W skrócie
W jakim celu badanie jest wykonywane?
W celu określenia stężenia leku tacrolimus we krwi w celu ustalenia dawkowania, zachowania stałego poziomu leczniczego oraz wykrycia stężenia toksycznego.
Kiedy badanie jest wykonywane?
Niezwłocznie po rozpoczęciu podawania leku tacrolimus, z początku w krótkich odstępach czasu, następnie w rzadszych, regularnych odstępach w celu monitorowania stężenia w czasie.
Jak się pobiera próbkę do badania?
Próbka krwi pobrana z żyły łokciowej
Czy do badania trzeba się przygotować?
Próbkę pobiera się 12 godzin po podaniu poprzedniej dawki leku i bezpośrednio przed podaniem kolejnej dawki, lub też według zalecenia lekarza.
Informacja o próbce
Co się oznacza?
Oznacza się stężenie leku o nazwie tacrolimus we krwi. Tacrolimus jest lekiem immunosupresyjnym, podawanym doustnie lub dożylnie u pacjentów po przeszczepie nerki, wątroby, serca lub innych narządów. Jest to silny lek, który pomaga zapobiegać odrzuceniu przeszczepu przez organizm. W prawidłowych warunkach układ odpornościowy rozpoznaje przeszczepiony narząd jako ciało obce i atakuje go. Tacrolimus hamuje ten proces i pomaga zapobiegać odrzuceniu przeszczepu poprzez ograniczenie procesu aktywowania białych krwinek zwanych limfocytami T.
Stężenie tacrolimus we krwi należy utrzymywać w wąskim przedziale leczniczym, w którym jego działanie jest skuteczne. Zbyt niskie stężenie może spowodować odrzucenie przeszczepu, a zbyt wysokie doprowadzić do wystąpienia objawów związanych z zatruciem. Dawki należy dostosowywać indywidualnie. Leczenie często rozpoczyna się od dużej dawki, którą zmniejsza się w ciągu kilku kolejnych tygodni. Tacrolimus przyjmuje się zazwyczaj dwa razy dziennie w określonych odstępach czasu przed lub po posiłkach. Po przyjęciu leku jego stężenie we krwi rośnie i osiąga najwyższą wartość po 2 – 3 godzinach, a następnie powoli opada. Stężenie tacrolimus we krwi zazwyczaj oznacza się gdy jego stężenie jest najniższe – krew pobiera się po 12 godzinach od przyjęcia poprzedniej dawki i/lub bezpośrednio przed podaniem kolejnej dawki leku.
Uwaga
Jeżeli przeprowadzenie badania jest dla Ciebie, lub kogoś Ci bliskiego przyczyną niepokoju czy zawstydzenia, przeczytaj artykuły:
Artykuły zamieszczone w dziale Laboratorium dostarczą Ci ogólnych informacji na temat obróbki pobranej krwi, wymazu z gardła oraz krwiodawstwa i krwiolecznictwa.
Badanie
W jakich przypadkach badanie jest wykonywane?
Oznaczenie leku tacrolimus stosuje się w celu pomiaru ilości leku we krwi, aby ustalić, czy stężenie osiągnęło już poziom leczniczy i czy jest poniżej granicy zatrucia.
Stężenie leku należy monitorować z następujących przyczyn:
- Brak dobrej korelacji pomiędzy przyjmowaną dawką leku tacrolimus a jego stężeniem we krwi.
- Wchłanianie i metabolizm leku tacrolimus przyjmowanego doustnie może się różnić pomiędzy pacjentami, a czasami nawet u tego samego pacjenta w zależności od pory przyjęcia leku i spożywanych posiłków.
- Tacrolimus, szczególnie w dużych dawkach, może powodować uszkodzenie nerek (nefrotoksyczność). Oznaczanie stężenia u pacjentów po przeszczepie nerki może pomóc w rozróżnieniu uszkodzenia nerki spowodowanego odrzuceniem przeszczepu (zbyt niskie stężenie leku) i uszkodzenia spowodowanego toksycznością leku (zbyt wysokie stężenie).
Monitorowanie stężenia leku tacrolimus pomaga dostosować dawkę do indywidualnych wymagań organizmu danego pacjenta.
W jakich przypadkach badanie jest zlecane?
Oznaczenie leku tacrolimus wykonuje się przy rozpoczęciu leczenia nawet codziennie, aby ustalić odpowiednie dawkowanie. Po dostosowaniu dawek do potrzeb danego pacjenta i potwierdzeniu, że lek jest dobrze tolerowany, można zmniejszyć częstotliwość wykonywania oznaczeń. Oznaczenia wykonuje się również w przypadku zmiany dawki lub jeżeli u pacjenta występują skutki boczne, objawy zatrucia lub odrzucenia przeszczepu.
