W celu wykrycia nadmiernej ekspozycji na rtęć.

W przypadku wystąpienia objawów zatrucia rtęcią, w celu oceny skutków przebytej ekspozycji na rtęć lub w celu monitorowania ekspozycji na rtęć u osób w grupie ryzyka zawodowego.

Pobranie próbki wymaga nakłucia igłą żyły łokciowej. Badanie można przeprowadzić także w próbce moczu przygodnego albo moczu ze zbiórki dobowej. W rzadkich przypadkach pobiera się włos, paznokieć lub próbkę mleka kobiety karmiącej.

Nie. W przypadku pobierania moczu warto spytać lekarza lub diagnostę jak należy postępować, aby uniknąć zanieczyszczenia próbki.

Rtęć jest pierwiastkiem, który występuje w trzech postaciach:

• Jako wolny metal (stan ciekły lub lotny), często wykorzystywany w wypełnieniach dentystycznych, bateriach i w niektórych termometrach,
• W połączeniu z innymi pierwiastkami, takimi jak tlen lub siarka tworzy związki nieorganiczne (sole rtęci). Mają one postać proszkową lub krystaliczną i są czasem wykorzystywane do produkcji kosmetyków, na przykład kremów rozjaśniających skórę lub kremów o działaniu antyseptycznym.
• W połączeniu z węglem tworzy związki organiczne, z których najczęściej spotykanym jest metylortęć. Ta forma jest produktem metabolizmu bakterii żyjących w glebie i wodzie. Zwiększoną zawartość rtęci wykazują tkanki dużych, starych ryb drapieżnych, na przykład rekinów lub makreli królewskich.

W badaniu tym oznacza się zawartość rtęci we krwi, moczu lub (rzadziej) we włosach, co ma na celu wykrycie ostrej lub przewlekłej ekspozycji na ten pierwiastek.

Rtęć uwalniana jest poprzez rozpad minerałów w skałach i glebie oraz poprzez działanie człowieka, takie jak spalanie paliwa pochodzenia mineralnego oraz spalanie odpadów. W środowisku występuje w niewielkich ilościach. Do organizmu człowieka może przedostać się wraz z wdychanym powietrzem, poprzez skórę lub wraz z pożywieniem. U znacznej większości ludzi tak niewielkie ilości rtęci nie powodują problemów zdrowotnych. Jednak pewne osoby narażone są na kontakt z rtęcią o w stężeniu niebezpiecznym dla zdrowia (na przykład na składowisku odpadów niebezpiecznych) lub na przewlekły kontakt z rtęcią (jak na przykład osoby mające zawodowo styczność z metalami ciężkimi) i u tych osób mogą wystąpić objawy zatrucia rtęcią.

Ilość wchłoniętej rtęci oraz jej wpływ na zdrowie człowieka różni się w zależności od postaci rtęci, stężenia oraz czasu ekspozycji. Na przykład, zdaniem ekspertów, organizm przyswaja bardzo niewiele rtęci metalicznej (poniżej 0.01%), nawet w przypadku połknięcia. Natomiast około 80% tej samej rtęci przedostanie się do krwiobiegu, jeżeli będzie ona wdychana w postaci oparów, a około 95% metylortęci (rodzaj rtęci znajdujący się w mięsie ryb i innych owocach morza) wchłaniane jest przez układ pokarmowy. Dlatego tak niebezpieczne jest spożywanie ryb pochodzących z zanieczyszczonych wód. Stwierdzono istotnie większą zawartość metylortęci w tkankach ryb pochodzących ze skażonych akwenów oraz większą w mięsie dużych ryb drapieżnych w porównaniu z rybami małymi. Dlatego zaleca się, aby sprawdzać pochodzenie kupowanych ryb i ograniczać spożycie mięsa dużych ryb drapieżnych.

Po przedostaniu się do organizmu rtęć dociera do różnych organów, między innymi do nerek i mózgu. Organizm powoli wydala ją z moczem i kałem, lecz nadmierna ekspozycja może prowadzić do kumulacji rtęci w tkankach i spowodować trwałe uszkodzenie nerek, układu nerwowego oraz mózgu. Rtęć przez łożysko dostaje się do organizmu płodu, co ma negatywny wpływ na rozwój dziecka w łonie matki, szczególnie rozwój mózgu, nerek i nerwów. Po urodzeniu rtęć może przedostawać się do organizmu dziecka z mlekiem matki.

Oznaczenie rtęci wykonywane jest w celu wykrycia nadmiernej zawartości rtęci w organizmie. Może zostać zlecone w celu stwierdzenia ostrej lub długotrwałej ekspozycji na rtęć, lub w celu monitorowania osób narażonych na kontakt z rtęcią w pracy.

Można pobrać więcej niż jeden rodzaj próbki do badania.

• We krwi oznacza się przede wszystkim obecność metylortęci. Inne formy rtęci (metaliczna i związki nieorganiczne) są również wykrywalne, lecz ich obecność zmniejsza się o połowę co około trzy dni, ponieważ rtęć przemieszcza się do innych organów, takich jak mózg i nerki. Dlatego badanie krwi należy przeprowadzić w ciągu pierwszych kilku dni po narażeniu na kontakt z rtęcią.
• W moczu oznacza się obecność rtęci metalicznej oraz jej form nieorganicznych, lecz nie można oznaczyć metylortęci.
• We włosach można wykryć obecność metylortęci, nawet kilka miesięcy po ekspozycji, lecz badanie to jest skomplikowane i niezbyt często wykonywane.
• Rtęć może występować również w paznokciach, mleku matki karmiącej, kale i wydychanym powietrzu, lecz te materiały są rzadko wykorzystywane w badaniach

‍

Oznaczenie stężenia rtęci można zlecić w przypadku objawów wskazujących na nadmierną ekspozycję na rtęć. Ostre objawy to między innymi:

• uczucie pieczenia w ustach i klatce piersiowej
• kaszel, trudności z oddychaniem, uczucie ciasności w klatce piersiowej
• zmniejszone wydalanie moczu
• mdłości, wymioty, biegunka‍
• przyspieszone bicie serca.

