W skrócie
W jakim celu badanie jest wykonywane?
Badanie przeprowadza się jeżeli u pacjenta rozpoznane zostało zakażenie HIV i ma otrzymywać leczenie przeciwwirusowe lub zastosowane już leczenie jest nieskuteczne.
Kiedy badanie jest wykonywane?
Badanie wykonuje się przed wprowadzeniem leczenia przeciwwirusowego lub jeżeli stężenie cząstek wirusa HIV, mimo otrzymywanego leczenia, stale wzrasta.
Jak się pobiera próbkę do badania?
Próbkę krwi pobiera się z żyły łokciowej
Czy do badania trzeba się przygotować?
Nie
Informacja o próbce
Co się oznacza?
W badaniu oporności genotypowej, badany jest kod genetyczny szczepu HIV, którym pacjent jest zakażony. Ma to na celu sprawdzenie czy nie wystąpiły zmiany lub mutacje genetyczne, o których wiadomo, że powodują oporność na leki. Jeżeli wirus HIV namnaża się mimo, że zakażona osoba poddana jest leczeniu przeciwwirusowemu świadczy to, że jest on oporny na leczenie.
Oporność wirusa HIV może rozwinąć się w czasie leczenia pacjenta. Oporność wywołują zmiany (mutacje) wirusa. Niemal cały czas, nieprzerwanie powstają nowe kopie mutanta, z tym że nie każda mutacja związana jest z opornością. Leki przeciwwirusowe działają na większość typów HIV. Jednak wirusy posiadające mutacje, które powodują oporność na leki, będą się namnażać stając się dominującymi w ustroju zakażonego. Nazywane jest to "presją selekcyjną" ponieważ lek "selekcjonuje" oporne na niego odmiany wirusa. W przypadku niektórych leków, pojedyncze mutacje genu powodują wysoki poziom oporności. Oporność na inne leki związana może być z kilkoma mutacjami.
W celu zapobiegania rozwojowi oporności HIV, często zaleca się leczenie pacjentów dwoma lekami przeciwwirusowymi o odmiennym mechanizmie działania. Jest to tzw. wysoce aktywna terapia przeciwwirusowa. Więcej informacji na temat dostępnych leków przeciwwirusowych stosowanych w leczeniu zakażeń HIV znaleźć można w języku angielskim na stronie Treatment of HIV Infections, w języku polskim na stronach poświęconych zakażeniom wirusem HIV (poniżej w rozdziale "Żródła").
Uwaga
Jeżeli przeprowadzenie badania jest dla Ciebie, lub kogoś Ci bliskiego przyczyną niepokoju czy zawstydzenia, przeczytaj artykuły:
Artykuły zamieszczone w dziale Laboratorium dostarczą Ci ogólnych informacji na temat obróbki pobranej krwi, wymazu z gardła oraz krwiodawstwa i krwiolecznictwa.
Badanie
W jakich przypadkach badanie jest wykonywane?
Badanie oporności genotypowej wykonywane jest w celu stwierdzenia czy zakażenie wywołuje oporny szczep wirusa HIV. Badanie pomaga lekarzowi w wyborze leczenia najbardziej odpowiedniego dla konkretnego pacjenta. Ponadto, badanie wykonuje się u pacjentów, u których stosowane leczenie nie jest skuteczne, tzn. występuje wzrost stężenia cząstek wirusa HIV pomimo leczenia przeciwwirusowego. Jeżeli zostanie wykryta oporność na lek, należy wprowadzić nowy schemat leczenia.
W jakich przypadkach badanie jest zlecane?
Oznaczenie oporności genotypowej zleca się jeżeli stężenie cząstek wirusa (określające ilość HIV w organizmie) wzrasta podczas leczenia wskazując na niepowodzenie w leczeniu i możliwość powstania oporności. Leczenie uznaje się za nieskuteczne gdy występuje ponad 3-4-krotny wzrost poziomu wiremii w kolejnych badaniach określających stężenie cząstek wirusa HIV.
Badanie może być również zlecone przed rozpoczęciem leczenia ostrego zakażenia, jeżeli podejrzewa się obecność opornego wirusa. Pozwala to na natychmiastowe wprowadzenie właściwej terapii.
Ponadto, badanie może zostać zlecone zaraz po rozpoznaniu zakażenia HIV, w celu stwierdzenia czy zakażenie wywołuje oporny szczep wirusa HIV.
Badanie powinno być wykonane u wszystkich kobiet w ciąży zakażonych wirusem HIV przed rozpoczęciem leczenia, u tych, które zaszły w ciążę w czasie trwania leczenia oraz u tych, u których występuje wykrywalna wiremia.
Co oznacza wynik?
