Aby stwierdzić czy małe dziecko lub osoba starsza albo pacjent z obniżoną odpornością (w immunosupresji) jest zakażony syncytialnym wirusem oddechowym (respiratory syncytial virus, RSV), a także pomaga ocenić, czy rozpoczął się w danym środowisku sezon zakażeń RSV.

W sezonie występowania zakażeń RSV (od późnej jesieni do wczesnej wiosny) i kiedy lekarz chce sprawdzić czy katar, zapchany nos, kaszel i/lub trudności z oddychaniem spowodowane są zakażeniem wirusem RS, czy inną przyczyną.

Sposób pobrania próbki jest decydujący dla wiarygodności badania RSV. Najlepszy i najczęściej stosowany jest aspirat lub popłuczyny z nosa. Strzykawką wstrzykuje się do nosa niewielką objętość jałowego roztworu fizjologicznego i następnie wykonuje się delikatne odsysanie (aspirat) lub zbiera się wyciekający płyn do specjalnego naczynka (popłuczyny).

Czasami pobiera się wymaz z nosogardła, ale nie jest on rekomendowany, ponieważ uzyskuje się w ten sposób znacznie mniejszą ilość wirusa. Wymaz uzyskuje się po odchyleniu głowy pacjenta, przez delikatne wsunięcie do nosa dakronowej wymazówki i wykonanie kilku ruchów rotacyjnych. Nie jest to zabieg bolesny, ale łaskotanie może wywołać łzawienie.

Do badania nie trzeba się przygotowywać.

Badanie przeprowadza się, aby wykryć w wydzielinie z nosa wirusa RS, wywołującego pospolite zakażenie wirusowe dróg oddechowych. Zakażenia te występują sezonowo powodując epidemie u małych dzieci, osób starszych i chorych z obniżoną odpornością, rozpoczynają się późną jesienią (listopad, grudzień) i zanikają wczesną wiosną. W tych grupach zwiększonego ryzyka wirus RS może wywołać zapalenie płuc i zapalenie oskrzelików (oskrzeliki, mniejsze przewody/odgałęzienia dolnych dróg oddechowych).

Według CDC, w Stanach Zjednoczonych RSV jest najczęstszą przyczyną zapalenia płuc i oskrzeli u dzieci poniżej pierwszego roku życia. Niemal wszystkie dzieci przed ukończeniem drugiego roku życia mają kontakt z RSV, jednak mniej niż 2% z nich wymaga hospitalizacji. Każdego roku około 75-125 tysięcy dzieci, głównie poniżej 6. miesiąca życia, wymaga leczenia szpitalnego z powodu zakażenia RSV. Zakażeni mają takie objawy, jak: ciężki kaszel, trudności w oddychaniu i wysoka gorączka. RSV jest bardzo ważnym czynnikiem etiologicznym chorób układu oddechowego u osób wymagającej sztucznej wentylacji, u osób starszych i z osłabionym układem odpornościowym. WHO szacuje, że RSV odpowiada za około 64 milionów zakażeń każdego roku i nawet 160 tysięcy zgonów związanych z zakażeniem RSV.

Testy RSV wykrywają wirusa, który jest wydalany z wydzieliną z nosa/dróg oddechowych zakażonego. Ponieważ wykrywalna ilość wirusa wydalana jest tylko przez pierwszych kilka dni zakażenia, testy muszą być przeprowadzone w tym czasie. Jest kilka metod wykrycia wirusa, ale najpopularniejszą jest szybki test wykrywający antygeny RSV. Jest on wykonywany często w gabinecie lekarza, a wynik uzyskuje się w ciągu godziny. W niektórych przypadkach, próbkę wysyła się do laboratorium w celu wykonania badania bardziej czułą metodą. Wyniki tych testów są zwykle gotowe w tym samym dniu.

Czasami lekarz zleca hodowlę (wynik posiewu) lub test wykrywający materiał genetyczny wirusa. Zaletą tych metod jest możliwość wykrycia nie tylko RSV, ale także innych wirusów oddechowych, które mogą być obecne w badanym materiale. Główną wadą tych testów jest fakt, że nie można ich przeprowadzić w każdym laboratorium, a wyniki uzyskuje się później niż szybkiego testu. To powoduje, że są one mniej przydatne klinicznie do oceny stanu pacjenta, ale są bardzo użyteczne w ocenie sytuacji epidemiologicznej na danym terenie oraz do identyfikacji ognisk występujących w różnych środowiskach, jak np. domy opieki, szkoły lub inne ośrodki.

Badanie wirusa RS wykonuje się zwykle w czasie sezonu zachorowań, tj. od późnej jesieni do wczesnej wiosny, u pacjentów, u których występują objawy od umiarkowanych do ostrych, z zajęciem dolnych dróg oddechowych. Przede wszystkim bada się małe dzieci (od 6 miesiąca życia do 2 lat), starszych ludzi i chorych z obniżoną odpornością, w tym pacjentów z chorobami płuc lub biorców przeszczepów. Starsze dzieci i populacja ludzi zdrowych nie są rutynowo badani, ponieważ większość z nich, jeżeli ulegnie zakażeniu, doświadczy jedynie stosunkowo łagodnie przebiegającego zakażenia górnych dróg oddechowych, z takimi objawami jak katar, kichanie, kaszel, ból gardła i gorączka.

