Badanie wykonuje się jako pomocnicze w rozpoznaniu nietolerancji laktozy u osób, które doświadczają problemów z trawieniem nabiału; czasami jako element rozpoznania chorób przebiegających z zaburzeniami wchłaniania.

U osób z objawami takimi jak ból brzucha, wzdęcia, gazy i biegunka, pojawiającymi się po spożyciu mleka lub nabiału.

Pacjent wydycha powietrze do specjalnej torebki lub innego przeznaczonego w tym celu pojemnika. Próbki krwi pobiera się z żyły łokciowej. Z rzadka badanie wykonuje się w próbce kału, który pobiera się do odpowiedniego pojemnika.

Przed i w trakcie badania konieczne jest pozostanie na czczo.Począwszy od wieczora poprzedzającego dzień badania nie należy przyjmować żadnych pokarmów ani napojów za wyjątkiem wody. Na kilka godzin przed badaniem pacjent powinien powstrzymać się od wysiłku fizycznego i palenia tytoniu. Czasami lekarz i/lub laboratorium wydaje dodatkowe zalecenia, jak np. umycie zębów i wypłukanie ust wodą przed pomiarem wodoru w wydychanym powietrzu i ponownie po wypiciu napoju zawierającego laktozę. Należy przestrzegać otrzymanych zaleceń.

W teście tolerancji laktozy oznacza się albo: wodór w wydychanym powietrzu albo ocenia zmiany stężenia glukozy we krwi po spożyciu napoju zawierającego standardową ilość laktozy. Oba testy pozwalają ustalić czy organizm pacjenta jest w stanie prawidłowo przyswajać laktozę.

Laktoza to cukier o złożonej strukturze (disacharyd). Znajduje się w mleku i nabiale. Zanim zostanie wchłonięty i zużyty przez organizm, musi zostać rozłożony na dwa cukry proste (monosacharydy) – glukozę i galaktozę. W procesie trawienia bierze udział laktaza – enzym wytwarzany przez komórki wyściełające jelita cienkiego.

Jeżeli organizm nie wytwarza wystarczających ilości laktazy (niedobór laktazy), niestrawiona laktoza przedostaje się przez jelito cienkie do jelita grubego, gdzie zostaje rozłożona przez bakterie, w czego wyniku powstaje gaz (wodór) i kwas mlekowy. W ciągu 30 minut do 2 godzin od spożycia mleka lub nabiału u pacjenta może wystąpić ból brzucha, wzdęcia i biegunka.

Prawie wszystkie dzieci rodzą się ze zdolnością trawienia laktozy, lecz wytwarzanie laktazy zazwyczaj zmniejsza się wraz z wiekiem, indywidualnie u każdego. Po osiągnięciu dorosłości pewien stopień nietolerancji laktozy występuje u około 65-70% osób. Nietolerancja zależy również od pochodzenia etnicznego. Około 90-95% osób z północnej Europy zachowuje zdolność trawienia laktozy, podczas gdy 95-100% Azjatów i Indian ją zatraca.

Dostępne są dwa różne rodzaje testów tolerancji laktozy. W obydwu pobiera się od pacjenta próbkę na czczo. Osobie badanej podaje się do wypicia płyn zawierający standardową ilość laktozy. Następnie w określonych odstępach czasu pobiera się próbki, które zostają poddane oznaczeniu.

‍

Wodorowy test oddechowy

Jest to podstawowe badanie wykonywane w celu wykrycia i rozpoznania nietolerancji laktozy. Umożliwia ono pomiar ilości wodoru w wydychanym powietrzu. W stanie nietolerancji laktozy, niestrawiona laktoza dociera do jelita grubego, gdzie zostaje rozłożona przez bakterie, w wyniku czego powstaje nadmiar wodoru. Przenika on do krwiobiegu, a następnie zostaje wydalony z organizmu wraz z wydychanym powietrzem.

Test tolerancji laktozy wykonywany we krwi

Jest to test wtórny, czasami wykorzystywany jako pomoc w rozpoznaniu nietolerancji laktozy. Umożliwia on pomiar stężenia glukozy w próbkach krwi. Pozwala wykryć przemianę spożytej laktozy w glukozę i galaktozę.

Test tolerancji laktozy zleca się jako pomoc w rozpoznaniu przyczyny nietolerancji laktozy. Można go zlecić jako samodzielne badanie lub jako element większego panelu badań, jeżeli lekarz podejrzewa przyczynę wtórną, taką jak choroba przebiegająca z zaburzeniami wchłaniania. Wodorowy test oddechowy zleca się najczęściej. Badanie krwi jest mniej popularne, lecz służy temu samemu celowi.

Badanie zleca się w przypadku występowania objawów mogących wskazywać na nietolerancję laktozy, pojawiających się 30 minut do 2 godzin po spożyciu mleka lub nabiału. Niektóre z objawów to:

• Ból brzucha i uczucie przepełnionego żołądka
• Biegunka
• Mdłości
• Wzdęcia

‍

Wodorowy test oddechowy

Przed wypiciem napoju zawierającego laktozę, pacjent oddaje próbkę wydychanego powietrza, która stanowi punkt odniesienia. Jeżeli po wypiciu napoju z laktozą poziom wodoru w wydychanym powietrzu znacznie wzrasta w porównaniu do pierwszej próbki, oznacza to duże prawdopodobieństwo nietolerancji laktozy u osoby badanej.

