O&P

Ostatnia weryfikacja:
9.13.2021
Oficjalna Nazwa

Badania parazytologiczne kału

Inne Nazwy
Powiązane badania
SPIS TREŚCI

W skrócie

W jakim celu badanie jest wykonywane?

W celu wykrycia pasożytów w przewodzie pokarmowym.

Kiedy badanie jest wykonywane?

W przypadku przewlekłej biegunki i/lub obecności krwi lub śluzu w luźnym stolcu, szczególnie po spożyciu wody z niebadanych zbiorników wodnych.

Jak się pobiera próbkę do badania?

Świeża lub utrwalona próbka kału, czasami kilka próbek pobranych w ciągu kilku dni.

Kał należy oddać do czystego pojemnika lub na czystą powierzchnię. Próbkę świeżego kału należy pobrać z 5-ciu różnych miejsc stolca do czystego pojemnika, w objętości ½ pojemnika. Próbka nie może być zanieczyszczona moczem ani wodą. Po pobraniu próbkę zazwyczaj oddaje się do laboratorium w czasie godziny od momentu jej pobrania, lub umieszcza w butelce zawierającej płyn konserwujący. Po zakonserwowaniu, próbkę należy przekazać do laboratorium. Nie wolno próbek zamrażać i odmrażać ponieważ pasożyty giną.

W przypadku zlecenia oznaczeń z wielu próbek, pacjent może pobierać wszystkie próbki do butelek ze środkiem konserwującym, a następnie oddać je do laboratorium. Próbki, jeżeli jest ich więcej, należy pobierać o różnych godzinach, lub w różnych dniach. Butelki, w których są one przechowywane, należy oznaczyć nazwiskiem pacjenta oraz datą i godziną pobrania materiału.

Czy do badania trzeba się przygotować?

Nie

Informacja o próbce

Co się oznacza?

Badania parazytologiczne kału (O&P) polegają na ocenie próbki kału pod mikroskopem. Wykonuje się je w celu wykrycia pasożytów w przewodzie pokarmowym. Pasożyty te, jak również ich jaja są wydalane z organizmu wraz z kałem. Małą próbkę kału umieszcza się na szkiełku mikroskopowym i zabarwia się ją, co pozwala na wykrycie i rozpoznanie pasożytów i ich jaj pod mikroskopem. Różne rodzaje pasożytów i ich jaja mają charakterystyczny dla danego gatunku kształt, rozmiar i strukturę wewnętrzną.

Istnieje wiele rodzajów pasożytów, którymi może zarazić się człowiek. Mogą to być organizmy jednokomórkowe lub wielokomórkowe. Każdy typ ma właściwy sobie cykl życia (proces dojrzewania) oraz miejsce, w którym się rozwija. Niektóre z nich, zanim przedostaną się do organizmu ludzkiego, rozwijają się w organizmie żywiciela pośredniego (jak owca, krowa lub ślimak), innymi ludzie zarażają się "przez przypadek", a niektóre zarażają wszystkie organizmy żywe. Większość pasożytów występuje w dwóch postaciach - jaja i osobnika dorosłego. U wielu gatunków występuje faza larwalna, która jest pośrednią fazą rozwojową pomiędzy jajem a osobnikiem dorosłym. Pasożyty, które przedostają się do przewodu pokarmowego wydalane są z kałem. Jaja pasożytów są odporne i mogą przeżyć pewien czas nawet bez żywiciela.

Większość zarażeń odbywa się poprzez wypicie wody lub spożycie pokarmów zawierających jaja pasożytów. Jaja te nie są widoczne gołym okiem i nie mają wpływu na wygląd, zapach ani smak pokarmów i płynów. Zarówno jaja, jak i formy dorosłe pasożytów wydalane są z kałem osoby zarażonej. Do zarażenia może dojść również na skutek kontaktu z kałem osoby zarażonej, pasożyty mogą rozprzestrzeniać się przy braku zachowania należytej higieny (mycie rąk i zachowanie czystości podczas przygotowania potraw). Dotyczy to w szczególności dzieci w żłobkach i przedszkolach, osób starszych w domach opieki oraz osób z HIV/AIDS. W populacjach tych układ odpornościowy jest słabszy, a pasożyty łatwo się rozprzestrzeniają. Choroby pasożytnicze w tych grupach mogą mieć ciężki przebieg i prowadzić do poważnych komplikacji.

