Badanie jest pomocne w rozpoznaniu przyczyny niepłodności, w ocenie owulacji, rozpoznaniu ciąży pozamacicznej lub utraty ciąży, monitorowaniu dobrostanu ciąży oraz znalezieniu przyczyny nieprawidłowych krwawień macicznych.

Badanie jest wykonywane w odpowiedniej fazie cyklu miesiączkowego, po to by ocenić czy wystąpiła owulacja. Oznaczenie stężenia progesteronu wykonuje się we wczesnym okresie ciąży, kiedy występują objawy sugerujące ciążę pozamaciczną lub utratę ciąży oraz podczas ciąży celem oceny łożyska i dobrostanu płodu. Badanie wykonuje się także w przypadkach nieprawidłowych krwawień macicznych.

Próbka krwi pobierana jest z żyły łokciowej. Nieliczne laboratoria oznaczają progesteron w ślinie.

Nie. Powinno być odnotowana data ostatniej miesiączki i trymestr ciąży.

Badanie polega na pomiarze stężenia progesteronu we krwi. Progesteron jest hormonem steroidowym, którego główną rolą jest przygotowanie organizmu kobiety do ciąży. Współdziała z innymi hormonami płciowymi.

W cyklu miesięcznym, estrogeny powodują wzrost endometrium (wyściółki macicy), podczas gdy wzrost stężenia hormonu luteinizującego (LH) prowadzi do uwolnienia komórki jajowej z jednego z dwóch jajników. Następnie w jajniku, z którego została uwolniona komórka jajowa tworzy się ciałko żółte (niewielki żółty twór zawierający komórki luteinowe) i zaczyna produkować progesteron. Hormon ten hamuje rozrost endometrium i przygotowuje macicę na ewentualną implantację zapłodnionej komórki jajowej.

Jeśli nie dojdzie do zapłodnienia, ciałko żółte zanika, zmniejsza się stężenie progesteronu i pojawia się krwawienie miesięczne. Natomiast, jeśli dojdzie do implantacji zapłodnionej komórki jajowej w macicy, powstaje ciałko żółte ciążowe, które przejmuje produkcję progesteronu do czasu aż będzie syntetyzowany przez łożysko. Po kilku tygodniach, łożysko zastępujące ciałko żółte ciążowe staje się głównym źródłem progesteronu, produkując duże ilości tego hormonu podczas całej prawidłowo przebiegającej ciąży.

Progesteron jest także wydzielany przez korę nadnerczy ale w niewielkim stopniu.

Ponieważ stężenia progesteronu zmieniają się w sposób przewidywalny w ciągu cyklu miesiączkowego, wielokrotne ich oznaczenia mogą być pomocne w rozpoznaniu i leczeniu niektórych przyczyn niepłodności. Stężenie progesteronu może być oznaczone w celu określenia czy owulacja występuje lub nie, kiedy wystąpiła owulacja, oraz w celu monitorowania indukcji owulacji.

We wczesnej ciąży, można wykonywać pomiary stężenia progesteronu i gonadotropiny kosmówkowej (hCG), w celu rozpoznania ciąży pozamacicznej czy utraty ciąży - wtedy stężenia progesteronu będą niższe niż oczekiwane - chociaż badanie takie nie pozwala na różnicowanie pomiędzy tymi dwoma stanami.

Stężenia progesteronu mogą być oznaczane podczas całej ciąży wysokiego ryzyka celem oceny funkcji łożyska i dobrostanu płodu.
Kontrolne badania stężenia progesteronu wykonuje się także u kobiet, które mają trudności z utrzymaniem ciąży, ponieważ niskie stężenia tego hormonu mogą prowadzić do poronienia. Oznaczenia poziomu progesteronu pozwala ocenić efektywność leczenia progesteronem, którego celem jest utrzymanie wczesnej ciąży.

U kobiet nie będących w ciąży, stężenie progesteronu i wyniki innych badań jak FSH, LH, hCG, hormonów tarczycy, testów układu krzepnięcia i morfologii krwi, mogą być pomocne w celu określenia przyczyny nieprawidłowych krwawień z macicy.

