Badanie wykonuje się w celu rozpoznania i monitorowania układowego tocznia rumieniowatego (SLE)

W przypadku występowania objawów związanych z SLE oraz dodatniego wyniku badania ANA, okresowo u pacjentów z SLE.

Próbka krwi pobierana jest z żyły łokciowej.

Nie.

Oznacza się ilość obecnych we krwi przeciwciał przeciwko dwuniciowemu kwasowi dezoksyrybonukleinowemu (anty-dsDNA). Anty-dsDNA to przeciwciało wytwarzane w przypadku, gdy układ odpornościowy przestaje rozróżniać „własne” i „obce” komponenty komórkowe. Układ odpornościowy atakuje wtedy własny materiał genetyczny, co powoduje stany zapalne, uszkodzenia tkanek oraz inne objawy przedmiotowe i podmiotowe związane z chorobą autoimmunizacyjną.

Anty-dsDNA jest jednym z wielu przeciwciał przeciwjądrowych (ANA) – grupy przeciwciał skierowanych przeciwko substancjom zawartym w jądrze komórkowym. Wprawdzie przeciwciała anty-dsDNA w niewielkich ilościach występują w przebiegu różnych chorób, jednak przede wszystkim powiązane są z układowym toczniem rumieniowatym (SLE lub toczeń). SLE może zaatakować nerki, stawy, naczynia krwionośne, skórę, serce, płuca i mózg. Objawy to, między innymi, ból stawów, wysypka, zmęczenie i dysfunkcja nerek. SLE najczęściej występuje u kobiet w wieku 15 – 40 lat, rzadziej u rasy białej. Wprawdzie nie jest znana bezpośrednia przyczyna, lecz prawdopodobnie istnieją pewne predyspozycje genetyczne. Niektóre leki, substancje chemiczne, światło słoneczne lub infekcje wirusowe mogą wywołać epizod choroby.

Jednym z najgroźniejszych powikłań SLE jest toczeń nerkowy – choroba charakteryzująca się stanem zapalnym nerek, mogącym prowadzić do białkomoczu, wysokiego ciśnienia krwi oraz niewydolności nerek. Występuje, kiedy autoprzeciwciała wiążą się z antygenami i odkładają się w nerkach. W ocenie pacjenta z toczniem nerkowym wysokie miano anty-dsDNA zazwyczaj wiąże się z trwającym stanem zapalnym i uszkodzeniem nerek.

Badanie anty-dsDNA wykonuje się w celu potwierdzenia rozpoznania układowego tocznia rumieniowatego (SLE) oraz w celu rozróżnienia go od innych chorób autoimmunizacyjnych. Oznaczenie zazwyczaj zleca się w następstwie dodatniego wyniku testu ANA u osób z objawami klinicznymi wskazującymi na SLE. Test wykonuje się również łącznie z oznaczeniem innego autoprzeciwciała związanego z SLE, tzw. badania anty-SM (przeciwciało Smith’a), które często stanowi element panelu rozpuszczalnych antygenów jądrowych (ENA, patrz Autoprzeciwciała). W zależności od objawów klinicznych i przypuszczeń lekarza można zlecić oznaczenie dodatkowych autoprzeciwciał w celu rozróżnienia i wykluczenia innych chorób immunologicznych.

Test anty-dsDNA można wykorzystać w celu monitorowania aktywności choroby u pacjenta z rozpoznanym SLE. W przebiegu tej choroby często występują stany zaostrzenia, kiedy objawy nasilają się, a następnie ustępują. Poziom anty-dsDNA może wzrastać przed oraz w czasie zaostrzenia choroby.

Oznaczenie anty-dsDNA zleca się w przypadku występowania objawów przedmiotowych i podmiotowych mogących wskazywać na SLE, przy jednoczesnym dodatnim wyniku testu ANA, szczególnie jeżeli wzór fluorescencji ANA jest „homogenny” lub „ziarnisty”. (Więcej informacji na ten temat znajduje się w artykule dotyczącym ANA). Dodatni wynik ANA występuje w około 95% przypadków SLE. Jednak dodatni wynik ANA występuje również w wielu innych stanach klinicznych, podczas gdy dodatni wynik anty-dsDNA jest raczej swoisty dla SLE. Ponieważ anty-dsDNA jest bardziej swoisty od ANA, nie zleca się go zazwyczaj, jeżeli wynik ANA jest ujemny.

Objawy SLE to między innymi:

• Ból mięśni
• Ból właściwy dla stanów zapalnych w jednym lub kilku stawach (jednak bez uszkodzenia lub z bardzo nieznacznym uszkodzeniem stawów)
• Czerwona wysypka umiejscowiona na nosie i policzkach, kształtem przypominająca motyla (wysypka malaryczna)
• Gorączka
• Przewlekłe zmęczenie
• Nadwrażliwość na promienie ultrafioletowe
• Utrata wagi i włosów
• Stan zapalny i uszkodzenie narządów i i tkanek, w tym nerek, płuc, serca, osierdzia, ośrodkowego układu nerwowego oraz naczyń krwionośnych.

