Badanie pozwala ocenić skuteczność leczenia lekami przeciwkrzepliwymi (przeciwzakrzepowymi, antykoagulantami) i jest pomocne w rozpoznaniu zaburzeń krzepnięcia.

Badanie wykonywane jest u osób przyjmujących antykoagulant lub u osób z zaburzeniami krzepnięcia krwi.

Próbka krwi pobierana jest z żyły łokciowej lub czasem z opuszki palca.

Nie.

Badanie czasu protrombinowego (PT) polega na pomiarze czasu tworzenia skrzepu osocza. W organizmie krzepnięcie krwi jest wynikiem szeregu następujących po sobie reakcji chemicznych, określanych jako kaskada krzepnięcia. Poszczególne czynniki krzepnięcia aktywują się wzajemnie w określonej kolejności, co ostatecznie prowadzi do przekształcenia fibrynogenu w stabilizowaną fibrynę. Aby krzepnięcie przebiegało prawidłowo każdy czynnik krzepnięcia musi mieć prawidłowe stężenie i aktywność. Niedobór któregoś z czynników może wywołać nadmierne krwawienia, nadmiar zaś powstawanie zakrzepów.

W warunkach in vitro (w probówce) krzepnięcie osocza można zapoczątkować dodając do próbki osocza czynniki aktywujące drogę wewnątrzpochodną lub zewnętrzpochodną krzepnięcia. Obydwie ścieżki zbiegają się w pewnym punkcie i końcowy etap krzepnięcia jest wspólny (schemat ma kształt litery Y). Jednym z ostatnich etapów jest przemiana protrombiny (czynnik II) w trombinę. Chociaż wynik badania PT jest zależny od stężenia cz. II, to jednak główny cel badania jest inny.

Badanie PT jest miarą zewnątrzpochodnej drogi krzepnięcia oraz końcowego etapu wspólnego. Zależy od prawidłowego stężenia i aktywności czynnika I (fibrynogen), II (protrombina), V, VII i X. W badaniu ocenia się, czy współdziałanie tych czynników doprowadzi w określonym czasie i warunkach do utworzenia skrzepu osocza. Przedłużenie czasu protrombinowego oznacza niedobór lub dysfunkcję któregoś z czynników.

Czas protrombinowy jest zwykle podawany w sekundach i porównywany z czasem PT uzyskanym u zdrowych osób poprzez obliczenie współczynnika protrombinowego (R). Jest to iloraz czasu (s) uzyskanego u zdrowych osób i u osoby badanej. Na wynik badania duży wpływ mają stosowane odczynniki. Dlatego wyniki uzyskiwane w różnych laboratoriach, a nawet w tym samym laboratorium w różnym czasie, mogą się różnić. Aby poprawić porównywalność wyników zgodnie z zaleceniami Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) wynik PT podaje się również w postaci Międzynarodowego Współczynnika Znormalizowanego (International Normalized Ratio, INR). INR odpowiada takiej wartości współczynnika protrombinowego, jaką by uzyskano stosując odczynnik uznany przez WHO za referencyjny.

Większość laboratoriów podaje wynik PT w postaci czasu (s), współczynnika protrombinowego (s/s) i INR. Wyniki INR wykorzystuje się tylko w monitorowaniu leczenia doustnymi antykoagulantami (głównie warfaryną).

Czas protrombinowy (PT) zleca się w celu wyjaśnienia przyczyn nadmiernych krwawień, najczęściej łącznie z aPTT. Oznaczanie PT pozwala ocenić drogę zewnątrzpochodną krzepnięcia i etap wspólny, natomiast aPTT drogę wewnątrzpochodną i etap wspólny. Wykonując te dwa badania można kompleksowo ocenić współdziałanie wszystkich czynników krzepnięcia.

PT i aPTT wykorzystuje się do oceny procesu krzepnięcia u osób przygotowywanych do zabiegu chirurgicznego.

PT, wyrażany jako Międzynarodowy Współczynnik Znormalizowany (ang. International Normalized Ratio, INR), służy do monitorowania leczenia doustnymi antykoagulantami (antagoniści witaminy K o działaniu przeciwkrzepliwym). Należą do nich przede wszystkim warfaryna (Coumadin) oraz pochodne kumaryny np. acenokumarol i sintrom). Leki te wpływają na czynność kaskady krzepnięcia i hamują powstawanie zakrzepów. Są stosowane w leczeniu długoterminowym u osób z nadkrzepliwością. Częstymi wskazaniami klinicznymi do przyjmowania warfaryny są migotanie przedsionków, wszczepienie sztucznych zastawek serca, zakrzepica żył głębokich i zatorowość płucna (gdy materiał zatorowy stanowią zakrzepy powstające w żyłach). Warfarynę wykorzystuje się także w leczeniu zespołu antyfosfolipidowego i czasem zawału serca. Celem leczenia doustnymi antykoagulantami jest utrzymanie stanu równowagi układu krzepnięcia, w którym hamowane jest nadmierne krzepnięcie, ale nie dochodzi do samoistnych krwawień. Do monitorowania stanu równowagi wykorzystuje się powtarzane pomiary INR.

Badanie czasu protrombinowego (INR) jest wykonywane regularnie u osób, przyjmujących doustne antykoagulanty w celu stwierdzenia czy przepisane przez lekarza dawki leków utrzymują INR na odpowiednio podwyższonym poziomie. Częstotliwość wykonywania badania ustala lekarz w taki sposób, aby zapewnić właściwe dawkowanie leku, tzn. wartość INR powinna pozostawać w określonym przedziale terapeutycznym i nie powinno dochodzić do samoistnych krwawień lub powstawania wybroczyn skórnych.

