W celu identyfikacji bakterii obecnych w materiale pacjenta lub wyhodowanych w laboratorium mikrobiologicznym, która pozwoli na właściwy dobór kolejnych testów identyfikacyjnych i wdrożenie odpowiedniego leczenia.

W przypadku podejrzenia zakażenia bakteryjnego; często równolegle z posiewem mikrobiologicznym.

Ropa, płyny ustrojowe, plwocina, wymazy pobrane z miejsca zakażenia; mikroorganizmy wyhodowane w laboratorium mikrobiologicznym.

Zwykle próbkę materiału pobiera się sterylną wymazówką tak, aby pobrać komórki lub wydzielinę (płyn lub ropę zawierającą materiał komórkowy) z miejsca podejrzanego o zakażenie. Płyny ustrojowe pobiera się do sterylnych pojemników lub igłą i strzykawką.

Próbkę materiału od pacjenta często pobiera się sterylną wymazówką tak, aby pobrać komórki lub wydzielinę (płyn lub ropę zawierającą materiał komórkowy) z miejsca podejrzanego o zakażenie. Płyny ustrojowe, takie jak mocz, pobiera się do sterylnych pojemników, a takie jak płyn mózgowo-rdzeniowy, pobiera się igłą i strzykawką. Materiał z hodowli pobiera się jałową ezą lub wymazówką.

Nie.

Barwienie Grama wykonuje się aby stwierdzić czy w materiale pobranym od pacjenta, z miejsca podejrzanego o zakażenie występują chorobotwórcze drobnoustroje, szczególnie bakterie. Z próbki pobranej z miejsca zakażenia wykonuje się na szkiełku podstawowym rozmaz i pozostawia do wysuszenia. Następnie nakłada się serię barwników i roztworów odbarwiających. Wybarwiony preparat ogląda się pod mikroskopem. Nazwa testu pochodzi od nazwiska dr Chrystiana Grama, który opracował to złożone barwienie.

Bakterie obecne w preparacie oceniane są przede wszystkim pod względem:

• koloru ― Gram-dodatnie bakterie oraz grzyby są fioletowe, Gram-ujemne bakterie są czerwone,
• kształtu ― najczęściej występują bakterie kuliste (ziarenkowce) lub cylindryczne (pałeczki).

Dodatkowych informacji dostarcza wzajemny układ komórek bakteryjnych. Bakterie występują pojedynczo, w parach (dwoinki), tetradach (czworaczki), łańcuszkach (paciorkowce), nieregularnych skupiskach przypominających kiści winogron (gronkowce). Ważne są również długość i szerokość komórek bakteryjnych oraz tworzenie przetrwalników. Komórki bakteryjne mogą znajdować się wewnątrz komórek pacjenta (w leukocytach, białych krwinkach). Barwienie Grama w stosunkowo krótkim czasie pozwala przewidzieć rodzaj bakterii, które wywołały zakażenie, jak np. pneumokokowe zapalenie płuc lub gronkowcowy ropień. Barwienie metodą Grama nie uwidacznia wirusów, ponieważ nie mają one ściany komórkowej, z którą wiążą się barwniki

‍

Barwienie Grama i posiew materiału z miejsca zakażenia są najpowszechniej wykonywanymi testami mikrobiologicznymi stosowanymi w celu rozpoznania przyczyny zakażenia. Często stwierdzenie, że zakażenie zostało wywołane przez bakterie Gram-dodatnie lub Gram-ujemne umożliwia lekarzowi zastosowanie odpowiedniego antybiotyku zanim dostępne będą wyniki bardziej swoistych badań, takich jak hodowla i antybiogram. Obecność lub brak białych krwinek w preparacie barwionym metodą Grama ma również znaczenie diagnostyczne. Wskazuje, czy pobrany został odpowiedni materiał, ponieważ w miejscu zakażenia często obecne są białe krwinki (leukocyty).

Barwienie Grama wykonuje się również w celu identyfikacji drobnoustrojów wyhodowanych w laboratorium mikrobiologicznym, z materiału pobranego od pacjenta. Wynik barwienia Grama umożliwia wstępne rozpoznanie wyhodowanych drobnoustrojów oraz dobór odpowiednich testów pozwalających na dokładne określenie gatunku drobnoustrojów będących przyczyną zakażenia.

Kiedy istnieje podejrzenie zakażenia bakteryjnego. Barwienie Grama może być wykonane równolegle z posiewem mikrobiologicznym, z tej samej próbki materiału pobranego z miejsca zakażenia. Wynik barwienia Grama jest natychmiast przekazywany lekarzowi, co pomaga wdrożyć odpowiednie leczenie.

Wynik ujemny w barwieniu Grama - „brak bakterii w preparacie”, oznacza, że (1) zakażenie bakteryjne nie występuje, lub że (2) w materiale klinicznym było zbyt mało drobnoustrojów aby je zaobserwować pod mikroskopem (wynik fałszywie ujemny).