Testy RSV zlecane są, aby udokumentować i śledzić rozprzestrzenienie RSV w środowisku. Ponieważ większość przypadków zakażeń RSV należy do samoograniczających się, działania pracowników ochrony zdrowia koncentrują się na tym, aby powstrzymać i zapobiec rozprzestrzenianiu się RSV tak, aby zmniejszyć możliwość przejścia wirusa na grupy zwiększonego ryzyka zachorowania. Leczenie zakażenia RSV jest przede wszystkim objawowe, polegające na zmniejszenie bólu i gorączki oraz ułatwieniu oddychania. Osoby z łagodnymi objawami bada się jedynie po to, aby śledzić rozprzestrzenianie się wirusa. Testy RSV zlecane są często łącznie z badaniami w kierunku grypy jeżeli wiadomo, że oba wirusy występują w tym czasie w najbliższym otoczeniu chorego. Testy te stosuje się w celu wykrycia RSV lub grypy i oceny prawdopodobieństwa, czy objawy danego pacjenta są wywołane przez inny czynnik, jak np. zakażenie bakteryjne.
Hodowle wirusa lub badanie jego materiału genetycznego wykonuje się w celu śledzenia ognisk i identyfikacji zakażeń wirusowych, które mogą wywoływać objawy kliniczne podobne do RSV.

Testy RSV zlecane są niemal wyłącznie w czasie sezonu przeziębień i grypy, tj. późną jesienią i wczesną wiosną. Wykonywane są one u pacjenta, zwykle dziecka lub osoby starszej, z objawami zakażenia dolnych dróg oddechowych, jak świszczący oddech, ostry kaszel, trudności w oddychaniu, krótki oddech (szczególnie u dzieci), gorączka, ból głowy, zapchany nos i katar, ból gardła.

Jeżeli wiadomo, że RSV występuje w środowisku, lekarz zleca szybki test RSV, aby potwierdzić wstępne rozpoznanie u chorego z wyżej wymienionymi objawami. Jeżeli w środowisku występuje jednocześni wirus grypy, badanie RSV może być wykonywane razem z testami grypowymi, aby oznaczyć, który wirus wywołał zakażenie u pacjenta. Czasami należy również wykonać testy paciorkowcowe aby wykryć paciorkowce grupy A, bakterie wywołujące anginę paciorkowcową, szczególnie jeżeli przyczyna występujących objawów jest niejasna.

Jeżeli wynik szybkiego testu RSV jest dodatni oznacza to, że pacjent ma zakażenie RSV. Pozytywny wynik hodowli albo badania materiału genetycznego wirusa może potwierdzić obecność RSV w środowisku. Dodatni wynik nie może jednak powiedzieć lekarzowi jak ciężkich objawów można się spodziewać lub jak dawno doszło do zakażenia (objawy zwykle występują po 4-6 dniach zakażenia).

Ujemny wynik szybkiego testu RSV może oznaczać, że pacjent ma inne zakażenie albo w próbce nie było wystarczającej ilości wirusa żeby można było go wykryć. Może być to wynikiem złej jakości próbki albo braku wydalania odpowiedniej ilości wirusa do wydzieliny dróg oddechowych. Dorośli wykazują tendencję do mniejszego niż dzieci wydalania wirusa. Również po kilkunastu dniach zakażenia wydalana jest mniejsza ilość niż we wcześniejszym okresie.

Większość zakażeń RSV przemija po 1-2 tygodniach. Człowiek może ulec ponownemu zakażeniu innym szczepem RSV przy czym kolejne zakażenia bywają zwykle łagodniejsze niż pierwsze. Ponieważ większość zakażeń RSV jest łagodna, objawy ponownych infekcji RSV przypisywane są „przeziębieniom". Przypadki te zwykle nie są oficjalnie diagnozowane i często leczone przez pacjenta ogólnie dostępnymi środkami, likwidującymi objawy.

1. Czy istnieje badanie krwi wykrywające RSV?

Istnieje test wykrywający przeciwciała - odpowiedź układu immunologicznego na obecność wirusa. Testy te mogą wykryć wcześniejszy kontakt z RSV, ale nie są one przydatne klinicznie dla rozpoznania aktywnego zakażenia RSV.

2. Czy istnieje szczepionka zapobiegająca zakażeniu RSV, podobna do szczepionki przeciw grypie?

Obecnie nie, chociaż stworzenie szczepionki przeciwko RSV traktowane jest przez badaczy jako zadanie priorytetowe. Na rynku dostępny jest obecnie preparat uodparniający, który zawiera przeciwciała przeciwko RSV (Synagis).

‍

3. Czy antybiotyki są przydatne w leczeniu zakażenia RSV?

Nie, zakażenie RSV jest zakażeniem wirusowym a nie bakteryjnym, w związku z tym leczenie antybiotykami jest niewskazane i nieskuteczne. Stosuje się krótkotrwałą terapię, która jest zalecana u chorych, należących do grupy zwiększonego ryzyka zachorowania. Leczenie to nie zapobiega i nie leczy zakażenia RSV, ale zmniejsza objawy ze strony dolnych dróg oddechowych, ograniczając potrzebę hospitalizacji. Ta immunoterapia jest często stosowana u noworodków w ośrodkach intensywnej opieki w okresie sezonu występowania zakażeń RSV. Wcześniaki mogą być szczególnie wrażliwe na zakażenie RSV, ponieważ często nie mają one przeciwciał uzyskanych od matki.

‍

UWAGA: Wymienione poniżej adresy stron internetowych, są źródłami uzupełniającymi. W celu obejrzenia kompletnej listy źródeł wykorzystanych w tworzeniu tej strony, kliknij tu.

Na tej stronie

Choroby: Gruźlica, Choroby płuc

Linki do stron obcojęzycznych

CDC: Respiratory Syncytial Virus Infection (RSV)
March of Dimes: RSV
KidsHealth for Parents: Respiratory Syncytial Virus
American Academy of Pediatrics: RSV, When It is More Than Just a Cold