Badanie wykonuje się w celu wykrycia obecności przeciwciał przeciwko centromerom, jako pomocnicze w procesie diagnostycznym ograniczonej twardziny układowej.

W przypadku występowania co najmniej jednego objawu wskazującego na zespół CREST.

Próbka krwi pobierana jest z żyły łokciowej.

Nie.

Przeciwciała przeciwko centromerom (ACA) to autoprzeciwciała, białka wytwarzane przez układ odpornościowy, które atakują tkanki własnego organizmu. ACA to jeden z kilku rodzajów przeciwciał przeciwjądrowych, który atakuje centromery, czyli elementy chromosomów obecnych w jądrze komórek organizmu. Test ACA pozwala wykryć i oznaczyć ilość przeciwciał przeciwko centromerom we krwi, co wspomaga rozpoznanie rodzaju twardziny. Twardzina (inaczej twardzina układowa) to zespół rzadko występujących zaburzeń w obrębie tkanki łącznej. Można wyróżnić dwie odmiany choroby – twardzina rozproszona, obejmująca cały organizm oraz twardzina ograniczona. Rozpoznaje się je na podstawie stopnia zajęcia skóry. Przeciwciała ACA występują u około 60 – 80% pacjentów z twardziną ograniczoną i tylko u około 5% pacjentów z twardziną rozproszoną.

W przebiegu ograniczonej twardziny układowej zazwyczaj występuje co najmniej jeden z objawów zwanych łączne zespołem CREST (nazwa pochodzi od pierwszych liter określających poszczególne zaburzenia).

Objawy zespołu CREST są następujące:

• C - calcinosis – obecność złogów wapnia pod skórą;
• R- zespół Raynauda – epizody ograniczonego dopływu krwi do palców rąk i nóg, powodujące zmianę ich koloru na biało-niebieski;
• E - esophagal dysfunction - zaburzenia czynności przełyku, utrudnione przełykanie, refluks i pieczenie;
• S - sclerodactylia – napięta, stwardniała, błyszcząca skóra palców rąk;
• T - teleangiektazje – czerwone plamy na skórze, spowodowane obrzękiem naczyń włosowatych

Przeciwciała przeciwko centromerom mogą występować nawet u 95% osób z zespołem CREST.

‍

‍

Test na obecność przeciwciał przeciwko centromerom (ACA) zleca się przede wszystkim jako pomocniczy w procesie rozpoznania ograniczonej twardziny układowej, jednego z rodzajów twardziny układowej oraz zespołu CREST. Badanie to może również służyć w celu różnicowania twardziny i innych stanów, w których występują podobne objawy.

Badanie można wykonać również w celu uzyskania dodatkowych informacji na temat stanu pacjenta, w przypadku, gdy wynik badania ANA (przeciwciała przeciwjądrowe) jest dodatni, szczególnie przy jąderkowym lub centromerowym typie fluorescencji. (Więcej informacji znajduje się w rozdziale "Co oznacza wynik?" w artykule dotyczącym ANA).

Oznaczenie zleca się czasem łącznie z Scl-70 (przeciwciała przeciwko topoizomerazie), które również mogą występować w przebiegu twardziny.

Test na obecność ACA zleca się również łącznie z innymi testami na obecność autoprzeciwciał, takimi jak ANA.

‍

Badanie ACA można zlecić w przypadku dodatniego wyniku badania ANA oraz co najmniej jednego z objawów CREST, czyli:

• obecności złogów wapnia pod skórą;
• objawu Raynauda – epizodów ograniczonego dopływu krwi do palców u rąk i nóg, powodujących zmianę ich koloru na biało-niebieski;
• zaburzeń czynność przełyku, takich jak utrudnione przełykanie, refluks i pieczenie;
• występowania napiętej, stwardniałej, błyszczącej skóry palców rąk;
• teleangiektazji – czerwonych plam na skórze, spowodowanych obrzękiem naczyń włosowatych

‍

W przypadku dodatniego wyniku ACA oraz występowania objawów CREST zachodzi prawdopodobieństwo ograniczonej twardziny układowej. Dodatni wynik ACA występuje u około 60 – 80% pacjentów z twardziną ograniczoną i nawet u 95% pacjentów z zespołem CREST.

Jeżeli wynik ACA jest ujemny, objawy prawdopodobnie są spowodowane inną chorobą. Jednak w rzadkich przypadkach u pacjenta z twardziną ograniczoną nie występują przeciwciała przeciwko centromerom.

Wynik ACA może być dodatni również w przebiegu innych chorób autoimmunizacyjnych, takich jak toczeń układowy, reumatoidalne zapalenie stawów lub pierwotna żółciowa marskość wątroby.

Zazwyczaj badanie ACA wykonuje się tylko u osób z objawami CREST. Jednak czasami wynik może być dodatni przed wystąpieniem tych objawów, więc oznaczenie ACA można wykonać w połączeniu z badaniami w kierunku innych chorób autoimmunizacyjnych.
Ilość ACA we krwi nie jest zależna od natężenia objawów choroby u pacjenta.

1. Czy każdy powinien wykonać badanie na obecność przeciwciał przeciwko centromerom?

ACA nie jest badaniem przesiewowym. Zazwyczaj wykonuje się je tylko, jeżeli u pacjenta występuje co najmniej jeden z objawów CREST. Ponieważ twardzina ograniczona występuje dosyć rzadko, u większości osób nie ma potrzeby oznaczenia ACA.

2. Czy pacjent może zrobić coś, aby samodzielnie zmniejszyć poziom przeciwciał przeciwko centromerom w organizmie?

Poziom przeciwciał nie zmienia się wraz ze zmianą trybu życia.

3. Czy przeciwciała przeciwko centromerom kiedykolwiek znikną z organizmu?

Stężenie ACA we krwi może się wahać, ale organizm nie zaprzestaje wytwarzania tych przeciwciał.

4. Czy oznaczenie przeciwciał przeciwko centromerom można wykonać w warunkach domowych?

Nie. Wykonanie badania wymaga specjalistycznego sprzętu i przeszkolenia. Próbki zazwyczaj wysyła się do laboratorium referencyjnego.

‍

Na tej stronie

Choroby: Choroby autoimmunizacyjne

Linki do stron obcojęzycznych:

American Academy of Family Physicians: Scleroderma
MedlinePlus Medical Encyclopedia: Scleroderma
National Institute of Arthritis and Musculoskeletal and Skin Disease: Handout on Health - Scleroderma
Womenshealth.gov: Autoimmune diseases fact sheet
Scleroderma Research Foundation