Badanie PT może być również wykonywane u pacjentów nie przyjmujących doustnych antykoagulantów, z objawami zaburzeń krzepnięcia, do których należą krwotoki z nosa, krwawienia z dziąseł, wybroczyny skórne, obfite i/lub przedłużające się krwawienia miesięczne, krew w kale i/lub moczu, a w ciężkich przypadkach bóle i ograniczenie ruchomości stawów (efekt wylewu krwi do torebki stawowej), zaburzenia widzenia i przewlekła niedokrwistość.

PT łącznie z aPTT zlecane są rutynowo u pacjentów przygotowywanych do zabiegów inwazyjnych (np. operacji), w celu upewnienia się, że czynność krzepnięcia krwi jest prawidłowa.

Dla potrzeb monitorowania leczenia doustnymi antykoagulantami PT wyrażany jest jako INR. Wartość docelowa INR u pacjentów leczonych antykoagulantami powinna wynosić od 2,0 do 3,0, co oznacza, że czas protrombinowy mierzony w wystandaryzowanych warunkach u tych osób jest 2-3 - krotnie dłuższy niż u osób nie przyjmujących leków. U pacjentów z wysokim ryzykiem tworzenia zakrzepów INR powinien osiągać wartości wyższe, około 2,5-3,5. Obowiązkiem lekarza jest takie dawkowanie leków, aby wartości INR były optymalne w stanie klinicznym danego pacjenta.

Wyniki badania czasu protrombinowego zależą od stosowanej metody pomiaru, dlatego PT pacjenta mierzony w sekunach jest porównywany z wartością prawidłową, wyznaczoną w danym laboratorium z użyciem określonych odczynników. Wartość prawidłowa to średnia wartość czasu protrombinowego uzyskana w grupie osób bez zaburzeń krzepnięcia, mieszkających na danym terenie. Może być nieco inna w różnych regionach kraju oraz zmieniać się nieznacznie w czasie. Niektóre laboratoria obliczają współczynnik protrombinowy (R). Jest to iloraz wartości prawidłowej i czasu protrombinowego pacjenta (prawidłowo 0,8-1,2). U osób, które nie są leczone doustnymi antykoagulantami, należy oceniać czas protrombinowy podany w sekundach (lub R) zwracając uwagę na przedział wartości prawidłowych podany na wydruku wyniku.

Wydłużenie czasu protrombinowego i wzrost INR świadczy o wydłużeniu czasu krzepnięcia krwi. U osób, które nie przyjmują leków przeciwkrzepliwych, a występuje u nich wydłużenie PT (wzrost INR), powinno się wykonać dodatkowe badania wykrywające przyczynę tego zjawiska. Przyczyną może być choroba wątroby, niedobór witaminy K lub niedobór czynników krzepnięcia. Wynik PT ocenia się często łącznie z wynikiem aPTT, co przedstawiono w tabeli.

Alkohol, różne leki, a także niektóre produkty spożywcze mogą interferować i być przyczyną błędnych wyników PT. Antybiotyki, aspiryna, cimetydyna powodują wydłużenie PT, natomiast barbiturany, doustne środki antykoncepcyjne, hormonalna terapia zastępcza, witamina K (również zawarta w preparatach multiwitaminowych) - jego skrócenie. Na wynik badania może wpływać spożywanie pokarmów bogatych w witaminę K, takich jak wątroba wołowa lub wieprzowa, zielona herbata, brokuły, ciecierzyca, jarmuż, włoska kapusta, produkty sojowe. Pacjent powinien poinformować lekarza o wszystkich lekach, suplementach i pokarmach jakie przyjmuje, ponieważ może mieć to wpływ na prawidłową interpretację wyników PT.

1. Czy można to badanie wykonać w warunkach domowych?

Tak, dla chorych długotrwale leczonych warfaryną opracowano testy do samodzielnego użytku. Ich prawidłowe stosowanie i odpowiednia modyfikacja dawkowania leku wymaga jednak odpowiedniego przeszkolenia pacjenta lub opiekuna. Decyzja o wyborze sposobu monitorowania leczenia należy zawsze do lekarza.

2. Czy badanie powinno być wykonywane zawsze o tej samej porze dnia?

Zwykle nie jest to konieczne. Ważne jest natomiast przyjmowanie leku zawsze o tej samej porze dnia, gdyż pomaga to utrzymać jego odpowiednie stężenie we krwi. Na ogół zaleca się przyjmowanie leku wieczorem, a wykonanie badania następnego dnia tak, żeby lekarz mógł zmodyfikować dawkę tego samego dnia, w którym wykonano badanie INR.

3.Wyniki PT/INR w kolejnych pobraniach krwi nieco się różnią, ale nie wpływa to na zmianę dawkowania leków przez lekarza. Dlaczego?  

Wpływ na wyniki mogą mieć wspomniane wyżej leki, a różne stany chorobowe oraz spożywanie produktów bogatych w witaminę K, jak wątroba wieprzowa i wołowa, zielona herbata, cieciorka, brokuły, włoska kapusta, brukiew, produkty z soi. Nie bez znaczenia jest technika pobrania krwi jak również ewentualne trudności z jej pozyskaniem. Jeśli lekarz nie jest pewny stabilności INR może zlecać częstsze wykonywanie badania.

‍

UWAGA: Wymienione poniżej adresy stron internetowych, są źródłami uzupełniającymi. W celu obejrzenia kompletnej listy źródeł wykorzystanych w tworzeniu tej strony, kliknij tu.
‍
‍‍Linki do stron obcojęzycznych:
‍American Society of Hematology: Bleeding Disorders
‍American Society of Hematology: Blood Clots
‍MedlinePlus Medical Encyclopedia: Bleeding disorders
‍Womenshealth.gov: Bleeding disorders fact sheet
‍MedlinePlus: Warfarin
‍National Blood Clot Alliance

‍