W skrócie
W jakim celu badanie jest wykonywane?
Badanie wykonuje się w celu wykrycia przeciwciał przeciwko lekowi przeciwzakrzepowemu o nazwie heparyna, jako pomoc w rozpoznaniu małopłytkowości poheparynowej o podłożu immunologicznym (HIT II).
Kiedy badanie jest wykonywane?
U pacjentów leczonych heparyną, u których znacznie spada liczba płytek krwi (małopłytkowość), szczególnie jeżeli jednocześnie powstają nowe skrzepy (zakrzepica).
Jak się pobiera próbkę do badania?
Próbka krwi pobrana z żyły łokciowej
Czy do badania trzeba się przygotować?
Nie.
Informacja o próbce
Co się oznacza?
W badaniu wykrywa się i oznacza przeciwciała wytwarzane przez układ odpornościowy niektórych pacjentów leczonych heparyną. Heparyna jest popularnie stosowanym antykoagulantem (lekiem przeciwzakrzepowym), podawanym dożylnie lub w formie zastrzyków. Zapobiega ona powstawaniu nieprawidłowych skrzepów we krwi (zakrzepicy). Jest również wykorzystywana w leczeniu zapobiegającym powiększaniu się istniejącego już skrzepu. Często podaje się ją w trakcie zabiegów operacyjnych, kiedy ryzyko powstania skrzepów jest wysokie, na przykład, kiedy wykorzystywane jest krążenie pozaustrojowe. Niewielkie ilości heparyny często wykorzystuje się do płukania cewników i linii dożylnych, co zapobiega powstawaniu w nich skrzepów.
Trombocytopenia indukowana heparyną (HIT) jest ciężkim powikłaniem, które może wystąpić u pacjentów narażonych na jakąkolwiek postać heparynowy. HIT charakteryzuje się spadkiem liczby płytek krwi i stanem nadkrzepliwości. U pacjentów, u których wystąpią objawy HIT, mogą również wystąpić powikłania zakrzepowo-zatorowe, które są związane ze zwiększoną śmiertelnością. Stanowi to poważne obciążenie, ponieważ heparyna jest szeroko stosowana w leczeniu i profilaktyce zakrzepicy i zatorowości, a także do przepłukiwania linii oraz w cewnikach powlekanych heparyną.
Heparyna w organizmie może łączyć się z substancją obecną w płytkach krwi, zwaną czynnikiem płytkowym 4 (PF4) i tworzyć z nią kompleks. Czasami układ odpornościowy rozpoznanie kompleks heparyna-PF4 jako „obcy” i wytwarza przeciwko niemu przeciwciała. Przeciwciała te mogą aktywować płytki i prowadzić do zmniejszenia ich liczby. Zjawisko to nosi nazwę małopłytkowości poheparynowej (HIT). Może ono również prowadzić do ponownego wystąpienia lub zaostrzenia istniejącej zakrzepicy.
Płytki krwi to fragmenty komórek stanowiące istotny element układu krzepnięcia. Po uszkodzeniu naczynia krwionośnego, kiedy występuje krwawienie, płytki ulegają aktywacji i łączą się w miejscu uszkodzenia. Przy udziale czynników krzepnięcia wspomagają tworzenie się skrzepu i zatrzymanie krwawienia.
Nie u każdego pacjenta leczonego heparyną dochodzi do powstania przeciwciał HIT, a obecność przeciwciał HIT nie zawsze skutkuje obniżeniem liczby płytek krwi. Sytuacja taka występuje u 1 – 5% pacjentów z przeciwciałami. W małopłytkowości poheparynowej przeciwciała wiążą się z kompleksami heparyna-PF4, które następnie lokują się na powierzchni płytek krwi. Powoduje to aktywację płytek, co z kolei wywołuje uwalnianie większej ilości PF4. Rozpoczyna się cykl mogący spowodować gwałtowny i znaczny ubytek płytek krwi (np. ponad 50%)..Zazwyczaj obniżona liczba płytek krwi skutkuje wzrostem ryzyka krwotoku, lecz w przypadku małopłytkowości poheparynowej, aktywacja płytek przez przeciwciała HIT może paradoksalnie prowadzić do powstawania nowych oraz rozrastania się obecnych skrzepów w żyłach i tętnicach. Dzieje się tak u około 30 do 50% pacjentów z przeciwciałami HIT i małopłytkowością.