Badanie wykrywa mutacje wirusa. Opisuje się je kombinacją liter i cyfr, jak np. K103N, określającą lokalizację mutacji w genomie. W oparciu o wynik testu, lekarz może zidentyfikować, czy wykryta mutacja związana jest z opornością na lek. Nie wszystkie mutacje powodują oporność. Niektóre mutacje są bardzo rozpowszechnione, a oporność dotyczy jednego leku lub kombinacji kilku z nich. Jest to ważna informacja dla lekarza, która pomaga mu przewidzieć, jaki schemat leczenia będzie najlepszy dla danego pacjenta.
Na stronie Międzynarodowego Towarzystwa AIDS (International AIDS Society—USA) znaleźć można listę najczęściej występujących mutacji związanych z opornością wirusa HIV na różne leki przeciwwirusowe. Może ona pomóc w prawidłowej interpretacji wyniku oznaczania oporności genotypowej HIV.
Uwaga
Dla wielu oznaczeń nie ustalono standardowych zakresów referencyjnych. Ze względu na to, że wartości te zależą od wielu czynników takich jak: wiek, płeć, badana populacja, metoda oznaczenia, wyniki przedstawione jako wartości liczbowe mają różne znaczenie w różnych laboratoriach. Wynik powinien zawierać zakres referencyjny dla konkretnego oznaczenia. Lab Tests Online zaleca, aby pacjent przedyskutował wyniki testu z lekarzem. Dodatkowe informacje na temat zakresów referencyjnych są dostępne w artykule:
Co jeszcze należy wiedzieć?
Badanie oporności genotypowej chociaż jest stosunkowo nowym testem, dostępne jest w dużych laboratoriach i ośrodkach referencyjnych.
Test ten nie jest odpowiedni do badania rzadko występujących mutacji. Test może nie wykryć mutacji występującej w nie więcej niż 10-20% populacji wirusa, obecnego we krwi pacjenta.
Test ten najlepiej sprawdza się, kiedy wykonywany jest w próbce krwi, w której stężenie cząstek wirusa jest wyższe niż 1000 kopii/ml, ale można wykonywać test również gdy wiremia mieści się w przedziale 500-1000 kopii/ml. Nie zaleca się wykonywania testu u pacjentów z wiremią poniżej 500 kopii/ml. Jeżeli liczba cząstek jest bardzo mała test może się nie sprawdzić i nie wykryć oporności na wszystkie leki.
Badanie oporności genotypowej jest testem jakościowym, wykrywającym oporność na określone leki, ale nie określającym nasilenia tej oporności. Do oceny poziomu oporności służy test oporności fenotypowej.
Badania nie zaleca się po zakończeniu leczenia. Odsetek cząstek opornych wirusa może być wtedy znacznie obniżony, z powodu braku leku, który działał jako czynnik selekcjonujący w środowisku wirusa. Istnieje ryzyko uzyskania wyników fałszywie ujemnych.
Pytania i odpowiedzi
1. Czy są oprócz HIV, inne wirusowe zakażenia, w których stosowane jest oznaczenie oporności genotypowej w celu wybrania właściwego leczenia?
Tak. Oznaczenie genotypu wirusa żółtaczki typu C (HCV) może być przydatne w przewidywaniu odpowiedzi pacjenta na leczenie. Przed rozpoczęciem leczenia zakażenia HCV, charakterystyka molekularna genotypu wirusa może ułatwić wybór najbardziej skutecznej terapii i czasu jej trwania. Istnieje 6 głównych genotypów HCV i wyniki badań wykazały, że chorzy zakażeni genotypem 2 lub 3 lepiej odpowiadają na leczenie niż zakażeni genotypem 1. Istnieje wiele genotypów wirusa żółtaczki typu A i B, które występują w różnych strefach klimatycznych.
Wpływ genotypu na ciężkość objawów i wynik leczenia nie został dotychczas ustalony. W związku z tym, w rutynowych badaniach, genotypu żółtaczki typu A lub B nie oznacza się.
2. Jak długo trzeba czekać na wynik badania oporności genotypowej HIV?
Od 1 do 2 tygodni.
3. Na czym polega badanie fenotypowej oporność HIV?
Badanie fenotypowej oporności HIV ocenia czy szczep wirusa HIV wywołujący zakażenie jest oporny na leki przeciwwirusowe. Test ocenia bezpośrednio wpływ leku na zdolność HIV do namnażania się podczas hodowli w zakażonych komórkach. Jeśli wirus HIV namnaża się w hodowli komórkowej w obecności leku przeciwwirusowego, to znaczy, że wirus jest oporny na ten właśnie lek. Badanie fenotypowej oporności HIV zwykle trwa dłużej niż oporności genotypowej.
Źródła
UWAGA: Wymienione poniżej adresy stron internetowych, są źródłami uzupełniającymi. W celu obejrzenia kompletnej listy źródeł wykorzystanych w tworzeniu tej strony, kliknij tu.
Na stronie:
Choroby: HIV
Linki do stron polskich:
Krajowe Centrum ds. AIDS
Portal edukacyjny Krajowego Centrum ds. AIDS
Społeczny Komitet ds. AIDS
Ośrodek Informacji ONZ w Warszawie: AIDS
Poradnia internetowa HIV/AIDS