Najczęściej występującymi pasożytami w USA są jednokomórkowce: lamblia (Giardia lamblia), pełzak czerwonki (Entamoeba histolytica) i Cryptosporidium parvum. Znajdują się w strumieniach górskich i jeziorach na całym świecie. Mogą również być obecne w basenach, jacuzzi, a czasami nawet komunalnych ujęciach wody.

  • Giardia (Giardia lamblia, Giardia intestinalis, Giardia duodenalis) jest najczęściej występującym pasożytem jelitowym w USA. Każdego roku notuje się 2 miliony zachorowań w USA. W krajach rozwiniętych zarażonych jest 2% osób dorosłych, 6-8% dzieci, a w krajach rozwijających się prawie 33% populacji.
  • Cryptosporidium jest najczęstszą przyczyną chorób pasożytniczych związanych z korzystaniem z basenów rekreacyjnych; każdego roku notuje się 300 000 zachorowań w USA.
  • Entamoeba histolytica wywołuje chorobę u 10-20% osób zarażonych.

Cryptosporidium i Gardia są odporne na chlor i mogą przeżyć w basenie nawet kilka dni. Można je wyeliminować poprzez odpowiednie uzdatnianie wody. W USA pasożyty te są najbardziej rozpowszechnione, lecz spotykane są również zakażenia pasożytami innego rodzaju, takimi jak glista ludzka lub tasiemiec. Najwięcej zachorowań notuje się w miesiącach letnich, gdy ludzie chętniej podejmują różne aktywności na wolnym powietrzu, jak piesze wycieczki czy pływanie, którym towarzyszy picie nieuzdatnionej wody i spożywanie skażonej żywności.

Osoby podróżujące poza granice USA, szczególnie do krajów rozwijających się, narażone są na styczność ze znacznie większą ilością pasożytów. Bardzo często występują one w ciepłym klimacie oraz w krajach, gdzie uzdatnianie wody i neutralizacja ścieków nie jest powszechne. Oprócz lamblii, pełzaka czerwonki i cryptosporidium, występują tam również płazińce, obleńce, nicienie i przywry. Turyści zazwyczaj zarażają się poprzez zjedzenie pokarmu, w którym znajdują się jaja pasożytów (może to być nawet kostka lodu w napoju lub sałatka ze świeżych warzyw), lecz pasożyty mogą również dostać się do organizmu przez skórę.

Najczęstsze objawy zakażenia pasożytniczego to uporczywa biegunka, krwawa biegunka, śluz w stolcu, ból w podbrzuszu i mdłości, mogą również wystąpić bóle głowy i gorączka. Objawy zwykle pojawiają się od kilku dni do kilku tygodni po zarażeniu. Biegunka trwająca dłużej niż kilka dni może prowadzić do utraty masy ciała, odwodnienia, zaburzeń elektrolitowych i poważnych powikłań u dzieci, osób starszych i z osłabionym układem odporności. U niektórych pacjentów zakażenie przebiega bezobjawowo.

Artykuły zamieszczone w dziale Laboratorium dostarczą Ci ogólnych informacji na temat obróbki pobranej krwi, wymazu z gardła oraz krwiodawstwa i krwiolecznictwa.

Badanie

W jakich przypadkach badanie jest wykonywane?

Badania parazytologiczne pomagają w rozpoznaniu przyczyn uporczywej biegunki. Zleca się je w celu ustalenia obecności oraz zidentyfikowania rodzaju pasożytów w przewodzie pokarmowym. Z uwagi na to, że biegunka może być wywołana różnymi czynnikami, badania parazytologiczne zleca się często w połączeniu z innymi testami, takimi jak posiew kału (który pozwala wykryć obecność bakterii chorobotwórczych w kale). Zazwyczaj badania wykonuje się w kilku próbkach, na przykład trzech próbkach pobranych podczas trzech kolejnych wypróżnień. Uważa się, że jest to najlepszy sposób na wykrycie niewielkiej liczby jaj w stolcu, a przez to zmniejsza ryzyko niewykrycia infekcji. Obecnie wielu lekarzy zleca badanie z jednej próbki, a w razie konieczności dodatkowe testy. W przypadku podejrzenia, że biegunkę powodują lamblie, pełzak czerwonki lub cryptosporidium, można zlecić oznaczenie antygenów tych pasożytów. Badania te pozwalają wykryć struktury białek i rozpoznać zakażenie nawet, jeżeli w stolcu nie występują same pasożyty ani ich jaja, jednak nie mogą zastąpić ogólnych badań parazytologicznych, ponieważ wykrywają jedynie obecność konkretnego pasożyta. Badania parazytologiczne umożliwiają wykrycie wszystkich pasożytów obecnych w przewodzie pokarmowym.

