W czerwcu 2021 r. amerykańska Agencja ds. Żywności i Leków (FDA) zatwierdziła aducanumab (Aduhelm), lek przeznaczony do spowolnienia postępu choroby Alzheimera. Ma on za zadanie zmniejszyć ilość blaszek amyloidu beta w mózgu. Wprawdzie dokładne przyczyny choroby Alzheimera nie zostały dotąd poznane, jednak odkładanie się tych blaszek jest jej cechą charakterystyczną. Blaszki odgrywają rolę w uszkadzaniu komórek nerwowych i wywoływaniu innych niepożądanych zmian w mózgu.
Aducanumab jest pierwszym lekiem na chorobę Alzheimera zatwierdzonym przez FDA od 2003 roku.
W celu dopuszczenia leku Agencja wybrała przyspieszoną ścieżkę zatwierdzania. FDA stosuje taką procedurę, gdy leczenie poważnej lub zagrażającej życiu choroby może spowodować znaczącą poprawę w stosunku do aktualnie stosowanych metod. Obecnie dostępne terapie działają jedynie na objawy choroby Alzheimera. Aducanumab jest pierwszym zatwierdzonym lekiem spowalniającym jej postęp.
Choroba Alzheimera to nieuleczalne schorzenie, na które cierpi 6,2 miliona Amerykanów, najczęściej dorosłych w wieku powyżej 60 lat. Charakteryzuje się utratą pamięci, pogorszeniem funkcji poznawczych, zmianami osobowości i niezdolnością do samodzielnego wykonywania prostych czynności.
Harry Johns, dyrektor generalny i prezes Stowarzyszenia Alzheimera starał się o zatwierdzenie aducanumabu przez FDA i uważa to za sukces pacjentów z chorobą Alzheimera i ich rodzin. Dyrektor medyczny organizacji, Maria C. Carillo, przewiduje, że zatwierdzenie leku rozpocznie nową erę innowacji w farmakologicznym leczeniu choroby Alzheimera.
Chociaż leczenie aducanumabem wydaje się obiecujące, decyzja FDA wiąże się z pewnymi kontrowersjami. W dwóch próbach III fazy badania klinicznego leku naukowcy uzyskali przeciwstawne wyniki. Jedna próba wykazała, że lek spowalnia postęp choroby Alzheimera, zaś w drugiej stwierdzono brak jego skuteczności.
Obydwa badania zostały wstrzymane w marcu 2019 r. przez producenta, firmę Biogen, po tym, jak analizy wskazały, że lek najprawdopodobniej nie odniesie sukcesu. Jednak dodatkowe analizy przeprowadzone przez Biogen po wstrzymaniu prób doprowadziły do wniosku, że istnieją wystarczające dowody na skuteczność leku.
W listopadzie 2020 r. panel doradczy FDA uznał, że dane były zbyt niespójne, aby zatwierdzić aducanumab w leczeniu choroby Alzheimera i nie potwierdziły jej spowolnienia. Niedawne zatwierdzenie leku przez FDA pozwala odsunąć te obawy. Dr Patrizia Cavazzoni, dyrektor Centrum Oceny i Badań nad Lekami FDA oświadczyła, iż „Agencja doszła do wniosku, że korzyści płynące z zastosowania leku Aduhelm u pacjentów z chorobą Alzheimera przewyższają ryzyko związane z terapią”.
FDA wymaga od Biogen przeprowadzenia nowego badania klinicznego w celu zweryfikowania korzyści płynących ze stosowania leku oraz wykazania, że redukcja blaszek amyloidu spowalnia postęp choroby. Jest to warunek przyspieszonego zatwierdzenia aducanumabu. Jeśli nowa analiza Biogen nie zweryfikuje korzyści płynących ze stosowania leku, FDA może rozpocząć proces wycofania jego zatwierdzenia.
Przeciwnicy zatwierdzenia leku przez FDA wyrażają obawy, że Biogen nie znajdzie wystarczającej liczby uczestników do nowego badania. Udział w badaniu wiąże się z ryzykiem otrzymania placebo, a nie aducanumabu. Ci, którzy chcą otrzymywać lek, mogą go zakupić, nie uczestnicząc w badaniu.
