W skrócie
W jakim celu badanie jest wykonywane?
Badanie wykonuje się w celu monitorowania leczenia przeciwkrzepliwego dużymi dawkami heparyny w czasie operacji z zastosowaniem krążenia pozaustrojowego oraz podczas hemodializ.
Kiedy badanie jest wykonywane?
U pacjentów otrzymujących wysokie dawki heparyny, w celu zapobiegania krzepnięciu podczas zabiegów chirurgicznych z krążeniem pozaustrojowym. Także w przypadku, gdy stężenie heparyny jest zbyt wysokie, aby monitorować je za pomocą badania a PTT i/lub gdy konieczne jest szybkie uzyskanie wyniku badania umożliwiające monitorowanie leczenia.
Jak się pobiera próbkę do badania?
Próbka krwi pobrana z żyły łokciowej
Czy do badania trzeba się przygotować?
Nie
Informacja o próbce
Co się oznacza?
ACT jest badaniem układu krzepnięcia, stosowanym w celu monitorowania leczenia przeciwkrzepliwego z zastosowaniem bardzo wysokich dawek niefrakcjonowanej heparyny.
Heparyna jest inhibitorem krzepnięcia krwi, podawanym zazwyczaj dożylnie lub w formie zastrzyków podskórnych. Heparyna w umiarkowanych dawkach stosowana jest w celu zapobiegania i leczenia zakrzepicy. Leczenie umiarkowanymi dawkami heparyny monitoruje się przy pomocy oznaczenia czasu częściowej tromboplastyny po aktywacji (aPTT). Kontrola jest kluczowym elementem terapii przeciwzakrzepowej, ponieważ dana dawka heparyny może wywołać odmienne efekty u różnych pacjentów. Jeśli podana dawka jest zbyt mała, aby zahamować układ krzepnięcia, może dojść do powstania skrzepów w naczyniach krwionośnych. Natomiast podanie zbyt wysokiej dawki może spowodować krwotok, w skrajnych przypadkach stanowiący zagrożenie życia.
Bardzo duże dawki heparyny podawane są przed, w trakcie, a także w krótkim czasie po operacjach przeprowadzanych na otwartym sercu. Podczas tego typu operacji często stosuje się krążenie pozaustrojowe. Krew jest wówczas filtrowana i natleniana poza organizmem, za pomocą urządzeń mechanicznych. Kontakt krwi z tworzywem sztucznym powoduje aktywację płytek krwi i kaskady układu krzepnięcia, zapoczątkowując sekwencję zdarzeń, prowadzącą do powstania skrzepu krwi. Wysokie dawki heparyny zapobiegają tworzeniu skrzepu, lecz jednocześnie pozostawiają organizm w dynamicznej równowadze pomiędzy krzepnięciem a krwotokiem. Na tym poziomie leczenia aPTT nie jest już wiarygodnym narzędziem kontroli układu krzepnięcia. Podczas badania aPTT przeprowadza się reakcję krzepnięcia in vitro, a w przypadku stosowania dużych dawek heparyny nie dochodzi do powstania skrzepu.
ACT jest badaniem szybkim, które można wykonać przy łóżku pacjenta przed zabiegiem operacyjnym lub w określonych odstępach czasu w czasie trwania zabiegu. Podobnie jak w przypadku aPTT, przy pomocy tego badania oznacza się hamujący efekt heparyny na układ krzepnięcia, a nie podaną dawkę heparyny. Badanie to pozwala względnie szybko zmieniać dawki podawanej heparyny, aby uzyskać i zachować stały poziom antykoagulacji. Po zakończeniu zabiegu operacyjnego i ustabilizowaniu stanu pacjenta, dawki heparyny zazwyczaj zmniejsza się.
Czułość testu ACT zależy od zastosowanej metody. Niektóre oznaczenia ACT są przeznaczone do monitorowania niskiego a inne do wysokiego poziomu heparyny. Kiedy heparyna w organizmie osiągnie stężenie terapeutyczne, zamiast oznaczenia ACT wykonuje się zazwyczaj test aPTT.
Niekiedy oznaczenie ACT służy do monitorowania leczenia heparyną w standardowych dawkach u pacjentów ze stwierdzonym antykoagulantem toczniowym (LAC). U tych pacjentów nie można wykonywać oznaczenia aPTT z uwagi na interferencję ze strony LAC.
Oznaczenie ACT można również wykorzystywać w celu monitorowania hamującego działania na układ krzepnięcia leków zwanych bezpośrednimi inhibitorami trombiny (takimi jak bivalirudin czy argatroban).
Uwaga
Jeżeli przeprowadzenie badania jest dla Ciebie, lub kogoś Ci bliskiego przyczyną niepokoju czy zawstydzenia, przeczytaj artykuły:
Artykuły zamieszczone w dziale Laboratorium dostarczą Ci ogólnych informacji na temat obróbki pobranej krwi, wymazu z gardła oraz krwiodawstwa i krwiolecznictwa.