Badania parazytologiczne zleca się również w celu monitorowania przebiegu i oceny skuteczności leczenia zakażenia pasożytniczego.

W jakich przypadkach badanie jest zlecane?

W przypadku uporczywej biegunki, nudności, wymiotów, bólu w podbrzuszu i/lub obecności krwi i śluzu w stolcu. U pacjentów z objawami zakażenia pasożytniczego, którzy spożywali wodę ze strumienia lub jeziora, lub mieli kontakt z osobą z zakażeniem pasożytniczym. Badania można również zlecić u pacjentów z zakażeniem pasożytniczym w celu monitorowania skuteczności leczenia.

Co oznacza wynik?

Jeżeli w próbce kału nie stwierdza się obecności pasożytów ani ich jaj, oznacza to, że biegunka spowodowana jest innymi czynnikami, lub że liczba pasożytów w kale jest zbyt niska, aby można ją było wykryć przy pomocy badania parazytologicznego. W takim przypadku zlecić można powtórzenie badania i/lub dodatkowe badania, które pozwolą rozpoznać przyczynę występujących objawów.

Obecność pasożytów w kale oznacza zarażenie pasożytnicze. Zwykle objawy chorobowe spowodowane są obecnością jednego rodzaju pasożyta, lecz zdarzają się również przypadki współwystępowania więcej niż jednego pasożyta. Najczęściej występujące pasożyty jelitowe w USA to:

  • Giardia lamblia
  • Entamoeba histolytica
  • Cryptosporidium

Inne przykłady pasożytów jelitowych:

  • jednokomórkowe:
  • Dientamoeba fragilis,
  • Balantidium coli,
  • Cyclospora cayetanensis;
  • wielokomórkowe (robaki):
  • obleńce, np. Ascaris, Strongyloides,
  • tęgoryjec dwunastnicy - Ancylostoma,
  • tasiemce, np. Hymenolepis nana, Taenia solium and Diphyllobthrium latum,
  • płazińce i przywry, np. Fasciolopsis buski.

Sposób i czas trwania leczenia zależy od rodzaju pasożytów oraz stanu ogólnego pacjenta. Liczba pasożytów pozwala określić rozległość i stan zaawansowania zakażenia.  

Uwaga

Dla wielu oznaczeń nie ustalono standardowych zakresów referencyjnych. Ze względu na to, że wartości te zależą od wielu czynników takich jak: wiek, płeć, badana populacja, metoda oznaczenia, wyniki przedstawione jako wartości liczbowe mają różne znaczenie w różnych laboratoriach. Wynik powinien zawierać zakres referencyjny dla konkretnego oznaczenia. Lab Tests Online zaleca, aby pacjent przedyskutował wyniki testu z lekarzem. Dodatkowe informacje na temat zakresów referencyjnych są dostępne w artykule:

Przedziały referencyjne i ich znaczenie.
Co jeszcze należy wiedzieć?

Biegunka trwająca dłużej niż kilka dni może doprowadzić do odwodnienia i zaburzenia równowagi elektrolitowej, co jest szczególnie niebezpieczne u dzieci i osób starszych.

Zakażenie lamblią i pełzakiem czerwonki zazwyczaj leczy się farmakologicznie - wprawdzie mogą one ustąpić samoistnie po kilku tygodniach, lecz czasami dochodzi do wznowy i pogłębienia się objawów. Nie ma skutecznego sposobu leczenia zakażenia cryptosporidium - u osób z prawidłowo funkcjonującym układem odpornościowym zakażenie ustępuje samoistnie po kilku tygodniach. Jednak u osób z upośledzeniem odporności (chorych na AIDS/nosicieli HIV, po przeszczepach, z nowotworami itp.) pasożyt ten może być niebezpieczny, zakażenie nim może nabrać formy przewlekłej, powodując niedożywienie i wyniszczenie organizmu.