Jeżeli w próbce wydychanego powietrza wodór nie występuje lub jest obecny w bardzo niewielkiej ilości, prawdopodobieństwo nietolerancji jest niewielkie, a objawy mogą być spowodowane innym stanem klinicznym. Jednak u niektórych osób może występować nietolerancja laktozy pomimo ujemnego wyniku badania, jeżeli bakterie obecne w jelitach nie wytwarzają wodoru. Można to potwierdzić poprzez podanie pacjentowi laktulozy, która jest syntetycznym disacharydem, niepodlegającym trawieniu. Podczas jego rozkładu bakterie jelitowe również wytwarzają wodór. Laktuloza nie jest wchłaniania w jelitach, co oznacza, że przyczyną fałszywie ujemnego wyniku badania może być brak bakterii wytwarzających wodór, pomimo istniejącej nietolerancji laktozy.

Test tolerancji laktozy wykonywany we krwi

Od osoby badanej w określonych odstępach czasu pobiera się próbki krwi i oznacza się w nich stężenie glukozy. Jeżeli nie wzrasta ono, pomimo objawów mogących wskazywać na nietolerancję laktozy, stan ten prawdopodobnie występuje. Wzrastające stężenie glukozy we krwi wskazuje na to, że występujące objawy są prawdopodobnie przyczyną innych stanów klinicznych.

Interpretacji wyników należy dokonywać z ostrożnością. Stężenie glukozy we krwi u pacjentów z cukrzycą może być podwyższone nawet jeżeli ich organizm nie wytwarza wystarczającej ilości laktazy, która rozkłada laktozę.

‍

Jeżeli osoba badana w ciągu miesiąca lub dwóch przed badaniem przyjmowała antybiotyki, liczba bakterii w jelicie grubym może być mniejsza, co może powodować fałszywie ujemny wynik wodorowego badania oddechowego.

Jeżeli spożyty pokarm przemieszcza się przez układ pokarmowy szybciej niż zazwyczaj, mogą wystąpić objawy związane z nietolerancją laktozy, ponieważ jest ona poddawana działaniu laktazy przez krótszy czas niż zazwyczaj i nie dochodzi do jej prawidłowego rozkładu.

Przerost bakterii w jelitach (zbyt duża ilość bakterii) może powodować objawy przypominające nietolerancję laktozy, podobnie jak wiele innych chorób przewodu pokarmowego.

Istnieje badanie, które wykonuje się dla oceny mutacji genu regulującego wytwarzanie laktazy (gen LCT), lecz nie wykonuje się go często. Badanie może pomóc w wykryciu prawdopodobnego niedoboru laktazy i jest szansa, że zastąpi wodorowe badanie oddechowe.

1. Czy każdy powinien wykonać test tolerancji laktozy?

Nietolerancja laktozy, pewnego stopnia, występuje u wielu osób. Rozwija się z wiekiem. Nie ma jednak konieczności zapobiegawczego wykonywania badań w tym kierunku.

‍

2. Czy test oddechowy wykonuje się również w celu oznaczenia innych substancji?

Tak. Test oddechowy można wykonać w celu stwierdzenia nietolerancji innych cukrów (disacharydów), jednak najczęściej w ten sposób bada się nietolerancję laktozy.

Dostępne są również testy oddechowe służące jako pomoc w rozpoznaniu niektórych chorób, lecz oznacza się wtedy inne substancje, niezwiązane z badaniem tolerancji laktozy. Dwa przykłady to test oddechowy na obecność bakterii Helicobacter pylori oraz na obecność alkoholu (etanolu) w organizmie.

‍

3. Czy istnieje możliwość pobudzenia wytwarzania laktazy?

Nie. Poziom laktazy nie zmienia się wraz ze zmianą trybu życia, jednak wiele osób z nietolerancją laktozy może spożywać niewielkie ilości mleka, jogurtu lub twardych serów.

‍

4. Czy istnieją sposoby leczenia nietolerancji laktozy?

Nie ma skutecznego sposobu wyleczenia nietolerancji laktozy, lecz można ją utrzymywać pod kontrolą. Można spożywać nabiał o obniżonej zawartości laktozy, lub łącznie z nabiałem przyjmować suplementy zawierające laktazę, co pomaga organizmowi rozkładać laktozę i zapobiega występowaniu objawów nietolerancji. Dla osób z nietolerancją laktozy dostępne są również inne źródła wapnia i składników odżywczych obecnych w nabiale.

‍

5. Czy nietolerancja laktozy dotyczy tylko mleka matki i mleka krowiego?

Nie. Laktoza występuje w mleku wszystkich ssaków, na przykład również w mleku kozim.

‍

6. Czy mleko sojowe zawiera laktozę?

Nie. Większość osób z nietolerancją laktozy może pić mleko sojowe, jak również inne napoje pochodzenia roślinnego, np. mleko ryżowe.

‍

Na stronie

Choroby: celiakia, biegunka, niewydolność trzustki

Linki do stron obcojęzycznych

National Institute of Diabetes and Digestive and Kidney Diseases: Lactose Intolerance
American Academy of Pediatrics: Lactose Intolerance in Infants & Children: Parent FAQs
Nemours Foundation: Lactose Intolerance
U.S. Food and Drug Administration: Problems Digesting Dairy Products?
American Gastroenterological Association: Understanding Food Allergies and Intolerances