacjenta. W przypadku włączenia innych leków i/lub immunosupresantów albo wystąpienia innych chorób, lekarz odpowiednio dostosowuje dawkę kwasu mykofenolowego, aby jego stężenie we krwi nadal zawierało się w przedziale terapeutycznym dla danego pacjenta.

MPA może zmniejszać skuteczność doustnych środków antykoncepcyjnych i może być przyczyną poronień w pierwszym trymestrze ciąży oraz wystąpienia wad wrodzonych u płodu. Podczas leczenia mykofenolanem kobiety nie powinny zachodzić w ciążę ani karmić piersią. Przed rozpoczęciem leczenia zaleca się wykonanie testu ciążowego, a w trakcie leczenia należy stosować dwie metody antykoncepcji łącznie. W przypadku zajścia w ciążę należy omówić z lekarzem ryzyko z tym związane.

Przed przyjęciem jakichkolwiek szczepień pacjent leczony mykofenolanem powinien skonsultować się z lekarzem.
Nawet w przypadku prawidłowego przyjmowania mykofenolanu mogą wystąpić działania niepożądane oraz powikłania takie jak infekcje i spowolnione gojenie się ran. Podobnie jak w przypadku innych leków immunosupresyjnych, MPA zwiększa ryzyko infekcji oraz wystąpienia chłoniaka.

1. Jak długo trwa leczenie mykofenolanem?

Zazwyczaj leczenie mykofenolanem jest długotrwałe, lecz zależy to od choroby oraz odpowiedzi organizmu na leczenie. Mykofenolan jest jednym z wielu leków, które można zastosować u pacjenta. Osoby po przeszczepie muszą przyjmować leki immunosupresyjne przez całe życie. W przypadku chorób autoimmunizacyjnych lek pomaga ograniczyć uszkodzenia organizmu oraz złagodzić objawy. Należy wspólnie z lekarzem omówić możliwe metody leczenia. Mogą one ulegać zmianom wraz z postępem choroby.

2. Gdzie wykonuje się oznaczenia kwasu mykofenolowego?

Oznaczenia te można wykonać w laboratorium szpitalnym, lecz próbki często wysyła się do laboratorium referencyjnego/specjalistycznego. Laboratoria wykonują oznaczenia różnymi metodami, co oznacza niewielkie różnice w zakresach referencyjnych, dlatego też w celu uzyskania spójnych wyników wszystkie próbki od danego pacjenta wysyła się zazwyczaj do tego samego laboratorium.

3. Czy należy informować personel medyczny o przyjmowaniu mykofenolanu?

Tak, to jest bardzo ważna informacja, szczególnie ze względu na możliwe interakcje z innymi lekami oraz z uwagi na immunosupresyjne działanie kwasu mykofenolowego. Może on mieć wpływ na gojenie ran, przyjmowane szczepienia oraz zwiększa ryzyko rozwoju pewnych nowotworów (jak rak skóry lub chłoniak).

‍

Na stronie:
Choroby: choroby autoimmunizacyjne, niedokrwistość, Toczeń rumieniowany układowy (SLE), reumatoidalne zapalenie stawów, nieswoiste zapalne choroby jelit
‍

Linki do stron obcojęzycznych:
‍‍National Kidney Foundation: What are immunosuppressants?
‍American Society of Transplantation: Patient Education Packets
‍United Network for Organ Sharing
‍American College of Rheumatology: Treatments

‍