Aby wykryć obecność i/lub zmierzyć stężenie nikotyny lub kotyniny we krwi, moczu, ślinie, czy niekiedy we włosach; aby ustalić czy dana osoba używa produktów tytoniowych lub była narażona w sposób bierny na działanie dymu papierosowego; czasem w celu podejrzenia ostrego zatrucia nikotyną.

Wówczas, gdy potrzebne jest potwierdzenie użytkowania produktów tytoniowych lub bierne narażenie na działanie dymu tytoniowego, czasami przy podejrzeniu przedawkowania nikotyny.

Pobranie próbki wymaga nakłucia igłą żyły łokciowej i/lub oddania moczu przygodnego. Czasami pobierana jest próbka śliny, która może być zebrana bezpośrednio do probówki lub poprzez umieszczenie na kilka minut w ustach specjalnego tamponu z bawełny. Rzadko pobiera się próbkę włosów.

Nie.

Nikotyna jest uzależniającym alkaloidem obecnym w roślinie tytoniu, głównie w jej liściach. Nikotyna wdychana jest z każdym wciągnięciem dymu papierosowego i połykana podczas żucia tytoniu. Ulega przemianom w wątrobie do ponad 20 związków, które są wydalane do moczu przez nerki. Zarówno używanie nikotyny jak i narażenie na bierne wdychanie dymu papierosowego mogą podnosić stężenie nikotyny i jej podstawowego metabolitu- kotyniny w organizmie. Poziom ten wzrasta również przy stosowaniu produktów zastępczych, takich jak: plastry nikotynowe i gumy do żucia. W dużych ilościach nikotyna może być trująca.

Kotynina to podstawowy metabolit nikotyny. Jej oznaczenie stanowi zazwyczaj badanie z wyboru w celu oszacowania użycia wyrobów tytoniowych lub biernego wdychania dymu tytoniowego, ponieważ jest substancją stabilną i wytwarzaną tylko podczas procesu metabolizmu nikotyny. Czas półzaniku kotyniny w organizmie wynosi 7 do 40 godzin, natomiast czas półzaniku nikotyny to od 1 do 4 godzin. Oznaczenie kotyniny we krwi i / lub w moczu zleca się czasem razem z testami na obecność nikotyny. W niektórych przypadkach oznacza się również inne metabolity nikotyny, takie jak: tlenek 1’-N-nikotyny, trans-3’-hydroksykotynina, nornikotyna lub też inne związki chemiczne takie jak anabazyna w moczu. Obecność nikotyny i/lub kotyniny w pobranej próbce może wskazywać na używanie produktów tytoniowych lub ekspozycję na dym tytoniowy. Badania mogą być przeprowadzane w różnych okolicznościach w celu oceny prawdopodobnego użytkowania produktów tytoniowych np. w programach uwalniania się od tego nałogu, przy zatrudnianiu pracownika lub w ocenie stanu zdrowia przed wykupieniem ubezpieczenia zdrowotnego lub ubezpieczenia na życie.

Badania na obecność nikotyny i kotyniny mogą być także wskazane w przypadku podejrzenia zatrucia nikotyną. Ostre przedawkowanie nikotyny, które może wystąpić kiedy na przykład dziecko połknie nikotynowe drażetki lub gumy do żucia, są dosyć rzadko spotykane, ale zazwyczaj wymagają natychmiastowej interwencji medycznej. Objawy to między innymi pieczenie w jamie ustnej, nudności, bóle brzucha, ślinotok, biegunka, pocenie się, splątanie, zawroty głowy, rozdrażnienie, przyspieszony rytm serca, przyspieszony oddech lub trudności z oddychaniem, konwulsje, śpiączka lub nawet śmierć.

Nikotyna lub jej główny metabolit kotynina są badane najczęściej w celu sprawdzenia czy dana osoba używa produktów tytoniowych w sposób aktywny lub bierny. Długotrwałe stosowanie produktów tytoniowych może podwyższyć ryzyko rozwoju wielu chorób takich jak rak płuc, POChP, udar, choroby serca, i infekcje układu oddechowego lub spowodować zaostrzenie przebiegu astmy oraz powstawanie zakrzepów. U kobiet ciężarnych palenie tytoniu może spowodować zahamowanie rozwoju płodu i prowadzić do niskiej wagi urodzeniowej dzieci.

