Badanie jest pomocne w kontroli leczenia cukrzycy, szczególnie jeśli nie jest możliwe monitorowanie leczenia przy pomocy hemoglobiny A1c np. w cukrzycy ciążowej. Jest ono użyteczne w określeniu skuteczności leczenia cukrzycy w przypadku zmiany schematu leczenia, zmian w diecie czy aktywności fizycznej.

Badanie jest wykonywane u osób chorych na cukrzycę, u których lekarz chce ocenić przeciętne stężenie glukozy we krwi w ciągu ostatnich 2-3 tygodni.

Próbka krwi pobierana jest z żyły łokciowej lub z opuszki palca.

Nie jest konieczne.

Fruktozamina jest jednym z białek glikowanych występujących we krwi. Badanie fruktozaminy odzwierciedla stężenie glikowanych białek krwi, głównie albuminy. Jeśli stężenie glukozy we krwi jest przez jakiś czas podwyższone, to jej cząsteczki wiążą się trwale z hemoglobiną (obecną w czerwonych krwinkach), z albuminą i z innymi białkami w procesie zwanym glikacją białek. Im wyższe stężenie glukozy, tym więcej tworzy się glikowanej hemoglobiny i innych białek. Są one obecne we krwi tak długo, ile wynosi okres przeżycia czerwonych krwinek lub danego białka. Ponieważ okres przeżycia czerwonych krwinek wynosi ok. 120 dni, stężenie hemoglobiny glikowanej (hemoglobiny A1c) odzwierciedla stężenie glukozy w ciągu ostatnich 2-3 miesięcy. Białka osocza/surowicy krwi mają krótszy okres "przeżycia", ok. 14-21 dni, dlatego stężenie tych glikowanych białek odzwierciedla stężenie glukozy w ciągu ostatnich 2-3 tygodni.

Utrzymanie stężenia glukozy na poziomie możliwie zbliżonym do prawidłowego pozwala pacjentom z cukrzycą uniknąć wielu powikłań i postępujących uszkodzeń związanych ze zwiększonym stężeniem glukozy. Dobre wyrównanie cukrzycy osiąga się dzięki codziennym pomiarom stężenia glukozy oraz regularnej kontroli skuteczności leczenia za pomocą oznaczeń hemoglobiny A1c lub fruktozaminy.

Badanie fruktozaminy jest dostępne od lat 80. XX wieku i podobnie jak oznaczenia hemoglobiny A1c, służy przede wszystkim do retrospektywnej oceny stężenia glukozy we krwi, jako badania kontrolne w cukrzycy. Oznaczanie hemoglobiny A1c jest dostępniejsze i szerzej uznawane, ponieważ przewlekle podwyższone stężenie HbA1c jest czynnikiem predykcyjnym pewnych powikłań cukrzycy jak retinopatia cukrzycowa (która może prowadzić do utraty wzroku), nefropatia (która może prowadzić do niewydolności nerek) czy neuropatia cukrzycowa (która może prowadzić do zaburzeń funkcjonowania układu nerwowego). Amerykańskie Towarzystwo Diabetologiczne uznaje oba testy i zaleca stosowanie oznaczenia fruktozaminy gdy pomiar HbA1c może być niewiarygodny.

Stany i sytuacje, w których zaleca się wykonanie oznaczeń fruktozaminy zamiast HbA1c:

• szybkie zmiany schematu leczenia cukrzycy - oznaczanie fruktozaminy pozwala ocenić skuteczność zmian diety i leczenia już po kilku tygodniach,
• cukrzyca w ciąży - wymaga dobrego wyrównania i uzyskania u chorej prawidłowych stężeń glukozy, stąd w monitorowaniu leczenia insuliną lub innymi lekami stosuje się samokontrolę glikemii i oznaczanie fruktozaminy,
• skrócenie czasu życia krwinek, ich utrata lub nieprawidłowości czerwonych krwinek (anemie hemolityczne) - badanie hemoglobiny A1c nie jest wiarygodne w chorobach i stanach, które wpływają na czas przeżycia czerwonych krwinek. W takich sytuacjach uzyskuje się wyniki fałszywie ujemne świadczące o niższym niż w rzeczywistości średnim stężeniu glukozy.
• Obecność niektórych odmian hemoglobiny (np.:krwinki sierpowate) może zaburzać wybrane metody oznaczania hemoglobiny A1c. W takich przypadkach można wykorzystywać badania fruktozaminy do oceny wyrównania cukrzycy.