Badanie
W jakich przypadkach badanie jest wykonywane?
Badanie ACT służy do monitorowania dużych dawek heparyny przed, w trakcie i w krótkim czasie po zabiegach operacyjnych wymagających intensywnej terapii przeciwkrzepliwej. Wykonywane jest w przypadku, gdy oznaczenie aPTT nie ma wartości klinicznej (terapia wysokimi dawkami heparyny lub obecność antykoagulanta tocznia) lub jego wykonanie trwa zbyt długo. Oznaczenie ACT czasami wykonuje się wraz z aPTT w celu monitorowania leczniczego działania bezpośrednich inhibitorów trombiny takich jak argatroban lub bivalirudin.
W jakich przypadkach badanie jest zlecane?
Badanie ACT zleca się po podaniu wstępnej dawki (tzw. bolusa) heparyny, przed zabiegami operacyjnymi na otwartym sercu. Podczas zabiegów chirurgicznych ACT oznacza się w odpowiednich odstępach czasu, w celu osiągnięcia i utrzymania stałego poziomu działania przeciwkrzepliwego heparyny. Po zabiegu chirurgicznym za pomocą ACT kontroluje się stan układu krzepnięcia, aż do czasu ustabilizowania się stanu pacjenta i zmniejszenia dawki podawanej heparyny.
Czasami oznaczenie ACT wykonuje się w czasie krwotoku lub jako element przyłóżkowej oceny działania heparyny u pacjenta, zwłaszcza jeśli pacjent ma antykoagulant tocznia. Można je również wykonać u pacjentów leczonych bezpośrednim inhibitorem trombiny
Co oznacza wynik?
Wynik ACT podawany jest w sekundach: im dłuższy czas tym bardziej upośledzone jest krzepnięcie. Podczas zabiegu operacyjnego, ACT utrzymuje się powyżej dolnej granicy wartości referencyjnych - czyli wartości, przy których u większości ludzi nie powstają skrzepy. Nie ma zgodności co do wartości tej dolnej granicy- może ona różnić się w zależności od szpitala i, do pewnego stopnia, w zależności od metody oznaczenia ACT.
Ważne jest, aby ocenić układ krzepnięcia pacjenta na poziomie dolnego zakresu wartości ACT oraz reakcję na podaną dawkę heparyny. Ilość heparyny niezbędna do osiągnięcia i utrzymania stałego poziomu ACT (na przykład 300 sekund) może się różnić w zależności od reakcji układu krzepnięcia. W przypadku występowania zakrzepicy lub krwotoków dawkę heparyny i wartość ACT należy odpowiednio dostosować. Po operacji może wystąpić konieczność utrzymania ACT w wąskim zakresie (na przykład między 175 a 225 sekund) do czasu ustabilizowania się stanu pacjenta.
Uwaga
Dla wielu oznaczeń nie ustalono standardowych zakresów referencyjnych. Ze względu na to, że wartości te zależą od wielu czynników takich jak: wiek, płeć, badana populacja, metoda oznaczenia, wyniki przedstawione jako wartości liczbowe mają różne znaczenie w różnych laboratoriach. Wynik powinien zawierać zakres referencyjny dla konkretnego oznaczenia. Lab Tests Online zaleca, aby pacjent przedyskutował wyniki testu z lekarzem. Dodatkowe informacje na temat zakresów referencyjnych są dostępne w artykule:
Co jeszcze należy wiedzieć?
Wyniki badań ACT i aPTT nie mogą być stosowane wymiennie. W niewielkim obszarze, gdzie się nakładają (górne wartości aPTT i niższe wartości ACT), wykazują słabą korelację. Wyniki obu oznaczeń należy interpretować oddzielnie. Najpierw należy dokonać oceny zapotrzebowania pacjenta na heparynę, wyrównać jej poziom w organizmie a następnie dopiero zmienić sposób monitorowania.
Na wynik badania ACT może wpływać liczba płytek i ich czynność. Aktywowane podczas zabiegu chirurgicznego płytki krwi, bardzo często stają się bezużyteczne, a zarówno zabieg operacyjny jak i leczenie heparyną może spowodować trombocytopenię (obniżoną liczbę płytek krwi). Również temperatura krwi może wypływać na wynik ACT - krew mechanicznie filtrowana i natleniana podczas operacji wykazuje tendencję do obniżania swojej temperatury. Na wynik badania ACT mogą także wpływać nabyte i wrodzone stany, takie jak obecność przeciwciał toczniowych oraz niedobory czynników krzepnięcia.
Pytania i odpowiedzi
Czy ocena ACT zawsze wykonywana jest w laboratorium?
Badanie to rzadko wykonuje się w laboratorium centralnym. Z uwagi na to, że próbka ma małą stabilność, badanie należy wykonać szybko, w pobliżu pacjenta, zazwyczaj bezpośrednio przy łóżku pacjenta, lub w laboratorium znajdującym się na oddziale