Stężenia progesteronu są oznaczane:

• jako składowa oceny w przypadku diagnostyki niepłodności, kiedy u kobiety występują problemu z zajściem w ciążę i lekarz chce ocenić, czy występuje prawidłowa owulacja,
• celem oceny czy i kiedy pojawiła się owulacja po zastosowanym leczeniu,
• gdy występują objawy takie jak: bóle brzucha i krwawienie z dróg rodnych, sugerujące ciążę pozamaciczną lub zagrażające poronienie,
• w celu monitorowania skuteczności leczenia, gdy kobieta w ciąży wymaga podania progesteronu w zastrzyku w celu utrzymania ciąży,
• w celu monitorowania rozwoju łożyska i dobrostanu płodu podczas ciąży wysokiego ryzyka,
• kiedy kobieta nie będąca w ciąży ma objawy nieprawidłowego krwawienia z macicy.

‍

Interpretacja wyniku badania stężenia progesteronu, zależy od tego w jakiej fazie cyklu miesiączkowego jest kobieta lub czy jest w ciąży. Stężenie progesteronu zazwyczaj zaczyna wzrastać w momencie uwolnienia komórki jajowej z jajnika, następnie rośnie przez kilka dni, i we wczesnej ciąży nadal wzrasta lub też obniża się, by zapoczątkować miesiączkę.

Jeśli w czasie cyklu miesiączkowego nie obserwuje się charakterystycznych zmian stężenia progesteronu (poziom progesteronu nie wzrasta i następnie nie spada), sugeruje to brak owulacji.

Jeśli poziomy progesteronu nie wzrastają prawidłowo w czasie wczesnej ciąży, może to wskazywać na ciążę pozamaciczną i/lub utratę ciąży.
Brak wzrostu stężenia progesteronu w oznaczeniach seryjnych, może sugerować zaburzenia funkcji łożyska i płodu.
Fizjologicznie w ciążach mnogich (bliźniaczych, trojaczych, itd.) stężenia progesteronu są wyższe, niż w ciążach pojedynczych.

Czasami podwyższone stężenia progesteronu obserwuje się w przypadku lutealnych torbieli jajników, ciąży powikłanej zaśniadem groniastym oraz rzadkich przypadkach raka jajnika.

Sporadycznie przyczyną podwyższonego stężenia progesteronu jest nadmierna produkcja progesteronu przez nadnercza.
W późnej ciąży, niskie stężenia progesteronu mogą być związane z zatruciem ciążowym i stanem przedrzucawkowym.
Niskie stężenie progesteronu może być związane z niewydolnością jajników lub brakiem miesiączki.

Stosowanie preparatów estrogenów i progesteronu może wpływać na wyniki oznaczeń stężenia progesteronu.

1. Czy u mężczyzn ocenia się stężenie progesteronu?

Zazwyczaj nie, chyba że zachodzi podejrzenie pewnych chorób nadnerczy. Nie ustalono roli progesteronu u mężczyzn.

‍

2. Czy progesteron stosowany jest jako lek?  

Tak. Progesteron w postaci syntetycznej (progestin) jest często stosowany w hormonalnej terapii zastępczej (HTZ) u kobiet w okresie menopauzy. Progesteron wchodzi także w skład niektórych tabletek antykoncepcyjnych.

3. Czy u kobiety w okresie menopauzy lub podczas hormonalnej terapii zastępczej (HTZ) należy monitorować poziom progesteronu?

Czasami tak. Jeśli kobieta ma macicę i ma takie objawy, jak niewyjaśnione krwawienia z macicy, lekarz może zlecić ocenę stężenia progesteronu razem z innymi badaniami. Jeśli kobieta nie ma macicy (z powodu usunięcia jej podczas zabiegu histerektomii), stosowana wówczas HTZ nie będzie zawierała progesteronu i jego stężenie nie musi być sprawdzane.

‍

Linki do stron obcojęzycznych

Hormone Health Network: Progesterone
American Society for Reproductive Medicine: Ectopic Pregnancy
ASRM: Miscarriage or Recurrent Pregnancy Loss
WomensHealth.gov: Trying to Conceive
MedlinePlus: Miscarriage - threatened
American College of Obstetricians and Gynecologists: Early Pregnancy Loss
National Institutes of Health: Menopausal Hormone Therapy Information