Stan ten, związany z obecnością przeciwciał HIT, niska liczbą płytek krwi i nadmiernym powstawaniem skrzepów nosi nazwę małopłytkowości poheparynowej o podłożu immunologicznym lub HIT II. Zazwyczaj występuje ona 5 – 10 dni po rozpoczęciu leczenia heparyną, lecz może również rozwinąć się gwałtownie, w ciągu 1 – 2 dni, jeżeli pacjent był już poprzednio leczony heparyną w ciągu ostatnich 3 miesięcy.
Uwaga
Jeżeli przeprowadzenie badania jest dla Ciebie, lub kogoś Ci bliskiego przyczyną niepokoju czy zawstydzenia, przeczytaj artykuły:
Artykuły zamieszczone w dziale Laboratorium dostarczą Ci ogólnych informacji na temat obróbki pobranej krwi, wymazu z gardła oraz krwiodawstwa i krwiolecznictwa.
Badanie
W jakich przypadkach badanie jest wykonywane?
Badanie wykonuje się w celu wykrycia przeciwciał, które powstają u niektórych pacjentów leczonych heparyną. Jest przydatny jako pomoc w rozpoznaniu małopłytkowości poheparynowej o podłożu immunologicznym (HIT typu II) u osoby z niską liczbą płytek (małopłytkowością) i nadmierną krzepliwością (zakrzepicą).
Heparyna jest antykoagulantem stosowanym w leczeniu zakrzepów. W organizmie może się wiązać z substancją zwaną czynnikiem płytkowym 4 (PF4) tworząc kompleks. U niektórych pacjentów leczonych heparyną powstają przeciwciała skierowane przeciwko temu kompleksowi (przeciwciała HIT). Ich obecność nie zawsze powoduje rozwój HIT II. Z tej przyczyny badanie jest najbardziej przydatne u osób z umiarkowanym lub wysokim prawdopodobieństwem występowania HIT II, w oparciu o czas zastosowania heparyny, znaczną małopłytkowość i zakrzepicę. Badanie zazwyczaj zleca się łącznie z oznaczeniem liczby płytek lub w jego następstwie. W celu potwierdzenia wyniku można wykonać dodatkowo badania czynnościowe.
Badania czynnościowe, takie jak test uwalniania serotoniny lub badanie poheparynowej aglutynacji płytek, są bardziej swoiste dla HIT II, lecz ich wykonanie trwa dłużej, jest bardziej skomplikowane technicznie i mało rozpowszechnione. W badaniach tych oznacza się wpływ surowicy pacjenta na czynność prawidłowych płytek krwi pobranych od zdrowych dawców.
W jakich przypadkach badanie jest zlecane?
Z uwagi na fakt, że wystąpienie przeciwciał przeciwko HIT nie zawsze prowadzi do rozwoju HIT II, badania zleca się zazwyczaj w przypadku klinicznego podejrzenia HIT II.
Opracowano system oceny prawdopodobieństwa obecności HIT II u pacjenta. Oceny dokonuje się zazwyczaj przed wykonaniem badania, a w jej skład wchodzą następujące czynniki:
- Zakres małopłytkowości (obniżenie liczby płytek o co najmniej 50% w stosunku do poziomu sprzed rozpoczęcia leczenia heparyną)
- Z jaką szybkością zmniejsza się liczba płytek (zazwyczaj następuje to 5 – 10 dni po pierwszym podaniu heparyny lub w ciągu dwóch dni, jeżeli pacjent był leczony heparyną w ciągu poprzednich trzech miesięcy)
- Wystąpienie nowych skrzepów i/lub zmian w miejscu iniekcji heparyny.
- Wykluczenie innych przyczyn małopłytkowości
Badania na obecność przeciwciał HIT wykonuje się, jeżeli ocena pozwala przypuszczać średnie lub wysokie ryzyko obecności HIT II u pacjenta.
Zazwyczaj najpierw zleca się wykrycie przeciwciał HIT metodą immunoemzymatyczną (EIA). Badania czynnościowe, takie jak test uwalniania serotoniny (SRA) zleca się, jeżeli pomimo niejasnego lub ujemnego badania metodą EIA zachodzi podejrzenie obecności przeciwciał HIT.
Co oznacza wynik?
Interpretacja oznaczeń poziomu przeciwciał HIT oparta jest wyłącznie o badania osób ze średnim lub wysokim prawdopodobieństwem obecności HIT II. Zdarzają się zarówno wyniki fałszywie ujemne jak i fałszywie dodatnie, lecz częściej występują one u osób z niskim prawdopodobieństwem obecności HIT II.