Zakażenia pasożytnicze są monitorowane na poziomie społeczeństwa. Pracownicy służby zdrowia starają się w każdym przypadku ustalić pochodzenie zakażenia pasożytniczego, aby móc zlikwidować ewentualne czynniki ryzyka. Przykładowo, jeżeli zakażenie lamblią lub cryptosporidium jest spowodowane zanieczyszczeniami w basenie lub w ujęciu wody pitnej, należy podjąć odpowiednie kroki aby nie dopuścić do rozpowszechnienia się choroby.

Pytania i odpowiedzi

1. W jaki sposób można zapobiegać zakażeniu pasożytniczemu?

Najlepszym sposobem jest unikanie wody i pokarmów, w których mogą znajdować się jaja pasożytów. Szczególną ostrożność należy zachować podczas podróży do krajów rozwijających się, gdzie pasożyty mogą znajdować się nawet w kostkach lodu czy w sałatce. Należy uważać nawet na czyste strumienie górskie, ponieważ może w nich znajdować się Giardia lamblia. Większości pasożytów nie widać gołym okiem oraz nie zmieniają one smaku ani zapachu wody. Rodzina osoby z zarażeniem pasożytniczym powinna przestrzegać mycia rąk po wyjściu z toalety i zmianie pieluch. Osoba z chorobą pasożytniczą nie powinna przygotowywać posiłków dla innych osób do czasu wyleczenia zarażenia.

2. Czy badanie parazytologiczne pozwala na wykrycie wszystkich pasożytów?

Nie. Badania parazytologiczne umożliwiają wykrycie pasożytów znajdujących się w przewodzie pokarmowym, których jaja wydalane są z kałem. W celu wykrycia innych pasożytów, jak na przykład owsików czy zarodźców malarii, wykonuje się inne badania.

3. Dlaczego bada się próbkę świeżego kału?

W nieutrwalonym kale jaja i pasożyty mogą ulec rozkładowi, przez co są trudniej wykrywalne.

4. Czy w próbce stolca pasożyty widoczne są gołym okiem?

Zazwyczaj nie. Większość pasożytów nie jest widoczna gołym okiem. W kale zaobserwować można jedynie włókna niestrawionej żywności. Jedyną pewną metodą stwierdzenia obecności pasożytów jest obejrzenie próbki kału pod mikroskopem. Pasożyty mają charakterystyczną budowę, która różni je wyglądem od niestrawionych włókien.

5. Czy są inne metody wykrycia pasożytów w organizmie?

Tak. Opracowano badania antygenów kilku często spotykanych pasożytów, jak lamblia, cryptosporidium i pełzak czerwonki. Badania te wykrywają struktury białkowe na pasożycie i mogą wykryć nawet obecność fragmentów pasożyta w próbce kału. Umożliwia to wykrycie obecności danego pasożyta nawet, jeżeli nie jest on widoczny w badaniu parazytologicznym. Można również wykonać badania przeciwciał we krwi, w celu stwierdzenia ekspozycji pacjenta na pasożyty (pomaga ustalić przebyte lub przewlekłe zakażenie pasożytnicze, ale nie wykrywa zakażenia istniejącego w organizmie w czasie badania). Czasami wykonuje się biopsję jelita cienkiego i pobraną w ten sposób tkankę ocenia pod kątem obecności pasożytów.

6. Czy po przebyciu zakażenia pasożytniczego można nabawić się go ponownie?

Tak. Przebyte zarażenie pasożytnicze nie skutkuje nabyciem odporności i w przypadku ekspozycji na pasożyty można zarazić się ponownie. Sytuacja taka może mieć miejsce, jeżeli jeden z członków rodziny ma bezobjawowe zarażenie pasożytnicze, jak na przykład lamblioza, którą będzie zarażał pozostałych domowników.

7. Dlaczego nie należy przyjmować  leków przeciw biegunce dostępnych bez recepty?

Leki takie można przyjmować jedynie za radą lekarza. Biegunka jest jednym ze sposobów organizmu na pozbycie się infekcji. Powstrzymanie biegunki może przedłużyć czas trwania choroby i czasami pogłębić ją.

Program Profilaktyka 40 Plus - dowiedz się więcej

O&P

Ostatnia weryfikacja:
9.13.2021