Rak jajnika jest jedną z najbardziej śmiertelnych postaci nowotworów wśród kobiet. Dzieje się tak po części dlatego, że objawy są zwykle bardzo ogólne, szczególnie we wczesnym stadium choroby i często pozostają niezauważone, dopóki nowotwór się nie rozprzestrzeni. Niektóre z objawów, takie jak uczucie wzdęcia, utrata apetytu, szybkie uczucie sytości, potrzeba częstego oddawania moczu czy ból miednicy lub brzucha, występują również w innych stanach klinicznych.
Zazwyczaj w momencie rozpoznania rak jajnika ma już zaawansowaną postać (stadium 3 lub 4). American Cancer Society szacuje, że w tym roku zostanie rozpoznany u ponad 20 tysięcy kobiet i będzie przyczyną śmierci 13 tysięcy. Ten typ raka występuję głównie u kobiet po menopauzie, a około połowa przypadków dotyczy pacjentek w wieku powyżej 63. roku życia.
Wprawdzie naukowcy pracują nad metodą wykrycia raka jajnika we wczesnych stadiach (kiedy jego wyleczalność jest wysoka), jednak dotychczas nie opracowano wiarygodnego testu przesiewowego. Najbardziej obiecującą strategią jest oznaczanie i monitorowanie poziomu białka CA-125 we krwi i/lub wykonanie przezpochwowego badania ultrasonograficznego, podczas którego przetwornik ultradźwięków jest umieszczany w pochwie.
Niedawno w czasopiśmie Lancet opublikowano wyniki zakrojonego na szeroką skalę badania United Kingdom Collaborative Trial of Ovarian Cancer Screening, które wykazało, że powyższe metody badań przesiewowych nie przyczyniają się do spadku liczby zgonów z powodu raka jajnika, czyli nie spełniają założeń. Biorąc pod uwagę te wyniki naukowcy doszli do wniosku, że powyższe testy nie są zalecanie w badaniach przesiewowych populacji ogólnej.
Naukowcy zapoznali się z wynikami badań u ponad 200 tysięcy kobiet po menopauzie, w wieku od 50 do 74 lat, które poddawano obserwacji średnio przez 16 lat. Kobiety zostały losowo przydzielone do jednej z trzech grup: bez badań przesiewowych; coroczne badanie przesiewowe z ultrasonografią przezpochwową; coroczne badanie przesiewowe z oznaczeniem CA-125 we krwi, a następnie ultrasonografią przezpochwową, jeżeli wynik CA-125 był podwyższony.
Wyniki wykazały, że badania przesiewowe w grupie z ultrasonografią przezpochwową nie wykryły większej liczby przypadków raka jajnika w porównaniu z grupą bez badań przesiewowych. Wprawdzie naukowcy odkryli, że połączenie oznaczenia CA-125 i ultrasonografii przezpochwowej pozwoliło wykryć 39% przypadków raka jajnika we wcześniejszym stadium (1 i 2) w porównaniu z grupą bez badań przesiewowych, jednak szybsza diagnoza nie uratowała życia pacjentkom.
Przyczyna tego stanu nie została do końca poznana, jednak według naukowców, istnieją dowody na to, że pomimo wczesnego wykrycia, nowotwory te były bardzo agresywne i trudno poddawały się leczeniu. Ponadto wyniki mogą wskazywać, że aby zwiększyć przeżywalność, nowotwory jajnika trzeba diagnozować jeszcze wcześniej i w większej populacji kobiet.
Według autorów, opublikowanej pracy, rozwój i ocena skutecznej i niezawodnej strategii badań przesiewowych może potrwać wiele lat. Wyniki badania dostarczyły cennych danych do dalszych prac, jak również materiału biologicznego, który pozwoli uzyskać więcej informacji na temat raka jajnika.
Tymczasem zachęca się wszystkie kobiety do obserwowania swojego ciała i zachodzących w nim prawidłowych i nieprawidłowych procesów. Wszelkie niepokojące objawy należy konsultować z lekarzem.
Materiały źródłowe:
Menon U, et al. Ovarian cancer population screening and mortality after long-term follow-up in the UK Collaborative Trial of Ovarian Cancer Screening (UKCTOCS): a randomised controlled trial. The Lancet, 2021; DOI: 10.1016/S0140-6736(21)00731-5.
University College London. (2021, May 13). Screening for ovarian cancer did not reduce early deaths. ScienceDaily. Accessed June 1, 2021 from www.sciencedaily.com/releases/2021/05/210513173552.htm
(May 12, 2021) Gallagher, James. Ovarian cancer: Setback as major screening trial fails to save. BBC News. Accessed June 1, 2021 from https://www.bbc.com/news/health-57087477