Roczny koszt aducanumabu w Stanach Zjednoczonych wynosiłby 56 000 dolarów dla pacjentów o średniej masie ciała, u których występuje lekka demencja lub łagodne zaburzenia poznawcze. Lek jest podawany chorym w formie comiesięcznych wlewów dożylnych. Pacjenci, którzy go otrzymają, będą również potrzebowali regularnych badań MRI w celu wykrycia obrzęku lub krwawienia w mózgu, które są rzadkimi efektami ubocznymi.
Biorąc pod uwagę niejednoznaczne wyniki badań, koszty i skutki uboczne, niektórzy specjaliści nie będą skłonni do przepisywania nowego leku swoim pacjentom. Dalsze dane z dodatkowych badań pozwolą na lepsze poznanie skuteczności aducanumabu.
Materiały źródłowe:
(June 7, 2021). FDA grants accelerated approval for Alzheimer’s drug. Retrieved June 9, 2021 from https://www.fda.gov/news-events/press-announcements/fda-grants-accelerated-approval-alzheimers-drug
Tiwari, S., Atluri, V., Kaushik, A., Yndart, A., & Nair, M. (2019). Alzheimer’s disease: Pathogenesis, diagnostics, and therapeutics. International Journal of Nanomedicine, 14, 5541-5554. Accessed June 11, 2021 at https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/31410002/
Centers for Disease Control and Prevention. (2020). Alzheimer’s Disease and related dementias. U.S. Department of Health and Human Services. Retrieved June 9, 2021 from https://www.cdc.gov/aging/aginginfo/alzheimers.htm
Centers for Disease Control and Prevention. (2019). 10 Warning signs of Alzheimer’s. U.S. Department of Health and Human Services. Retrieved June 9, 2021 from https://www.cdc.gov/aging/healthybrain/ten-warning-signs.html
Alzheimer’s Association. (2021, June 7). Alzheimer’s Association welcomes FDA approval of aducanumab. Retrieved June 10, 2021 from https://www.alz.org/news/2021/alzheimers-association-fda-approval-aducanumab
Lin, G.A., Whittington, M.D., Synnott, P.G., McKenna, A., Campbell, J., Pearson, S.D., Rind, D.M. (2021, May 5). Aducanumab for Alzheimer’s Disease: Effectiveness and value; Draft evidence report. Institute for Clinical and Economic Review. Retrieved June 10, 2021 from https://icer.org/assessment/alzheimersdisease-2021/
Knopman, D. S., Jones, D. T., & Greicius, M. D. (2020). Failure to demonstrate efficacy of aducanumab: An analysis of the EMERGE and ENGAGE trials as reported by biogen, December 2019. Alzheimer’s & Dementia, 17(4), 696–701. Accessed June 11, 2021 at https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/33135381/
Talan, J. (2020). FDA panel votes ‘No’ to approving aducanumab for Alzheimer’s, citing inconsistent data. Neurology Today, 20(23), 36-38. Accessed June 11, 2021 at https://journals.lww.com/neurotodayonline/Fulltext/2020/12030/FDA_Panel_Votes__No__to_Approving_Aducanumab_for.1.aspx
Biogen. (2021, June 7). Biogen and Eisai launch multiple initiatives to help patients with Alzheimer’s disease access ADUHELMTM. Retrieved June 10, 2021 from https://investors.biogen.com/news-releases/news-release-details/biogen-and-eisai-launch-multiple-initiatives-help-patients
(August 2020) Deciding Whether to Be Part of a Clinical Trial. American Cancer Society. Accessed June 11, 2020 at https://www.cancer.org/treatment/treatments-and-side-effects/clinical-trials/what-you-need-to-know/who-does-clinical-trials.html
(June 7, 2021) Dr. Patrizia Cavazzoni. FDA’s Decision to Approve New Treatment for Alzheimer’s. Accessed June 11, 2021 at https://www.fda.gov/drugs/news-events-human-drugs/fdas-decision-approve-new-treatment-alzheimers-disease