Jeżeli u pacjenta leczonego heparyną od 5 – 10 dni obecne są przeciwciała HIT, liczba płytek spadła o co najmniej 50% i występuje postępująca zakrzepica, oznacza to duże prawdopodobieństwo HIT II.
Obecność przeciwciał HIT u pacjenta, który był leczony heparyną w okresie poprzednich trzech miesięcy i u którego występuje znaczna małopłytkowość w ciągu 1 - 2 dni od ponownego rozpoczęcia leczenia heparyną, może oznaczać występowanie HIT II.
Jeżeli wynik badania HIT jest niejasny, a badanie potwierdzające dało wynik dodatni u pacjenta z klinicznymi objawami HIT, oznacza to duże prawdopodobieństwo występowania HIT II.
Jeżeli wynik oznaczenia przeciwciał HIT jest ujemny, prawdopodobieństwo występowania HIT II u pacjenta jest bardzo niewielkie. Jeżeli wynik badania potwierdzającego jest również ujemny, przyczyny objawów występujących u pacjenta są inne.
Oprócz heparyny szereg innych leków może powodować małopłytkowość, a niektóre również stymulują produkcję przeciwciał przeciwpłytkowych. Więcej danych można znaleźć w rozdziale dotyczącym małopłytkowości.
Uwaga
Dla wielu oznaczeń nie ustalono standardowych zakresów referencyjnych. Ze względu na to, że wartości te zależą od wielu czynników takich jak: wiek, płeć, badana populacja, metoda oznaczenia, wyniki przedstawione jako wartości liczbowe mają różne znaczenie w różnych laboratoriach. Wynik powinien zawierać zakres referencyjny dla konkretnego oznaczenia. Lab Tests Online zaleca, aby pacjent przedyskutował wyniki testu z lekarzem. Dodatkowe informacje na temat zakresów referencyjnych są dostępne w artykule:
Co jeszcze należy wiedzieć?
U większości pacjentów z przeciwciałami HIT nie wystąpi HIT II (czyli znaczna małopłytkowość lub zakrzepica).
Małopłytkowość może być spowodowana wieloma innymi stanami klinicznymi lub chorobami, które mają wpływ na wytwarzanie płytek krwi lub ich niszczenie. Kilka innych leków oprócz heparyny może powodować małopłytkowość polekową i wytwarzanie przeciwciał przeciwko płytkom krwi.
Małopłytkowość polekowa typu I może występować u pacjentów leczonych heparyną, lecz ma ona zazwyczaj łagodniejszy przebieg i nie ma podłoża immunologicznego.
W przebiegu leczenia można stosować dwa typy heparyny: standardowa czyli inaczej niefrakcjonowana (UFH) i heparyna drobnocząsteczkowa (LMWH). HIT II może wystąpić u każdego pacjenta przyjmującego heparynę niefrakcjonowaną, lecz częściej pojawia się po zabiegach operacyjnych. Stan ten rzadko występuje u dzieci. Heparyna drobnocząsteczkowa (LMWH) bardzo rzadko jest przyczyną wystąpienia HIT II. U pacjenta, u którego wystąpiła HIT II po heparynie UFH istnieje większe ryzyko wystąpienia HIT po heparynie LMWH
W bardzo rzadkich przypadkach może dojść do pojawienia się przeciwciał HIT u pacjentów, których linię dożylną lub cewnik płukano roztworem z niewielkim dodatkiem heparyny.
Pytania i odpowiedzi
1. Czy badanie na obecność przeciwciał związanych z małopłytkowością poheparynową (HIT) można wykonać w gabinecie lekarskim?
Nie. Badanie wymaga specjalistycznego sprzętu, który nie jest dostępny w każdym laboratorium. Zazwyczaj próbki wysyła się do laboratorium referencyjnego.
2. Czy przeciwciała HIT znikają z organizmu?
Poziom przeciwciał zazwyczaj spada po kilku miesiącach, lecz może on wzrosnąć ponownie po podaniu kolejnych dawek heparyny.
3. Jak długo zazwyczaj trwa leczenie heparyną?
W większości przypadków leczenie heparyną trwa krótko, a następnie pacjentowi podaje się inny lek przeciwzakrzepowy. Kobiety ciężarne, które wymagają leczenia przeciwzakrzepowego mogą przez dłuższy okres otrzymywać heparynę drobnocząsteczkową (LMWH).
4. Czy należy informować wszystkich lekarzy o obecności przeciwciał HIT w organizmie?
Tak. Jest to ważna informacja z punktu widzenia medycznego, ponieważ może mieć wpływ na niektóre procedury i sposoby leczenia (wybór właściwego leku).