Oznaczeń fruktozaminy nie stosuje się w celu przesiewowego wykrywania cukrzycy

‍

Choć badanie fruktozaminy nie jest szeroko wykorzystywane, lekarz może je zlecić, kiedy chce ocenić u pacjenta przeciętne stężenie glukozy w ciągu ostatnich 2-3 tygodni. Najczęściej badanie to zleca się po zmianie schematu leczenia cukrzycy, zmianie diety lub aktywności fizycznej aby ocenić skuteczność nowej diety lub leków. Badanie fruktozaminy zleca się w cukrzycy ciążowej lub w razie ostrej lub układowej choroby, która może na jakiś czas zmienić zapotrzebowanie na glukozę i insulinę u osoby chorej na cukrzycę. Badanie fruktozaminy służy do oceny leczenia cukrzycy, jeśli nie można polegać na wynikach oznaczeń hemoglobiny A1c (np.: w przypadkach skróconego czasu życia krwinek czerwonych).

Jeśli stężenie fruktozaminy u pacjenta jest podwyższone, oznacza to, że średnie stężenie glukozy w ciągu ostatnich 2-3 tygodni było podwyższone. Im wyższe stężenie fruktozaminy, tym wyższe było średnie stężenie glukozy. Zmiany stężenia fruktozaminy mogą być ważniejsze niż pojedyncze wyniki. Tendencja do zmiany wyników z prawidłowych na podwyższone wskazuje na niewystarczające wyrównanie cukrzycy: pacjent spożywa zbyt dużo węglowodanów, otrzymuje zbyt niską dawkę leków albo leczenie stało się mniej skuteczne. Nagła choroba lub silny stress mogą spowodować przejściowy wzrost stężenia glukozy we krwi.

Prawidłowe wartości fruktozaminy mogą oznaczać, że pacjent nie jest chory na cukrzycę (i nie powinno się kontrolować stężenia fruktozaminy) albo, że wyrównanie cukrzycy jest dobre. Tendencja do zmiany wyników z podwyższonych na prawidłowe oznacza, że zmiany schematu leczenia są skuteczne.

Wyniki badania fruktozaminy trzeba rozpatrywać w odniesieniu do ogólnego stanu pacjenta i wyników innych badań. Fałszywie zaniżone stężenie fruktozaminy może być związane z obniżonym stężeniem białka i /lub albuminy lub wynikać ze zmian związanych ze zwiększoną utratą białek z moczem lub nieprawidłowości wchłaniania w przewodzie pokarmowym lub ze zmian wytwarzania białek w organizmie. W takich przypadkach można zauważyć rozbieżność między stężeniem fruktozaminy a wynikami codziennej kontroli glikemii. Jeśli stężenie glukozy u pacjenta nieregularnie waha się od wysokich do niskich wartości, stężenie fruktozaminy oraz hemoglobiny A1c może być prawidłowe, ale mimo to stan pacjenta wymaga częstej kontroli.

Wysokie stężenie witaminy C (kwasu askorbinowego) i nadczynność tarczycy mogą wpływać na wyniki badania fruktozaminy.

1. Czy można oznaczyć fruktozaminę w domu?

Nie, nie można wykonać oznaczenia stężenia fruktozaminy w warunkach domowych.

2. Czy badanie fruktozaminy wykonuje się na czczo?

Nie. Badanie polega na pomiarze stężenia glikowanych białek i ocenia przeciętne stężenie glukozy w ciągu ostatnich 2-3 tygodni, dlatego posiłek spożyty w ciągu dnia nie wpływa na wynik. Z tego samego powodu badanie można wykonać o dowolnej porze dnia.

‍3. Czy powinno się zbadać fruktozaminę u osoby, której bliscy krewni chorowali na cukrzycę?

Nie. Nie zaleca się wykonywania tych badań w celu wykrywania cukrzycy, nawet u osób z silną predyspozycją rodzinną. Oba te badania służą do monitorowania leczenia już rozpoznanej cukrzycy.

4. Jeśli rozpoznano u mnie cukrzycę czy powinno być zlecone oznaczenie fruktozaminy?

Większość chorych z rozpoznaną cukrzycą można monitorować poprzez oznaczenie hemoglobiny glikowanej (HbA1c), które wskazuje na średnią glikemię w okresie ostatnich 2-3 mies. Oznaczenie fruktozaminy jest zasadniczo przydatne tylko u kobiet z cukrzycą ciążową lub u osób ze skróconym czasem przeżycia krwinek i w przypadkach gdy występują nieprawidłowe cząsteczki hemoglobiny.

‍

Na tej stronie:
‍Choroby: Cukrzyca
‍‍Linki do stron obcojęzycznych:
‍American Diabetes Association
‍NIDDK: Diabetes
‍Centers for Disease Control and Prevention: Type 1 or Type 2 Diabetes and Pregn…