U osób narażonych na długotrwały kontakt z rtęcią, wystąpić mogą objawy nietypowe, obejmujące płuca, nerki i układ nerwowy. Do objawów przewlekłych należą:

• zaburzenia zmysłów słuchu, smaku i węchu
• rozmyte pole widzenia, czasem widzenie tunelowe
• uczucie mrowienia lub drżenia rąk lub nóg
• trudności z chodzeniem
• drażliwość.

Badanie można również zlecić w celu oceny stopnia narażenia i skutków ekspozycji na rtęć. Oznaczenia mogą być zlecane w stałych odstępach czasu w celu monitorowania osób mających kontakt z rtęcią w pracy oraz - wraz z oznaczeniami ołowiu i/lub innych metali ciężkich - u osób pracujących z różnymi rodzajami materiałów potencjalnie niebezpiecznych

‍

W warunkach prawidłowych stężenie rtęci we krwi i moczu jest bardzo niskie. Niskie stężenie może oznaczać, że badana osoba nie była narażona na kontakt z nadmierną ilością rtęci, ale także występuje wtedy, gdy próbkę pobrano po zbyt długim czasie od ekspozycji.
Podwyższone stężenie może wskazywać na ekspozycję na rtęć, jednak nie pozwala ustalić jej postaci ani też ilości. Podwyższone stężenie we krwi wskazuje na to, że ekspozycja miała miejsce niedawno, podczas gdy oznaczenie w moczu z dobowej zbiórki wskazuje na styczność ze związkami nieorganicznymi rtęci lub rtęcią metaliczną w przeszłości.

Podwyższony poziom rtęci we włosach może wskazywać na ekspozycję na duże ilości metylortęci, lecz badania próbek włosów przeprowadzane są rzadko ze względu na problemy związane ze standaryzacją testów, możliwym zanieczyszczeniem próbek oraz na fakt, że włosy mogły zostać poddane czynnikom przedanalitycznym (farby, utleniacze, szampon itp.)

‍

W ciągu ostatnich kilku lat powzięto środki zaradcze mające na celu ograniczenie i kontrolę ekspozycji na rtęć. Wprowadzono surowsze przepisy i zalecenia, które zmniejszyły dopuszczalną zawartość rtęci w powietrzu, wodzie, glebie, pokarmach oraz w miejscach pracy.
Wysoka zawartość rtęci w mięsie niektórych ryb może powodować uszkodzenie układu nerwowego płodu i małych dzieci. Zgodnie z zaleceniami amerykańskiej FDA kobiety planujące ciążę, ciężarne, matki karmiące piersią i małe dzieci, powinny unikać spożywania mięsa rekinów, mieczników, makreli królewskich i płyteczników. W tej grupie osób można zastąpić wymienione ryby produktami o niższej zawartości rtęci, na przykład krewetkami, łososiem lub tuńczykiem z puszki (w niewielkich ilościach)

1. Czym jest timerosal?

Timerosal to organiczny związek rtęci, w niewielkich ilościach używany jako środek konserwujący w niektórych szczepionkach. Wprawdzie został uznany za bezpieczny, lecz jest obecnie wycofywany z rynku.

‍

2. Czy srebrne plomby zawierają rtęć?

Tak. Amalgamaty stomatologiczne (wypełnienia) w około 50% składają się z rtęci metalicznej. Niektórzy twierdzą, że bardzo niewielka ilość oparów rtęci uwalniająca się z plomby podczas żucia może mieć niekorzystny wpływ na zdrowie człowieka, lecz większość wiodących organizacji zdrowotnych na świecie uważa, że amalgamaty są bezpieczne. W kilku krajach jednak zapobiegawczo ograniczono ich użycie.

‍

3. W których rybach jest najwięcej rtęci?

Największą zawartość rtęci odnotowano w mięsie ryb drapieżnych, które żywią się innymi rybami, między innymi: rekinów, płyteczników, makreli królewskich. Mniej rtęci wystepuje w krewetkach, tuńczykach błękitnopłetwych, czarniakach, łososiach.

‍

‍UWAGA: Wymienione poniżej adresy stron internetowych, są źródłami uzupełniającymi. W celu obejrzenia kompletnej listy źródeł wykorzystanych w tworzeniu tej strony, kliknij tu.

‍

Linki do stron obcojęzycznych:

Occupational Safety and Health Administration: Mercury, OSHA Standards
EPA: Mercury in Your Environment
Agency for Toxic Substances and Disease Registry: Mercury
National Library of Medicine: Tox Town, Mercury
March of Dimes: Mercury and Pregnancy
American Pregnancy Association: Mercury Levels in Sushi
Mayo Clinic: Pregnancy and Fish - What is safe to eat?
EPA: Advisories and Technical Resources for Fish and Shellfish Consumption
FDA: Advice About Eating Fish, What Pregnant Women & Parents Should Know

‍