Objawy zatrucia lekiem tacrolimus to między innymi:
- Uszkodzenie nerek (nefrotoksyczność)
- Drgawki, ból głowy (neurotoksyczność)
- Podwyższone ciśnienie
- Mdłości i wymioty
- Zaburzenia równowagi elektrolitowej, takie jak hiperkalemia
- Sporadyczne i/lub uporczywe szumy uszne (tinnitus)
- Napady epileptyczne
Monitorowanie jest konieczne przez cały okres przyjmowania leku tacrolimus przez pacjenta.
Co oznacza wynik?
Stężenie przekraczające ustalony zakres leczniczy może powodować wzrost ryzyka zatrucia, w tym uszkodzenia nerek i nerwów. Zbyt niskie stężenie może prowadzić do odrzucenia przeszczepu. Skutki uboczne mogą występować przy każdej dawce, lecz zazwyczaj są one bardziej odczuwalne przy wyższym stężeniu.
Zakres leczniczy dla danego laboratorium zależy od metody wykonania oznaczenia oraz od rodzaju przeszczepu. Wyników oznaczeń wykonywanych różnymi metodami nie można stosować wymiennie. Zazwyczaj wszystkie kolejne oznaczenia wykonuje się w tym samym laboratorium i stosuje się do zakresów leczniczych danego laboratorium.
Uwaga
Dla wielu oznaczeń nie ustalono standardowych zakresów referencyjnych. Ze względu na to, że wartości te zależą od wielu czynników takich jak: wiek, płeć, badana populacja, metoda oznaczenia, wyniki przedstawione jako wartości liczbowe mają różne znaczenie w różnych laboratoriach. Wynik powinien zawierać zakres referencyjny dla konkretnego oznaczenia. Lab Tests Online zaleca, aby pacjent przedyskutował wyniki testu z lekarzem. Dodatkowe informacje na temat zakresów referencyjnych są dostępne w artykule:
Co jeszcze należy wiedzieć?
Leki, takie jak blokery kanałów wapniowych, środki przeciwgrzybiczne, antybiotyki makrolidowe (np. erytromycyna) inhibitory proteazy, chloramfenikol i inne leki immunosupresyjne, takie jak cyklosporyna, mogą powodować wzrost stężenia leku tacrolimus we krwi. Leki przeciwdrgawkowe (karbamazepina, fenytoina), przeciwbakteryjne (rifampicyna) oraz lek immunosupresyjny sirolimus, mogą powodować spadek stężenia.
Pacjenci przyjmujący tacrolimus muszą unikać spożywania soku grejpfrutowego i naparu z dziurawca.
Tacrolimus podaje się przez pewien czas pacjentom po przeszczepie szpiku kostnego. Tacrolimus stosowany miejscowo może służyć leczeniu różnych chorób skórnych, takich jak wyprysk, które nie poddały się innym formom leczenia. Z uwagi na to, że miejscowe zastosowanie leku tacrolimus obejmuje jedynie fragmenty skóry a nie cały organizm, nie jest ono monitorowane. W niektórych krajach tacrolimus stosuje się również w leczeniu miastenii.
Nie wolno samodzielnie zmieniać dawki leku ani pory jego przyjmowania, bez uprzedniej konsultacji z lekarzem. Tacrolimus należy spożywać w takich samych odstępach czasu w stosunku do posiłków. Posiłki, szczególnie bogate w tłuszcze, mogą znacznie zmniejszyć biodostępność leku (ilość leku, która przedostaje się do krwiobiegu), w porównaniu z przyjmowaniem leku na czczo. Pacjentki w ciąży lub planujące ciążę powinny uzyskać od lekarza informacje na temat związanego z tym ryzyka.
Pytania i odpowiedzi
1. Jak długo należy przyjmować tacrolimus?
Pacjenci po przeszczepach muszą przyjmować tacrolimus lub inne leki immunosupresyjne przez całe życie. Należy porozumieć się z lekarzem w celu dobrania odpowiedniego leku. Z czasem może zachodzić konieczność zmiany leczenia.
2. Kto zleca oznaczenia leku tacrolimus?
Oznaczenia zazwyczaj zleca lekarz oraz transplantolog, który wykonał przeszczep lub lekarz specjalizujący się w stanach klinicznych, w których podaje się ten lek.
3. Czy pacjent powinien informować innych lekarzy o tym, że przyjmuje tacrolimus?
Tak. Należy informować innych lekarzy, ze względu na możliwe interferencje z innymi lekami oraz na immunosupresyjne działanie leku tacrolimus, który może mieć wpływ na procesy gojenia, skuteczność szczepień oraz może powodować wzrost ryzyka rozwoju pewnych nowotworów (takich jak nowotwory skóry).
Źródła
UWAGA: Wymienione poniżej adresy stron internetowych, są źródłami uzupełniającymi. W celu obejrzenia kompletnej listy źródeł wykorzystanych w tworzeniu tej strony, kliknij tutaj.
Linki do stron obcojęzycznych
American Society of Transplantation
United Network for Organ Sharing: Transplant Living
MedlinePlus Drug Information: Tacrolimus
