Rak jądra polega na patologicznym, niekontrolowanym rozroście komórek, które tworzą guz w obrębie jednego lub obu jąder. Mężczyźni mają dwa jądra (gonady) położone w mosznie, czyli worku luźnej skóry leżącym poniżej i u podstawy penisa. Jądra, o średnicy zbliżonej do piłki golfowej, są odpowiedzialne za wytwarzanie nasienia i produkcję męskich hormonów (głównie testosteronu), które regulują rozwój narządów rozrodczych.
Nowotwory jądra są najczęstszymi nowotworami złośliwymi u mężczyzn między 20 a 35 rokiem życia. Mężczyźni rasy białej chorują częściej niż mężczyźni pochodzenia afrykańskiego, latynoskiego lub azjatyckiego, ale nie znamy przyczyn tego zjawiska. Inne czynniki ryzyka obejmują niezstąpienie jąder, dysgenezję gonad (nieprawidłowy rozwój jąder), zespół Klinefeltera (defekt chromosomów płciowych) oraz występowanie nowotworów jąder wśród członków rodziny lub wcześniej u pacjenta.
W grupie podwyższonego ryzyka znajdują się także osoby narażone na działanie pestycydów, pracujące przy wybarwianiu skór, górnicy, pracownicy szybów naftowych oraz chorzy zakażeni wirusem HIV.
Nowotwory zarodkowe (germinalne) stanowią około 90% złośliwych nowotworów jąder. Dzieli się je na nasieniaki (30%) i nienasieniaki (70%).
Nasieniaki stanowią połowę guzów zarodkowych i występują najczęściej u mężczyzn w średnim wieku. Zwykle rozwijają się bardzo wolno i nie dają przerzutów. Nienasieniaki pojawiają się u młodszych mężczyzn, około 20.-30. roku życia i są bardziej agresywne.
Nienasieniaki dzielą się na cztery rodzaje: guzy pęcherzyka żółtkowego, potworniaki, raki zarodkowe i kosmówczaki. Często rozwijają się we wczesnych latach życia, po czy rozwijają się i dają przerzuty szybciej niż nasieniaki.
Około 4-5% wszystkich nowotworów złośliwych jąder (u dzieci 20%) stanowią guzy z komórek podporowych i śródmiąższowych jądra, które powstają w tkance podścieliska jądra i w tkankach wytwarzających hormony. Takie guzy mogą wydzielać estradiol (rodzaj żeńskiego hormonu estrogenu) i powodować ginekomastię (powiększenie piersi).
W przypadku nowotworów jądra rokowanie jest stosunkowo dobre - odsetek wyleczeń wynosi ponad 90%. Jeżeli jednak rak nie zostanie wcześnie wykryty, szerzy się w organizmie, uszkadzając najpierw drugie jądro, a następnie dając przerzuty do węzłów chłonnych i narządów takich jak płuca. Wczesne wykrycie i leczenie jest kluczowe dla dobrego rokowania.

‍

Zwykle pierwszym objawem raka jądra jest niebolesny guzek lub obrzęk gonady. Najczęściej stwierdza go pacjent, ale może wykryć go lekarz w trakcie badania wykonywanego z innych przyczyn, np. z powodu niepłodności. Nowotwór może nie dawać innych objawów, ale niektórzy pacjenci odczuwają dolegliwości, takie jak uczucie ciężkości lub pojawienie się płynu w mosznie, tępy ból brzucha lub pachwin, ból jąder lub powiększenie i tkliwość piersi. Takie objawy powinien ocenić lekarz, ale nie muszą one świadczyć o rozwoju nowotworu - mogą występować też w innych chorobach.

Badania w kierunku nowotworów jądra zaczyna się od badania fizykalnego. Dodatkowe testy mogą obejmować oznaczenie markerów nowotworowych, np. AFP (alfa-fetoproteiny) i hCG (ludzkiej gonadotropiny kosmówkowej). Stężenie jednego z nich wzrasta u około 85% pacjentów z nienasieniakami. Markery te pomagają w rozpoznaniu nowotworów jądra, a jeśli stężenie któregoś z nich jest podwyższone, mogą służyć do oceny odpowiedzi na leczenie i do wykrywania wznowy. Stężenie AFP i hCG wrasta tylko w niektórych typach nowotworów, natomiast LDH (dehydrogenaza mleczanowa) może wzrastać w przypadku wszystkich raków jąder. Stężenie AFP jest prawie zawsze podwyższone w nienasieniakach, natomiast stężenie hCG może być podwyższone  w nasieniakach i nienasieniakach. LDH jest enzymem obecnym w wielu tkankach i uwalnianym do krwi w wyniku uszkodzenia komórek. Nie jest to badanie swoiste dla nowotworów jąder, ale może dostarczyć dodatkowych informacji.
W ramach wstępnej oceny pacjenta można też wykonać USG (badanie ultrasonograficzne). Obrazowanie za pomocą ultradźwięków pozwala ocenić obecność, wielkość i gęstość guza jądra i pomaga odróżnić nowotwór od innych chorób, np. stanów zapalnych.
Jedynym sposobem pewnego rozpoznania raka jądra jest biopsja. Biopsja jądra jest zabiegiem diagnostycznym, ale też pierwszym zabiegiem leczniczym. W celu pobrania materiału do badań, wykonuje się nacięcie w pachwinie, przez które wyjąć można jądro wraz z nasieniowodem z moszny. Jeżeli natychmiast zbadana próbka tkanki jądra nie wykazuje cech nowotworowych, jądro umieszcza się z powrotem w mosznie. Jednak najczęściej dochodzi do całkowitego usunięcia chorego jądra wraz z nasieniowodem.
Jeżeli guz ma charakter nowotworowy, histopatolog ustala rodzaj nowotworu i uczestniczy w ocenie stopnia zaawansowania (rozległości) choroby. W pewnych tkankach nowotworowych można wykonać badania genetyczne w kierunku mutacji niektórych genów, takich jak KIT (D816V) i PDE11A, co ma na celu potwierdzenie rozpoznania nowotworu. Wybór leczenia zależy od rodzaju nowotworu i stopnia zaawansowania.

‍

W przypadku nowotworów jądra często stosuje się skojarzone leczenie chirurgiczne, radio- i chemioterapię. Radioterapię stosuje się powszechnie zwłaszcza w przypadku nasieniaków, które są szczególnie wrażliwe na promieniowanie. Nienasieniaki zwykle są bardziej oporne na ten sposób leczenia.
Wykorzystuje się też chemioterapię, zwłaszcza w przypadku zaawansowanych lub opornych nowotworów. Zależnie od rodzaju nowotworu, oznaczenia AFP i hCG mogą służyć do oceny skuteczności leczenia i do wykrywania ewentualnej wznowy. W takim celu wykorzystuje się też badania rentgenowskie lub CT (tomografię komputerową).
Metody leczenia raka jądra są ciągle modyfikowane. Nowotwór i odpowiedź na leczenie u każdego pacjenta są inne, dlatego sposób leczenia ustala się indywidualnie.

Linki do stron obcojęzycznych:

College of American Pathologists: How to Read Your Pathology Report
National Cancer Institute: Testicular Cancer
American Cancer Society: All about Testicular Cancer
American Academy of Family Physicians: Testicular Cancer, What to Look For
National Cancer Institute, Testicular Cancer (PDQ®): Treatment, Patient Version
American College of Radiology: RadiologyInfo.org Ultrasound - imaging of the sc…
KidsHealth.org: How to Do a Testicular Self-Exam (TSE)
Urology Care Foundation: What is Testicular Cancer?

‍