Oznaczenie anty-dsDNA zleca się cyklicznie w celu monitorowania postępu lub okresów zaostrzenia choroby u pacjentów z SLE. Badanie można powtórzyć jeżeli wstępny wynik jest ujemny lecz objawy kliniczne utrzymują się.

‍

Wyniki oznaczeń anty-dsDNA rozpatruje się zazwyczaj w połączeniu z historią choroby, objawami przedmiotowymi i podmiotowymi oraz wynikami oznaczeń innych autoprzeciwciał.

Wysoki poziom anty-dsDNA ściśle wiąże się z SLE. Często wzrasta on w trakcie lub tuż przed okresem zaostrzenia objawów. W przypadku dodatniego wyniku oraz występowania objawów charakterystycznych dla SLE istnieje duże prawdopodobieństwo, że pacjent cierpi na SLE. Dodatkową przesłanką jest dodatni wynik oznaczenia anty-Sm.

Bardzo niski poziom anty-dsDNA uznaje się za ujemny, lecz nie wyklucza on rozpoznania SLE. Przeciwciała anty-dsDNA obecne są tylko u 50-60% chorych z SLE. Poziom niski do umiarkowanego może występować w innych chorobach autoimmunizacyjnych, takich jak zespół Sjogrena oraz choroba mieszana tkanki łącznej.

Oznaczenia anty-dsDNA mają charakter półilościowy i można je wykonywać przy pomocy różnych testów. W wielu laboratoriach stosuje się bardzo wiarygodny i czuły test immunoenzymatyczny ELISA.

Przeciwciała anty-dsDNA występują czasami w przebiegu chorób takich jak przewlekłe zapalenie wątroby, pierwotna marskość żółciowa wątroby oraz mononukleoza zakaźna. Czasami są również obecne u osób przyjmujących leki takie jak prokainamid czy hydralazyna. W takim przypadku zazwyczaj nie oznacza się ani nie monitoruje ich poziomu.

Oprócz badań na obecność przeciwciał przeciwko dwuniciowemu DNA, dostępne jest również oznaczenie przeciwciał przeciwko jednoniciowemu DNA (anty-ssDNA). Badanie to jest wykonywane rzadziej, a przeciwciała te nie są tak ściśle związane z SLE, lecz występują w innych chorobach autoimmunizacyjnych.

1. Czemu rozpoznanie SLE może być długotrwałym procesem?

Lekarz nie może polegać wyłącznie na wynikach badań, lecz musi wziąć również pod uwagę objawy kliniczne oraz historię choroby pacjenta. Objawy nie zawsze są swoiste, często pojawiają się i ustępują. Wyniki badań na początku nie zawsze wykazują obecność autoprzeciwciał ze względu na cykliczny charakter chorób autoimmunizacyjnych. W niektórych przypadkach zaobserwowanie wzorca występowania objawów mogących wskazywać na SLE lub inne choroby autoimmunizacyjne może trwać kilka miesięcy a nawet kilka lat.

2. Czy SLE można wyleczyć?

Niestety SLE nie można wyleczyć, lecz można łagodzić jego objawy i powikłania. U wielu chorych występują stany zaostrzenia choroby, a następnie następuje okres ustąpienia lub znacznego złagodzenia objawów.

3. Czy przeciwciała anty-dsDNA kiedykolwiek znikną z organizmu?

Nie. Jeżeli organizm wytworzył przeciwciała, będą one obecne do końca życia. Jednak stężenie we krwi może się zmieniać z czasem i poziom autoprzeciwciał może być bardzo niski.

4. Czy pacjent może mieć wpływ na poziom anty-dsDNA w swoim organizmie?

Zmiana stylu życia nie ma wpływu na autoprzeciwciała, ponieważ stanowią one odzwierciedlenie obecności oraz aktywności procesów autoimmunizacyjnych.

5. Czy oznaczenie anty-dsDNA można wykonać w gabinecie lekarskim?

Wykonanie badania wymaga użycia specjalistycznego sprzętu, dlatego też próbki wysyła się do badania w laboratorium specjalistycznym.

6. Czy każdy powinien wykonać oznaczenie anty-dsDNA?

Oznaczenie autoprzeciwciał jest konieczne tylko, jeżeli u chorego występują objawy mogące wskazywać na chorobę autoimmunizacyjną. U wielu osób nigdy nie zachodzi taka potrzeba.

‍

Na tej stronie

Choroby: układowy toczeń rumieniowaty, choroby autoimmunizacyjne, zespół Sjogrena

Linki do stron obcojęzycznych

Lupus Foundation of America: Lab tests for lupus
MedlinePlus Medical Encyclopedia: Systemic lupus erythematosus
Lupus Research Alliance: About Lupus
American Autoimmune Related Diseases Association
National Institute of Arthritis and Musculoskeletal and Skin Diseases: Lupus
FamilyDoctor.org: Lupus

‍