Ponieważ używanie produktów tytoniowych ma bardzo niekorzystny wpływ na zdrowie, firmy zatrudniające pracowników mogą wykorzystywać badanie na obecność nikotyny/kotyniny w celu pozyskania informacji o jej użytkowaniu przez kandydatów. Wiele firm amerykańskich oferujących ubezpieczenie zdrowotne lub polisę na życie bada zainteresowanych ich wykupieniem na obecność nikotyny lub kotyniny.

Zarówno nikotynę jak i kotyninę można oznaczyć metodą jakościową i ilościową. Oznaczenie ilościowe może być pomocne w określeniu, czy dana osoba jest aktywnym palaczem, palaczem, który w ostatnim czasie zerwał z nałogiem, biernym palaczem, czy też osobą niepalącą, która nie jest narażona na znaczącą ilość środowiskowego dymu papierosowego.

Stężenie kotyniny można również oznaczyć w ślinie i we włosach, jednak badanie włosów stosowane jest głównie w celach naukowych, takich jak ocena skutków ekspozycji osób niepalących na dym papierosowy.

Badanie stężenia nikotyny we krwi i w moczu zleca się samodzielnie lub łącznie z badaniem stężenia kotyniny, w przypadku podejrzenia przedawkowania nikotyny.
W sytuacji, kiedy osoba oświadcza, że używa produktów zastępczych, ale zaprzestała palenia, czasami zleca się badanie wydalania nikotyny, kotyniny oraz anabazyny z moczem. Anabazyna jest obecna w tytoniu, ale nie w dostępnych w sprzedaży produktach zastępczych. Jeżeli badanie potwierdza obecność anabazyny, badana osoba nadal używa produktów tytoniowych.

Kotyninę i/lub nikotynę oznacza się, kiedy konieczna jest ocena czy pacjent używa produktów tytoniowych lub czy jest narażony na wdychanie dymu tytoniowego. Po przystąpieniu do programu rzucania palenia, uczestników bada się na obecność kotoniny w celu sprawdzenia, czy przestrzegają zasad programu. Badania w moczu, krwi lub ślinie można wykonywać w celach przesiewowych, aby stwierdzić, czy osoba przystępująca do ubezpieczenia zdrowotnego lub na życie, albo starająca się o pracę w firmie zakazującej palenia, używa produktów tytoniowych. Badanie czasami jest również zlecane przez sąd przyznający opiekę nad dzieckiem. Ponieważ palenie może zwiększyć ryzyko powikłań, oznaczenie czasami wykonuje się przed rozpoczęciem leczenia lub zabiegiem chirurgicznym.

Nikotynę i kotyninę oznacza się również, gdy pacjent ma objawy mogące wskazywać na przedawkowanie nikotyny. Objawy lekkiego zatrucia nikotyną to między innymi:

• Nudności, wymioty
• Zawroty głowy
• Ślinotok
• Osłabienie

Poważniejsze zatrucie nikotyną może powodować:

• Podwyższone ciśnienie krwi i/lub szybszy rytm serca, które potem gwałtownie opada
• Spowolnione lub utrudnione oddychanie
• Ataki padaczkowe
• Śpiączkę

Badanie włosów jest bardzo rzadko przeprowadzane w warunkach klinicznych, ale może być zalecone, gdy potrzebna jest ocena długotrwałego używania wyrobów tytoniowych.

Stężenie nikotyny we krwi może wzrastać po kilku sekundach od zaciągnięcia się dymem papierosowym i. Zależy od zawartości nikotyny w papierosie, sposobu palenia i zaciągania się dymem. Metabolizm nikotyny oraz szybkość jej usuwania z organizmu różnią się w zależności od osoby oraz uwarunkowań genetycznych. W momencie zaprzestania używania produktów tytoniowych i nikotynowych, poziom kotyniny we krwi może być podwyższony jeszcze przez dwa tygodnie, a moczu nawet kilkanaście tygodni.