W przypadku wyniku dodatniego w barwieniu Grama - „bakterie obecne w preparacie”, podaje się szereg informacji na temat obserwowanych drobnoustrojów: Gram-dodatnie czy Gram-ujemne, kształt pojedynczych komórek - kuliste (ziarenkowce) lub cylindryczne (pałeczki), rozmiar komórek, układ komórek, orientacyjna ilość (bakterie pojedyncze, dość liczne, liczne), czy bakterie występują wewnątrz komórek pacjenta, czy są obecne w preparacie krwinki białe lub czerwone. Te informacje w połączeniu z objawami klinicznymi ułatwiają lekarzowi podjęcie decyzji o właściwym leczeniu pacjenta, zanim dostępne będą wyniki bardziej swoistych badań, takich jak hodowla czy antybiogram. Barwienie metodą Grama pozwala tylko na wstępną identyfikację drobnoustrojów, która wymaga potwierdzenia i uzupełnienia metodami takimi jak, hodowla, testy biochemiczne, testy immunologiczne, antybiogram.

W organizmie człowieka są miejsca fizjologicznie jałowe, takie jak układ nerwowy czy krwionośny, w których w stanie zdrowia nie ma drobnoustrojów. Jeśli w tych miejscach występuje zakażenie, początkowo liczba bakterii może być niewielka. Dlatego materiał pobrany z takich miejsc, np. płyn mózgowo-rdzeniowy wymaga specjalnego postępowania mającego na celu zagęszczenie drobnoustrojów, tak by móc je zaobserwować pod mikroskopem (np. zagęszczenie próbki przez wirowanie). Są również takie miejsca, np. górne drogi oddechowe czy układ pokarmowy, które w warunkach zdrowia są zasiedlone przez liczne drobnoustroje, określane mianem fizjologicznej mikroflory. Barwienie Grama materiału pobranego z takich miejsc, np. plwociny, kału, wymaga zachowania szczególnej ostrożności w ocenie drobnoustrojów. Konieczne jest odróżnienie drobnoustrojów, które mogą stanowić fizjologiczną mikroflorę, a które mogą być chorobotwórcze.

Nie wolno ignorować zakażeń bakteryjnych nawet jeżeli mają łagodny przebieg. Należy skontaktować się z lekarzem, który stwierdzi czy konieczne jest leczenie i jeżeli będzie potrzebne włączy je niezwłocznie, aby zahamować rozprzestrzenienie się infekcji. Nieleczone zakażenie może doprowadzić do uszkodzenia tkanek i narządów.

Grzyby barwią się w metodzie Grama na kolor fioletowy. Występują jako okrągłe lub owalne komórki pączkujące (drożdże) lub w postaci rozgałęzionych, długich nici, nazywanych grzybnią (pleśnie i dermatofity). Jeśli w barwieniu Grama obserwuje się grzyby, stanowi to podstawę do przeprowadzenia odpowiednich testów diagnostycznych umożliwiających identyfikację gatunkową grzybów.

Jeśli lekarz podejrzewa, że zakażenie jest spowodowane przez bakterie kwasooporne (prątki), np. gruźlica, może zlecić badanie plwociny w kierunku bakterii kwasoopornych - barwienie bakterii kwasoopornych (barwienie Ziehl-Neelsena), zamiast barwienia Grama.

1. Jakie są możliwości leczenia infekcji bakteryjnych?

Podstawowym lekiem w infekcjach bakteryjnych są antybiotyki. W przypadku ropnia, konieczne jest nakłucie i drenaż ropnia, gdyż antybiotyk może nie osiągnąć efektywnego stężenia w miejscu zakażenia.

2.  Na co lekarz zwraca uwagę w wybarwionym preparacie?

Obok barwienia, które identyfikuje czy drobnoustrój jest Gram-dodatni lub Gram-ujemny, znaczenie ma kształt bakterii (jak np. pałeczka) jak i tworzenie grup. Np. gronkowce tworzą grupy w kształcie gron, paciorkowce występują w parach lub łańcuszkach jak sznurek korali.

3.  Co należy zrobić jeżeli lekarzowi potrzeba więcej informacji niż uzyskuje się z preparatu barwionego metodą Grama?

Barwienie Grama wykonuje się równolegle z hodowlą. Pozwala to na dokładniejszą identyfikację bakterii, które wywołały zakażenie i wybór najwłaściwszego antybiotyku do leczenia.

4.  Czy testy te można wykonać w domu?

Nie, test ten wykonywany jest w specjalistycznym laboratorium przez wykwalifikowanych pracowników.

5. Dlaczego barwienia Grama nie wykonuje się dla wszystkich materiałów pobranych na posiew?

Barwienie Grama często jest nieużyteczne w przypadku materiału klinicznego pobranego z miejsca, w którym występuje liczna fizjologiczna mikroflora, np. kał, wymaz z gardła, ponieważ nie ma możliwości odróżnienia w badaniu mikroskopowym drobnoustrojów chorobotwórczych od stanowiących fizjologiczną mikroflorę, gdyż często wyglądają one tak samo

‍

UWAGA:  W celu obejrzenia kompletnej listy źródeł wykorzystanych w tworzeniu tej strony, kliknij tu.

Na stronie

Choroby: Zakażenia skóry i ran, Zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych i zapalenie mózgu, Zakażenia grzybicze, Rzeżączka

‍

Linki do stron obcojęzycznych

Microbial Life Educational Resources: Gram Staining
KidsHealth.org: Infections
MedlinePlus Medical Encyclopedia: Bacterial Infections
Mayo Clinic: What is the difference between a bacterial infection and a viral infection?

‍