Wysokie stężenie nikotyny lub kotyniny wskazuje na aktywne używanie wyrobów tytoniowych lub zastępczych. Poziom umiarkowany występuje u palaczy, którzy od 2 – 3 tygodni nie mieli styczności z nikotyną ani tytoniem. Niższe stężenie wskazuje na osobę niepalącą, która narażona była na wdychanie dymu tytoniowego. Bardzo niski i niewykrywalny poziom tych substancji obserwuje się u osób niepalących niebędących biernymi palaczami lub osoby palącej, która powstrzymywała się od palenia przez wiele tygodni.

W sytuacji, kiedy przedawkowanie nikotyny jest oczywiste, pacjenta nie trzeba badać na obecność nikotyny lub kotoniny. Stężenie tych substancji zazwyczaj jest wtedy podwyższone, ale ich poziom nie zawsze odpowiada nasileniu objawów.

Wyniki badań przeprowadzanych w różnych materiałach (krew, mocz, ślina) nie są zamienne.

Niektóre rodzaje pestycydów zawierają wysokie stężenie nikotyny. Mogą być one kolejnym źródłem zatrucia nikotynowego.

Nikotyna występuje nie tylko w tytoniu, ale także w innych roślinach z tej samej rodziny: ziemniakach, pomidorach, bakłażanach i papryce, jednak w znacznie mniejszym stężeniu. Wartości odcięcia testów do wykrywania nikotyny i kotyniny wybrano w taki sposób, aby możliwe było określenie, czy źródłem nikotyny we krwi są składniki pokarmu, aktywne palenie tytoniu czy wdychanie dymu tytoniowego.

Duży wpływ na sposób eliminacji nikotyny i jej metabolitów mają uwarunkowania genetyczne. Szybkość metabolizmu nikotyny jest zależna m.in. od wariantów genów kodujących enzymy wątrobowe CYP2A6 i CYP2B6 (więcej informacji w artykule Badania Farmakogenetyczne).

1. Czy istnieją rodzaje tytoniu, które nie zawierają nikotyny?

Nie, wszystkie zawierają nikotynę - tytoń fajkowy, cygara, tytoń do żucia itd. Stosowanie któregokolwiek z tych produktów powoduje, że nikotyna jest wykrywalna w płynach ustrojowych.

2. Czy można nakazać komuś wykonanie badania na obecność nikotyny?

Używanie wyrobów tytoniowych przez osoby dorosłe jest legalne. W Stanach Zjednoczonych zdarza się, że nakaz badania wydawany jest przez sąd, np. w sprawach o opiekę nad dzieckiem. Ponadto niektóre firmy ubezpieczeniowe mogą wymagać od potencjalnych klientów przeprowadzenia takich badań. Wynika to z faktu, że palacze generują większe koszty opieki zdrowotnej i należą do grupy podwyższonego ryzyka wielu schorzeń.

3. Gdzie mogę zasięgnąć informacji na temat zerwania z nałogiem palenia?

Pomoc oferuje bardzo wiele organizacji oraz instytucje rządowe. Więcej informacji w języku angielskim znaleźć można na stronie MedlinePlus Stop smoking support programs. Dodatkowe informacje dostępne w Internecie wymienione są poniżej (patrz Żródła).

4. Jakie rodzaje produktów zastępczych są dostępne?

Dostępne są różne rodzaje produktów bez recepty, takie jak guma nikotynowa, plastry i pastylki do ssania, oraz kilka leków dostępnych na receptę, takich jak plastry, inhalatory i spray do nosa. Bardzo ważne jest stosowanie się do zaleceń lekarza i tych zawartych w ulotce, a także przechowywanie tych leków w miejscach niedostępnych dla dzieci. Produkty zastępujące nikotynę powinny wspomagać pacjenta podczas realizacji programu walki z nałogiem. Więcej informacji w języku angielskim na stronie: MedlinePlus Nicotine replacement therapy.

‍

Na stronie:
‍Choroby: astma, choroby płuc, choroby serca,

‍

Linki do stron obcojęzycznych:
‍American Cancer Society: Tobacco and Cancer
‍National Cancer Institute: Harms of Smoking and Health Benefits of Quitting  
‍Centers for Disease Control and Prevention: Smoking & Tobacco Use
‍American Lung Association: How to Quit Smoking

‍

‍